Bài văn:

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại giai đoạn 1930–1945, Thạch Lam là một cây bút độc đáo với phong cách nhẹ nhàng, trữ tình và đầy nhân văn. Truyện ngắn “Hai đứa trẻ” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, không chỉ mang giá trị nội dung sâu sắc mà còn ghi dấu ấn nghệ thuật đặc sắc, thể hiện rõ cái nhìn cảm thông và đầy yêu thương của nhà văn với những con người nhỏ bé trong xã hội.

Về nội dung, “Hai đứa trẻ” không có cốt truyện kịch tính hay mâu thuẫn gay gắt, nhưng lại chứa đựng một nỗi buồn thấm đẫm, đầy trăn trở về kiếp người nghèo trong xã hội cũ. Qua cái nhìn của Liên – một cô bé có tâm hồn nhạy cảm và giàu yêu thương – tác giả đã tái hiện một buổi chiều và đêm nơi phố huyện nghèo, nơi mà sự nghèo khổ, tù túng, quẩn quanh bao trùm lấy cuộc sống con người. Những phận người như mẹ con chị Tí, bác phở Siêu, bà cụ Thi,… hiện lên trong cái lặng lẽ, tàn tạ nhưng vẫn le lói ánh sáng của niềm tin và nghị lực sống.

Nổi bật lên là hình ảnh hai chị em Liên và An – những đứa trẻ đại diện cho thế hệ tương lai – sống trong hoàn cảnh thiếu thốn, đơn điệu nhưng vẫn giữ được nét đẹp trong sáng, yêu thương và những khát vọng mơ hồ về một điều gì đó tươi sáng hơn. Ánh sáng của chuyến tàu đêm chính là biểu tượng nghệ thuật tiêu biểu trong truyện: nó gợi lên niềm mong ước, hoài niệm và hi vọng – dù chỉ le lói nhưng vẫn đủ để thắp lên niềm sống cho những phận đời nhỏ bé.

Về nghệ thuật, “Hai đứa trẻ” mang nhiều nét đặc sắc của phong cách Thạch Lam. Trước hết là lối viết trữ tình, nhẹ nhàng, thiên về cảm xúc nội tâm hơn là hành động bên ngoài. Thạch Lam không xây dựng cốt truyện theo kiểu gay cấn mà chú trọng đến mô tả không gian, thời gian, âm thanh và ánh sáng, từ đó làm nổi bật tâm trạng nhân vật.

Bút pháp tương phản là một nghệ thuật nổi bật: giữa ánh sáng và bóng tối, giữa động và tĩnh, giữa nghèo khổ thực tại và giấc mơ chuyến tàu đêm – tất cả tạo nên chiều sâu cho tác phẩm. Ngôn ngữ mộc mạc, giàu chất tạo hình, kết hợp với những hình ảnh gợi cảm như "phố huyện tịch mịch", "bầu trời đen thẫm", "ngọn đèn leo lét",... đã góp phần làm nên một không gian nghệ thuật độc đáo, vừa thực vừa mơ, vừa buồn vừa đẹp.

Không chỉ là một truyện ngắn giàu cảm xúc, “Hai đứa trẻ” còn thể hiện rõ tấm lòng nhân đạo sâu sắc của Thạch Lam. Nhà văn không lên án gay gắt xã hội, mà lặng lẽ truyền tải niềm xót xa và thấu hiểu đối với những kiếp người nhỏ bé, đồng thời khơi gợi trong lòng người đọc khát vọng vươn lên, hướng đến ánh sáng, đến tương lai.

Tóm lại, “Hai đứa trẻ” là một truyện ngắn mang nhiều giá trị về mặt nội dung nhân đạo và nghệ thuật tinh tế. Thạch Lam bằng ngòi bút đầy chất thơ và sự rung cảm chân thành đã ghi lại một lát cắt rất đỗi bình dị mà sâu sắc của cuộc sống con người nơi phố huyện nghèo – để rồi từ đó, ánh sáng của nhân tính, tình thương và hi vọng cứ lặng lẽ tỏa sáng trong lòng người đọc.