Nam Cao, một trong những cây bút tiêu biểu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam đầu thế kỷ XX, đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả qua nhiều tác phẩm nổi bật. Trong đó, "Chi Phèo" là một tác phẩm tiêu biểu, phản ánh một cách chân thực và sâu sắc số phận con người trong xã hội phong kiến và thực dân. Qua nhân vật Chi Phèo, Nam Cao không chỉ tái hiện cuộc sống khổ cực của người nông dân mà còn thể hiện những trăn trở về nhân phẩm, khát vọng sống và số phận con người trong bối cảnh xã hội đầy bất công.

Mở đầu tác phẩm, Chi Phèo được giới thiệu là một người nông dân hiền lành, chất phác, nhưng lại bị xã hội đẩy vào con đường tha hóa. Nam Cao đã khắc họa rõ nét cuộc sống cơ cực của Chi Phèo: từ một người nông dân chân chính, anh trở thành kẻ say rượu, sống lang thang và bị xã hội xa lánh. Số phận của Chi Phèo chính là hình ảnh tiêu biểu cho số phận của nhiều người nông dân trong xã hội phong kiến, nơi mà quyền lợi của họ bị đè nén bởi giai cấp thống trị.

Sự tha hóa của Chi Phèo không chỉ đến từ hoàn cảnh mà còn từ chính bản thân anh. Bị xã hội chối bỏ, anh đã tìm đến rượu như một cách để quên đi nỗi đau, quên đi sự cô đơn. Rượu đã trở thành "món quà" mà xã hội dành cho những kẻ như Chi Phèo - một thứ giúp anh tạm quên đi sự tủi nhục nhưng cũng là nguyên nhân dẫn đến sự xuống cấp về nhân cách.

Mặc dù sống trong hoàn cảnh bi thảm, Chi Phèo vẫn mang trong mình một khát vọng sống mãnh liệt. Anh khao khát được trở lại là chính mình, được yêu thương và thấu hiểu. Tình yêu mà Chi dành cho Thị Nở chính là biểu hiện sâu sắc nhất cho khát vọng ấy. Thị Nở hiện lên như một ánh sáng le lói trong cuộc đời tăm tối của Chi, là người duy nhất nhìn thấy con người thật của anh. Tình yêu của Chi Phèo không chỉ là tình cảm mà còn là sự khẳng định nhân phẩm của một con người.

Tuy nhiên, số phận của Chi Phèo lại một lần nữa bị xã hội phủ nhận. Khi Chi Phèo mong muốn làm lại cuộc đời, xã hội lại một lần nữa quay lưng lại, đẩy anh vào bi kịch. Sự từ chối của Thị Nở khi biết Chi đã trở thành kẻ côn đồ, đã khiến Chi không còn đường lui. Điều này thể hiện một thực trạng phũ phàng: con người không chỉ phải chiến đấu với hoàn cảnh mà còn phải đấu tranh với chính sự định kiến của xã hội.

Nam Cao đã khéo léo xây dựng hình ảnh Chi Phèo như một bi kịch điển hình của con người trong xã hội bất công. Chi không chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh mà còn là nạn nhân của những định kiến xã hội. Sự tồn tại của anh như một minh chứng cho sự tha hóa của con người khi bị đẩy vào những điều kiện sống không thể chấp nhận.

Cuộc đời Chi Phèo kết thúc trong bi kịch: cái chết của anh không chỉ là cái chết của một con người mà còn là cái chết của một ước mơ, một khát vọng. Hành động cuối cùng của Chi - giết chết Bá Kiến - không chỉ là một hành động trả thù mà còn là một hành động giải phóng. Chi không còn gì để mất, và trong khoảnh khắc đó, anh đã tìm thấy được sự tự do, dù chỉ là tạm bợ.

Nam Cao qua tác phẩm "Chi Phèo" đã đưa ra một cái nhìn sâu sắc và nhân văn về số phận con người trong xã hội phong kiến và thực dân. Số phận của Chi Phèo không chỉ là số phận của một cá nhân, mà còn là số phận của hàng triệu con người khác trong cùng một hoàn cảnh. Tác phẩm đã khẳng định một chân lý: mỗi con người đều có những khát vọng, những ước mơ, và dù bị xã hội chối bỏ, họ vẫn xứng đáng được tôn trọng và yêu thương. "Chi Phèo" không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là tiếng nói của nhân loại, kêu gọi sự công bằng và nhân đạo trong một thế giới đầy rẫy bất công.