Bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ): Phân tích chủ đề và nghệ thuật trong đoạn trích “Đôi bàn tay mẹ” – Trương Trọng Nghĩa

Trong kho tàng văn học viết về mẹ, bài thơ “Đôi bàn tay mẹ” của Trương Trọng Nghĩa là một tác phẩm giàu cảm xúc, thể hiện sâu sắc tình mẫu tử thiêng liêng và hình ảnh người mẹ tảo tần, lam lũ. Đoạn trích trên không chỉ gợi lên hình ảnh quen thuộc của người mẹ nông thôn Việt Nam, mà còn khắc họa tình yêu thương vô bờ bến, âm thầm mà bền bỉ của mẹ dành cho con. Bằng hình thức biểu đạt giàu hình ảnh, giàu cảm xúc và gần gũi với đời sống, đoạn thơ đã chạm đến trái tim người đọc.

Trước hết, đoạn thơ nổi bật với chủ đề ngợi ca tình mẹ và đức hi sinh thầm lặng của người phụ nữ Việt Nam. Dù “bàn tay có ngón vắn, ngón dài” – câu thơ mở đầu như một hình ảnh hoán dụ về sự khác biệt trong hình hài con người, nhưng người mẹ không hề phân biệt giữa các con. Tình thương mẹ dành cho con “đứa nào cũng vậy” – bình đẳng, vô điều kiện và không thiên vị. Hình ảnh “đôi bàn tay suốt đời lam lũ”, “chỉ quanh quẩn xóm làng ruộng rẫy” đã tái hiện chân thực cuộc đời người mẹ quê gắn bó với ruộng đồng, tần tảo nuôi con không ngơi nghỉ. Mẹ không có những chuyến đi xa, không sống cho riêng mình, mà suốt đời chỉ biết hi sinh cho gia đình.

Bàn tay mẹ trong thơ không chỉ là biểu tượng của lao động cực nhọc, mà còn là biểu tượng của sự chở che và yêu thương vô bờ bến. Dù “đầy những vết chai lồi lõm như bờ ruộng tháng ba”, nhưng khi “áp vào má” lại khiến “mình bé lại” – một hình ảnh đầy xúc động. Bàn tay ấy vừa cứng rắn vì lao động, vừa mềm mại vì tình thương, là nơi chốn bình yên tuyệt đối của đứa con dù đã lớn. Bàn tay mẹ vuốt tóc, mà như “ru” – khiến con thấy được an ủi, vỗ về và yêu thương, như thuở ấu thơ. Ở đây, tình mẹ không cần nói thành lời, chỉ cần một cái chạm nhẹ cũng đủ khiến con cảm nhận cả một trời yêu thương.

Về mặt nghệ thuật, đoạn thơ sử dụng ngôn ngữ bình dị, gần gũi với đời sống người nông dân nhưng giàu chất thơ. Các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa được sử dụng tự nhiên và tinh tế: “bàn tay có ngón vắn ngón dài”, “vết chai như bờ ruộng tháng ba”, “áp vào má bỗng thấy mình bé lại”… Các hình ảnh trong thơ gợi ra không chỉ hình dáng cụ thể mà còn gợi cảm xúc sâu xa, khơi dậy những kỷ niệm, những tình cảm thiêng liêng mà ai trong chúng ta cũng từng có với mẹ. Nhịp thơ tự do, mềm mại, phù hợp với dòng cảm xúc trầm lắng, dạt dào của người con đang nhớ mẹ, thương mẹ.

Tóm lại, đoạn thơ “Đôi bàn tay mẹ” không chỉ ca ngợi tình mẫu tử mà còn là lời tri ân lặng thầm gửi đến tất cả những người mẹ Việt Nam – những người đã hi sinh cả đời cho con mà không cần đáp đền. Với chủ đề nhân văn sâu sắc cùng nghệ thuật biểu đạt tinh tế, bài thơ đã để lại trong lòng người đọc một dấu ấn khó phai. Nó nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết yêu thương, trân trọng và đừng bao giờ quên công lao to lớn của mẹ – người phụ nữ thầm lặng nhưng vĩ đại trong cuộc đời mỗi người.

Bài thơ “Đôi bàn tay mẹ” của Trương Trọng Nghĩa là một khúc ca sâu lắng về tình mẫu tử thiêng liêng, qua hình tượng giản dị nhưng đầy xúc động – đôi bàn tay của người mẹ. Đoạn trích trên đã thể hiện rõ nét chủ đề cao đẹp ấy với những hình ảnh chân thực, gần gũi và nghệ thuật miêu tả đầy chất thơ.

Trước hết, đoạn trích làm nổi bật chủ đề tình yêu thương vô bờ bến của người mẹ. Ngay câu thơ đầu tiên:
“Bàn tay có ngón vắn, ngón dài / Nhưng tình thương mẹ dành cho đứa nào cũng vậy”,
tác giả dùng hình ảnh đôi bàn tay không đều nhau để ẩn dụ cho những đứa con – mỗi người một tính cách, hoàn cảnh – nhưng mẹ luôn yêu thương công bằng, không thiên vị. Tình thương ấy không chỉ là cảm xúc, mà còn thể hiện qua hành động chăm lo, hi sinh suốt cả cuộc đời. Mẹ “chẳng đi đâu”, “chỉ quanh quẩn xóm làng ruộng rẫy”, là lời khẳng định cho cuộc đời gắn bó với quê hương, với gian khó, lam lũ vì con cái.

Không chỉ dừng lại ở việc ca ngợi tình mẹ, đoạn thơ còn cho thấy sự tần tảo và đức hi sinh thầm lặng của người mẹ nông thôn. Hình ảnh “đôi bàn tay đầy những vết chai” được ví như “bờ ruộng tháng ba” – gợi nên một hình ảnh chân thực, mộc mạc nhưng đầy xúc cảm. Những vết chai đó là dấu tích của bao năm tháng cực nhọc, là minh chứng của một đời sống vì con. Nhưng điều đặc biệt là: dù thô ráp, chai sần, đôi bàn tay mẹ khi “áp vào má” lại khiến “mình bé lại”, khiến người con cảm nhận được sự che chở, yêu thương dịu dàng đến lạ. Câu thơ gợi ra một cảm xúc sâu sắc: dù đi đâu, làm gì, mỗi con người khi trở về với mẹ đều như trở lại tuổi thơ – một nơi an toàn, ấm áp nhất.

Về phương diện nghệ thuật, đoạn thơ mang đậm chất trữ tình, giản dị mà sâu sắc. Tác giả sử dụng hình ảnh cụ thể, quen thuộc – đôi bàn tay, ruộng đồng, bờ ruộng tháng ba – để chuyển tải cảm xúc lớn lao. Biện pháp ẩn dụ, so sánh được vận dụng tinh tế, ví đôi tay mẹ như “bờ ruộng tháng ba”, “vuốt tóc con êm như ru”… khiến người đọc dễ dàng liên tưởng và xúc động. Nhịp thơ nhẹ nhàng, gần với lời tâm tình, như một lời thủ thỉ của người con dành cho mẹ.

Tóm lại, đoạn thơ “Đôi bàn tay mẹ” là một lát cắt tiêu biểu cho thơ ca viết về tình mẫu tử. Qua hình ảnh đôi bàn tay mẹ, nhà thơ đã ca ngợi tình thương vô bờ, sự tần tảo và hi sinh của người mẹ quê hương. Với nghệ thuật ngôn từ mộc mạc, giàu hình ảnh, bài thơ chạm đến trái tim người đọc và khiến ta càng thêm biết ơn, trân trọng những người mẹ thầm lặng đã hi sinh cả đời cho con cái mình.