I. Dàn ý cho bài nghị luận về một tác phẩm văn học
1. Mở bài:

Giới thiệu tác phẩm, tác giả (nếu cần thiết).
Khái quát về giá trị của tác phẩm hoặc lý do tác phẩm quan trọng.
Đưa ra luận điểm chính của bài nghị luận (phân tích một yếu tố nghệ thuật, nội dung, nhân vật, thông điệp, ... của tác phẩm).
2. Thân bài:

Phân tích, đánh giá nội dung tác phẩm:

Chủ đề tác phẩm: Phân tích chủ đề chính của tác phẩm (ví dụ: tình yêu, tự do, cuộc sống, số phận, ...).
Thông điệp tác phẩm: Tác phẩm muốn truyền đạt những thông điệp gì? Những giá trị đạo đức hay tư tưởng gì mà tác phẩm gửi gắm đến người đọc?
Tình huống truyện, kết cấu: Phân tích cách tác giả xây dựng tình huống, kết cấu để làm nổi bật chủ đề và thông điệp.
Phân tích nhân vật, hình tượng:

Nhân vật chính: Tính cách, sự phát triển của nhân vật trong tác phẩm, mối quan hệ với các nhân vật khác.
Nhân vật phụ: Các nhân vật này có vai trò gì trong việc làm nổi bật chủ đề của tác phẩm?
Hình tượng, biểu tượng: Các hình tượng văn học có ý nghĩa gì? Ví dụ: hình ảnh bông hoa, mặt trời, sông nước,... trong các tác phẩm.
Phân tích các yếu tố nghệ thuật:

Ngôn ngữ, phong cách viết: Phong cách hành văn của tác giả, các biện pháp tu từ (ẩn dụ, so sánh, nhân hóa, ...).
Bố cục, kết cấu: Cách bố cục của tác phẩm (đoạn văn dài ngắn, sự kết hợp giữa kể và miêu tả, ...).
Giọng điệu: Giọng văn của tác phẩm có đặc điểm gì? Lãng mạn, trữ tình, hài hước, ...?
3. Kết bài:

Tóm tắt lại những điểm nổi bật của tác phẩm.
Đánh giá tổng quát về giá trị của tác phẩm đối với đời sống văn học, xã hội.
Liên hệ tác phẩm với những giá trị thực tiễn hoặc những tác phẩm cùng thể loại, cùng chủ đề.

II. Dàn ý cho bài nghị luận về một nhân vật trong tác phẩm văn học
1. Mở bài:

Giới thiệu nhân vật (tên nhân vật, tác phẩm mà nhân vật xuất hiện).
Nêu nhận xét chung về nhân vật (tính cách, vai trò trong tác phẩm).
Đưa ra luận điểm chính của bài nghị luận (phân tích tính cách, hành động, sự phát triển của nhân vật).
2. Thân bài:

Phân tích tính cách nhân vật:

Tính cách bên ngoài: (cách ăn nói, hành động, quan hệ với các nhân vật khác).
Tính cách bên trong: (những suy nghĩ, cảm xúc, mâu thuẫn nội tâm, quyết định quan trọng).
Phân tích sự phát triển của nhân vật:

Nhân vật thay đổi như thế nào trong tác phẩm? (Ví dụ: từ ngây thơ trở thành người từng trải, từ kẻ yếu đuối trở thành người mạnh mẽ, ...)
Những tác động nào làm thay đổi nhân vật? (hoàn cảnh, sự kiện trong tác phẩm, sự tác động của các nhân vật khác, ...)
Nhân vật trong mối quan hệ với các nhân vật khác:

Mối quan hệ giữa nhân vật chính và các nhân vật phụ.
Mối quan hệ này giúp làm rõ tính cách nhân vật như thế nào?
3. Kết bài:

Đánh giá tổng quan về nhân vật: Sự thành công trong việc khắc họa nhân vật, ảnh hưởng của nhân vật đối với chủ đề và thông điệp của tác phẩm.
Liên hệ nhân vật với những nhân vật khác trong văn học hoặc trong cuộc sống.

III. Dàn ý cho bài nghị luận về một đoạn thơ, một câu thơ
1. Mở bài:

Giới thiệu đoạn thơ, câu thơ (tên tác phẩm, tác giả).
Giới thiệu ý nghĩa, tầm quan trọng của đoạn thơ, câu thơ trong tác phẩm.
2. Thân bài:

Phân tích nội dung đoạn thơ, câu thơ:Nêu ý nghĩa của đoạn thơ/câu thơ trong tác phẩm.
Đoạn thơ/câu thơ thể hiện tư tưởng, tình cảm gì của tác giả?
Phân tích nghệ thuật:Các biện pháp tu từ được sử dụng (ẩn dụ, so sánh, nhân hóa, ...).
Nhịp điệu, âm điệu, từ ngữ đặc sắc trong đoạn thơ/câu thơ.
Tác dụng của đoạn thơ, câu thơ đối với người đọc:Đoạn thơ/câu thơ góp phần gì vào việc thể hiện chủ đề, thông điệp của tác phẩm?
Tạo ra cảm xúc gì trong lòng người đọc?
3. Kết bài:

Tóm tắt lại ý nghĩa và giá trị của đoạn thơ/câu thơ.
Đánh giá tầm quan trọng của đoạn thơ trong tổng thể tác phẩm và đối với người đọc.

IV. Dàn ý cho bài nghị luận về một vấn đề xã hội qua tác phẩm văn học
1. Mở bài:

Giới thiệu vấn đề xã hội mà tác phẩm phản ánh.
Nêu nhận định về vấn đề xã hội đó trong cuộc sống và trong tác phẩm.
2. Thân bài:

Phân tích vấn đề xã hội trong tác phẩm:Tác phẩm phản ánh những vấn đề gì của xã hội (nghèo đói, chiến tranh, bất công, môi trường, ...).
Tác phẩm đưa ra thông điệp gì đối với vấn đề xã hội đó?
Phân tích tác động của vấn đề xã hội đối với các nhân vật trong tác phẩm:Những nhân vật nào bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi vấn đề xã hội?
Họ phản ứng thế nào trước vấn đề đó?
3. Kết bài:

Đánh giá tác động của tác phẩm đối với người đọc về vấn đề xã hội.
Liên hệ với thực tế đời sống để nhấn mạnh tính cấp thiết của vấn đề và sự cần thiết của việc thay đổi.

V. Dàn ý cho bài nghị luận về nghệ thuật trong tác phẩm văn học
1. Mở bài:

Giới thiệu tác phẩm, tác giả và vấn đề nghị luận (nghệ thuật của tác phẩm).
Đưa ra luận điểm chính về nghệ thuật của tác phẩm (ví dụ: nghệ thuật miêu tả, xây dựng nhân vật, ngôn ngữ, ...).
2. Thân bài:

Phân tích các yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm:Ngôn ngữ, từ ngữ, câu cú.
Bố cục, kết cấu.
Các biện pháp tu từ (ẩn dụ, so sánh, nhân hóa, ...).
Đánh giá tác dụng của nghệ thuật đối với nội dung tác phẩm:Các yếu tố nghệ thuật làm nổi bật chủ đề, thông điệp của tác phẩm như thế nào?
Tác dụng của nghệ thuật đối với cảm xúc người đọc:Nghệ thuật trong tác phẩm có tạo ra sự xúc động, thu hút sự chú ý của người đọc không?
3. Kết bài:

Tóm tắt giá trị nghệ thuật của tác phẩm.
Đánh giá tầm quan trọng của nghệ thuật trong việc truyền tải thông điệp và làm sâu sắc thêm nội dung tác phẩm.

Dưới đây là dàn ý cho các dạng nghị luận văn học phổ biến, giúp bạn dễ dàng cấu trúc bài viết khi làm bài nghị luận về một tác phẩm, nhân vật, hay vấn đề trong văn học.

1. Nghị luận về tác phẩm văn học (Nghị luận về một tác phẩm)
I. Mở bài

Giới thiệu tác phẩm cần nghị luận: tên tác phẩm, tác giả, hoàn cảnh sáng tác.
Trích dẫn hoặc giới thiệu một đặc điểm nổi bật của tác phẩm (chủ đề, nhân vật, hình thức nghệ thuật) để dẫn dắt vào vấn đề nghị luận.
II. Thân bài

Phần 1: Giới thiệu và phân tích về tác phẩm

Khái quát nội dung chính của tác phẩm.
Những yếu tố nổi bật trong tác phẩm: chủ đề, thể loại, phong cách nghệ thuật, bối cảnh lịch sử, xã hội,…
Phần 2: Phân tích các yếu tố nghệ thuật (nếu cần)

Nghệ thuật xây dựng cốt truyện, nhân vật, ngôn ngữ, hình ảnh, biểu tượng.
Các biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng để truyền tải thông điệp.
Phần 3: Đánh giá tác phẩm

Tác phẩm có giá trị gì về mặt nội dung và nghệ thuật?
Mối liên hệ giữa tác phẩm và thực tế xã hội, văn hóa, lịch sử.
III. Kết bài

Khái quát lại giá trị của tác phẩm.
Tầm ảnh hưởng và ý nghĩa của tác phẩm đối với độc giả và xã hội.
Có thể nêu cảm nhận cá nhân hoặc sự liên hệ với cuộc sống hiện tại.

2. Nghị luận về nhân vật trong tác phẩm
I. Mở bài

Giới thiệu nhân vật cần nghị luận: tên, tác phẩm, tác giả.
Đưa ra nhận xét tổng quát về nhân vật (tính cách, vai trò trong tác phẩm, đặc điểm nổi bật).
II. Thân bài

Phần 1: Giới thiệu nhân vật

Hoàn cảnh xuất hiện, vai trò trong tác phẩm.
Đặc điểm cơ bản về ngoại hình, tính cách, mối quan hệ với các nhân vật khác.
Phần 2: Phân tích tính cách nhân vật

Làm rõ các yếu tố giúp xây dựng tính cách nhân vật: hành động, lời nói, suy nghĩ, thái độ.
Tính cách của nhân vật có sự thay đổi hay phát triển trong suốt tác phẩm không?
Phần 3: Đánh giá vai trò của nhân vật

Nhân vật này có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của cốt truyện và các nhân vật khác?
Mối liên hệ giữa nhân vật và các chủ đề, thông điệp mà tác phẩm muốn gửi gắm.
III. Kết bài

Khái quát về nhân vật và giá trị của nhân vật trong tác phẩm.
Cảm nhận cá nhân về nhân vật và bài học có thể rút ra từ nhân vật.

3. Nghị luận về một vấn đề văn học (Chủ đề, tư tưởng trong tác phẩm)
I. Mở bài

Giới thiệu vấn đề cần nghị luận (chủ đề, tư tưởng, thông điệp của tác phẩm).
Đưa ra lý do tại sao vấn đề này quan trọng và cần được suy nghĩ.
II. Thân bài

Phần 1: Giới thiệu vấn đề

Nêu rõ vấn đề cần nghị luận trong tác phẩm (chủ đề, thông điệp, tư tưởng).
Mối liên hệ của vấn đề đó với hoàn cảnh lịch sử, xã hội tại thời điểm tác phẩm ra đời.
Phần 2: Phân tích vấn đề

Đưa ra các dẫn chứng từ tác phẩm để làm rõ vấn đề.
Phân tích các yếu tố văn học (nhân vật, tình huống, bối cảnh) để chứng minh vấn đề.
Phần 3: Đánh giá

Vấn đề có giá trị như thế nào trong tác phẩm và đối với xã hội hiện tại?
Những bài học và thông điệp mà người đọc có thể rút ra từ vấn đề này.
III. Kết bài

Tóm tắt lại ý nghĩa của vấn đề trong tác phẩm.
Khẳng định sự quan trọng của vấn đề và ý nghĩa của việc suy ngẫm về nó đối với người đọc.

4. Nghị luận về một yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm (Cốt truyện, nhân vật, hình tượng, ngôn ngữ)
I. Mở bài

Giới thiệu yếu tố nghệ thuật cần nghị luận (cốt truyện, nhân vật, ngôn ngữ, hình tượng, biện pháp nghệ thuật).
Đưa ra lý do vì sao yếu tố này quan trọng trong tác phẩm.
II. Thân bài

Phần 1: Giới thiệu yếu tố nghệ thuật

Mô tả yếu tố nghệ thuật cần phân tích trong tác phẩm (cốt truyện, nhân vật, ngôn ngữ, hình tượng, biểu tượng).
Tại sao tác giả lại chọn yếu tố nghệ thuật này? Có sự kết nối giữa yếu tố nghệ thuật và chủ đề của tác phẩm không?
Phần 2: Phân tích và làm rõ

Phân tích cách tác giả sử dụng yếu tố nghệ thuật này để làm nổi bật chủ đề, tư tưởng.
Đưa ra các ví dụ và dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm để chứng minh.
Phần 3: Đánh giá và tác động của yếu tố nghệ thuật

Yếu tố nghệ thuật này có làm cho tác phẩm trở nên sâu sắc và hấp dẫn hơn không?
Nó có ảnh hưởng đến cảm nhận của người đọc như thế nào?
III. Kết bài

Tóm tắt lại vai trò và giá trị của yếu tố nghệ thuật trong tác phẩm.
Khẳng định tầm quan trọng của yếu tố nghệ thuật đó đối với toàn bộ giá trị của tác phẩm.

5. Nghị luận về thể loại văn học (Chủ nghĩa hiện thực, lãng mạn, hiện đại,…)
I. Mở bài

Giới thiệu thể loại văn học cần nghị luận (ví dụ: chủ nghĩa hiện thực, lãng mạn, hiện đại, hay văn học dân gian,…).
Đưa ra lý do tại sao thể loại này lại quan trọng trong lịch sử văn học hoặc tác phẩm.
II. Thân bài

Phần 1: Khái quát thể loại văn học

Định nghĩa thể loại văn học, đặc điểm, và sự phát triển của thể loại này qua các giai đoạn.
Phần 2: Phân tích đặc điểm của thể loại

Làm rõ các đặc điểm đặc trưng của thể loại (như trong chủ nghĩa hiện thực: sự phản ánh cuộc sống chân thực, sự chú trọng đến các vấn đề xã hội).
Phân tích các tác phẩm tiêu biểu của thể loại và cách các tác phẩm này thể hiện những đặc điểm của thể loại đó.
Phần 3: Đánh giá giá trị của thể loại

Tại sao thể loại này lại có ảnh hưởng lớn? Giá trị của nó trong văn học và đối với xã hội.
III. Kết bài

Tóm tắt lại ý nghĩa của thể loại văn học đã đề cập.
Khẳng định sự quan trọng của thể loại văn học này trong việc phản ánh đời sống xã hội và phục vụ cho mục tiêu nghệ thuật của tác giả.

Những dàn ý trên sẽ giúp bạn xây dựng một bài nghị luận văn học logic và rõ ràng, dễ dàng triển khai cho các dạng đề khác nhau. Hãy luôn nhớ chú trọng đến việc phân tích và đánh giá tác phẩm, nhân vật, hay vấn đề một cách sâu sắc và cụ thể.