Lí luận văn học dành cho học sinh giỏi yêu cầu một sự hiểu biết sâu sắc và toàn diện về các nguyên lý, khái niệm, và phương pháp nghiên cứu trong lĩnh vực văn học. Để nắm vững lí luận văn học, học sinh giỏi cần phát triển các kỹ năng phân tích, đánh giá và suy ngẫm một cách hệ thống về tác phẩm văn học. Dưới đây là một số nội dung và phương pháp quan trọng:

1. Hiểu biết về các trào lưu, trường phái văn học:
Trường phái văn học: Các trường phái văn học lớn như chủ nghĩa cổ điển, chủ nghĩa lãng mạn, hiện thực, hiện đại, hậu hiện đại, v.v. là nền tảng quan trọng trong lí luận văn học. Mỗi trường phái mang trong mình một cách nhìn khác nhau về con người và xã hội, ảnh hưởng đến việc sáng tác và tiếp nhận tác phẩm.
Các tác giả đại diện: Cần nắm vững các tác giả tiêu biểu của từng trào lưu, hiểu được cách họ thể hiện tư tưởng, quan niệm nghệ thuật và phong cách sáng tác.
2. Các khái niệm cơ bản trong lý thuyết văn học:
Chức năng của văn học: Văn học không chỉ phản ánh hiện thực mà còn có chức năng giáo dục, giải trí, thẩm mỹ, và truyền tải thông điệp sâu sắc về cuộc sống.
Thể loại văn học: Phân biệt các thể loại như thơ, truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch, v.v., và hiểu cách mỗi thể loại có cấu trúc riêng và đóng góp vào việc thể hiện thông điệp của tác phẩm.
Phong cách và nghệ thuật ngôn từ: Phân tích cách sử dụng ngôn từ, hình ảnh, biện pháp tu từ trong các tác phẩm văn học để làm rõ ý nghĩa và tác động của tác phẩm đến người đọc.
3. Phân tích và đánh giá tác phẩm văn học:
Phân tích cốt truyện và nhân vật: Tìm hiểu cách xây dựng cốt truyện, sự phát triển của nhân vật, và mối quan hệ giữa các yếu tố trong tác phẩm.
Đọc hiểu và giải thích tác phẩm: Đọc một tác phẩm với một góc nhìn lý luận, giải thích các chi tiết văn học thông qua các trường phái lý thuyết khác nhau như hiện thực, biểu tượng, hay phân tâm học.
Tìm hiểu bối cảnh lịch sử và xã hội: Đặt tác phẩm trong bối cảnh lịch sử, xã hội và văn hóa để hiểu rõ hơn về động cơ sáng tác của tác giả cũng như các thông điệp xã hội mà tác phẩm muốn truyền tải.
4. Lí luận văn học và sự phát triển của văn học:
Nghiên cứu sự phát triển của văn học qua các giai đoạn: Phân tích sự thay đổi trong văn học qua các thời kỳ lịch sử, từ văn học cổ điển đến văn học hiện đại, hậu hiện đại.
Tác động của các yếu tố xã hội, chính trị đến văn học: Lí luận văn học không thể tách rời các yếu tố xã hội và chính trị. Tìm hiểu mối quan hệ giữa văn học và các sự kiện lịch sử, những ảnh hưởng chính trị, hoặc sự thay đổi trong các giá trị xã hội.
5. Ứng dụng các phương pháp nghiên cứu lý thuyết văn học:
Phê bình văn học: Cần có khả năng áp dụng các phương pháp phê bình khác nhau như phê bình hình thức, phê bình xã hội, phê bình tâm lý học, phân tâm học, hay phê bình hậu cấu trúc để phân tích tác phẩm.
Vận dụng lý thuyết vào thực tiễn: Học sinh giỏi có khả năng vận dụng lý thuyết vào phân tích tác phẩm cụ thể, phát triển những ý tưởng mới, nhận diện các yếu tố ẩn dụ, biểu tượng, và thông điệp trong tác phẩm văn học.
6. Khả năng sáng tạo và ứng dụng lí luận văn học trong thực tiễn:
Học sinh giỏi không chỉ có khả năng lý giải các tác phẩm văn học mà còn có thể sáng tạo và ứng dụng các nguyên lý văn học vào viết sáng tác, viết luận, hay phát triển các nghiên cứu văn học sâu hơn.
Lí luận văn học dành cho học sinh giỏi không chỉ yêu cầu khả năng hiểu biết sâu rộng về các khái niệm lý thuyết mà còn cần có sự sáng tạo, phân tích và khả năng ứng dụng những kiến thức này vào thực tế. Các học sinh giỏi cần xây dựng tư duy phân tích độc lập và khả năng nhìn nhận các tác phẩm văn học từ nhiều góc độ lý thuyết khác nhau.