Câu thơ "Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn / Dường ấy ta đà phỉ sở nguyền" trong Tự thán số 4 của Nguyễn Du mang đậm tính triết lý và sự phản ánh về xã hội, nhân sinh. Bài thơ này nằm trong Truyện Kiều, và qua đó, Nguyễn Du thể hiện nỗi lòng tiếc nuối, bất mãn với sự thay đổi trong xã hội, đồng thời thể hiện sự bất lực của con người trước định mệnh.

Phân tích câu thơ:

1. Ý nghĩa câu thơ:

"Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn":
Nghiêu, Thuấn là hai vị vua nổi tiếng trong lịch sử Trung Hoa, được coi là biểu tượng của những vị vua hiền minh, có đức độ và tài năng vượt trội. Dưới triều đại của họ, xã hội thịnh vượng, dân chúng sống trong hòa bình và no ấm. Câu thơ này nói về thời kỳ mà vua và dân cùng nhau hòa hợp, không có sự phân biệt, bất công.
"Dường ấy ta đà phỉ sở nguyền":
Câu này có thể hiểu là "Ngày ấy, ta đã mãn nguyện, không còn điều gì phải ước vọng". Nguyễn Du như đang nhìn về một thời vàng son, thời kỳ mà mọi điều đều tốt đẹp và mọi người đều có thể sống một cách hài hòa, công bằng. Tuy nhiên, trong câu thơ này có sự tiếc nuối, đau đớn khi nhìn lại thời đại mình đang sống, những giá trị đạo đức đã không còn như xưa.
2. Nghệ thuật sử dụng trong câu thơ:

Chọn lựa hình ảnh lịch sử: Nguyễn Du sử dụng hình ảnh vua Nghiêu, Thuấn để nhấn mạnh đến một hình mẫu lý tưởng về sự cai trị. Hình ảnh của họ không chỉ là một câu chuyện lịch sử mà còn là biểu tượng của một xã hội lý tưởng, nơi mà mọi người đều sống trong sự bình đẳng, hòa thuận.
Lối điệp ngữ "dân Nghiêu Thuấn": Việc lặp lại từ "Nghiêu Thuấn" trong hai vế của câu thơ tạo nên một nhịp điệu đều đặn, làm tăng tính biểu cảm cho câu thơ. Cách dùng điệp từ này có thể thấy như một khắc khoải, như một nỗi nhớ về một thời vàng son đã qua, là thời kỳ mà vua và dân cùng nhau xây dựng một xã hội hoàn mỹ.
Sự đối lập giữa quá khứ và hiện tại: Câu thơ thể hiện sự đối lập giữa quá khứ và hiện tại, từ đó làm nổi bật nỗi niềm của tác giả. Quá khứ là hình ảnh của một xã hội tốt đẹp, trong khi hiện tại lại là sự bế tắc, đau khổ, không thể so sánh được với những gì đã qua. Đây là một trong những biện pháp nghệ thuật thể hiện sự bất mãn của Nguyễn Du với xã hội đương thời.
3. Cảm xúc trong câu thơ:

Câu thơ thể hiện một sự tiếc nuối, sự ngưỡng mộ đối với quá khứ. Nguyễn Du nhìn về thời kỳ của vua Nghiêu, Thuấn với một sự ao ước về một xã hội hòa bình, công bằng mà ngày nay, con người không thể tìm lại được. Sự so sánh này mang đến một cảm giác u sầu, bất lực trước thực tại.

Bên cạnh đó, câu thơ cũng có một sự phản ánh về sự thay đổi của xã hội, khi mà những giá trị tốt đẹp, những phẩm hạnh của con người dần bị mai một theo thời gian. Nguyễn Du như muốn nói rằng, những điều tốt đẹp của xã hội đã biến mất, và hiện tại chỉ còn lại nỗi buồn về một thời đã qua.

Kết luận:

Câu thơ "Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn / Dường ấy ta đà phỉ sở nguyền" là một đoạn thơ đầy sâu sắc trong Tự thán số 4, phản ánh sự mất mát của những giá trị đạo đức và xã hội lý tưởng. Nguyễn Du qua đó gửi gắm một thông điệp về sự tiếc nuối, sự bức bối trước sự thay đổi của thời gian và xã hội, đồng thời thể hiện nỗi niềm của một tâm hồn nhạy cảm, luôn hướng về những giá trị tốt đẹp đã bị lãng quên.

Nội dung:
Câu thơ thể hiện khát vọng về một xã hội lý tưởng, nơi vua hiền minh (Nghiêu, Thuấn) và dân cũng sống theo đạo lý tốt đẹp.
"Dường ấy ta đà phỉ sở nguyền" có nghĩa là nếu đạt được như thế thì ta đã thỏa lòng mong ước, thể hiện mong muốn cống hiến cho một đất nước thịnh trị, nơi cả vua và dân đều sống theo đạo lý, công bằng.
Nghệ thuật:
Điển cố ("Vua Nghiêu Thuấn, dân Nghiêu Thuấn")

Tác giả sử dụng điển cố về hai vị vua Nghiêu và Thuấn, vốn được xem là những bậc minh quân trong lịch sử Trung Hoa, biểu tượng cho sự trị vì anh minh, đức độ.
Cách dùng điển cố giúp nâng tầm tư tưởng của câu thơ, khẳng định lý tưởng trị quốc của tác giả.
Cặp đối chỉnh ("Vua Nghiêu Thuấn" - "Dân Nghiêu Thuấn")

Câu thơ có cấu trúc đối xứng giữa "vua" và "dân", nhấn mạnh sự hài hòa giữa người trị vì và nhân dân, thể hiện lý tưởng quân - thần đồng thuận, đất nước thái bình.
Lối diễn đạt trang trọng, giàu triết lý

Câu thơ không chỉ bày tỏ mong ước cá nhân mà còn mang tính khái quát, thể hiện tầm nhìn rộng lớn của Nguyễn Công Trứ về xã hội lý tưởng.
Kết luận:
Câu thơ mang tư tưởng lớn lao của Nguyễn Công Trứ về một xã hội lý tưởng, nơi vua hiền, dân tốt. Nghệ thuật sử dụng điển cố, phép đối và cách diễn đạt trang trọng giúp làm nổi bật khát vọng của tác giả về một cuộc đời được cống hiến cho lý tưởng cao đẹp.