Truyện ngắn là một thể loại văn học đặc biệt, có thời gian và không gian hạn chế nhưng lại có sức truyền tải mạnh mẽ những thông điệp, cảm xúc sâu sắc về con người, cuộc sống. Một trong những yếu tố quan trọng bậc nhất của truyện ngắn mà nhiều nhà phê bình và người đọc đều công nhận chính là "những chi tiết cô đúc, có dung lượng lớn và lối hành văn mang nhiều ẩn ý, tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết". Ý kiến này phản ánh một trong những đặc điểm quan trọng trong cấu trúc và sức mạnh của thể loại truyện ngắn. Để làm sáng tỏ quan điểm trên, chúng ta sẽ phân tích chi tiết các yếu tố này trong truyện ngắn.

Trong truyện ngắn, không gian và thời gian luôn bị giới hạn, vậy nên mỗi chi tiết, mỗi sự kiện đều phải mang tính chất cô đúc, không thừa, không thiếu. Các chi tiết được lựa chọn phải thật sự có trọng lượng, giúp tái hiện rõ nét không chỉ bối cảnh mà còn tâm lý nhân vật và thông điệp của tác phẩm. Mỗi chi tiết nhỏ trong truyện ngắn không chỉ có vai trò miêu tả thực tại mà còn có thể chứa đựng nhiều lớp nghĩa, gợi mở những chiều sâu cảm xúc, tư tưởng mà tác giả muốn gửi gắm.

Chẳng hạn, trong truyện ngắn "Chí Phèo" của Nam Cao, hình ảnh con dao mà Chí Phèo cầm trên tay khi quyết định giết người có dung lượng lớn trong việc thể hiện tính cách và số phận của nhân vật. Chi tiết con dao không chỉ là công cụ của sự bạo lực mà còn là biểu tượng của sự giằng xé giữa sự sống và cái chết, giữa thiện và ác trong tâm hồn Chí Phèo. Những chi tiết như vậy được lựa chọn một cách tinh tế và cô đúc, không cần phải miêu tả dài dòng mà vẫn mang lại hiệu quả sâu sắc.

Một đặc điểm nổi bật của truyện ngắn là khả năng tạo ra nhiều lớp nghĩa, nhiều chiều sâu cảm xúc từ những câu chữ tưởng chừng như đơn giản. Lối hành văn trong truyện ngắn thường có sự chọn lọc, tinh tế và giàu ẩn ý. Các chi tiết, hình ảnh, câu thoại không phải lúc nào cũng trực tiếp, mà có thể được nhà văn đưa vào một cách gián tiếp, thông qua những ẩn dụ, biểu tượng, hay những câu thoại châm biếm.

Trong truyện ngắn "Hai đứa trẻ" của Thạch Lam, tác giả đã sử dụng lối hành văn rất mượt mà và đầy ẩn ý để khắc họa cảnh tượng buồn bã của những đứa trẻ trong một thị trấn nghèo khó. Cảnh tượng phố phường vắng lặng vào đêm khuya được miêu tả rất tỉ mỉ, nhưng ẩn sau đó là sự khắc khoải của những con người nghèo khổ, sự giằng xé giữa hy vọng và thất vọng. Những chi tiết tưởng như đơn giản như "đêm tối" hay "tiếng bước chân" lại mang đậm ý nghĩa về sự chia ly, khắc khoải và những giấc mơ chưa thành của nhân vật.

Tất cả những chi tiết này đều không chỉ để làm đầy nội dung mà còn có mục đích biểu đạt những suy tư sâu sắc về cuộc sống, xã hội. Chính những ẩn ý đó đã tạo nên chiều sâu cho tác phẩm, khiến người đọc không chỉ tiếp nhận thông tin mà còn phải suy ngẫm về những gì ẩn sau từng câu chữ.

Trong truyện ngắn, việc không thể "nói hết" tất cả mọi thứ mà chỉ gợi mở, mời gọi người đọc tự mình khám phá là một đặc điểm rất đặc trưng. Truyện ngắn không cần phải nói tường minh, mà quan trọng là phải có khả năng để lại ấn tượng, khiến người đọc tiếp tục suy nghĩ về nhân vật, về những vấn đề mà tác phẩm đề cập sau khi đọc xong.

Chẳng hạn, trong "Lão Hạc" của Nam Cao, kết thúc của câu chuyện không phải là một kết luận rõ ràng, mà để lại một khoảng trống để người đọc tự chiêm nghiệm. Hành động của lão Hạc – tự tử vì không muốn để lại gánh nặng cho con trai mình – là một chi tiết đầy ẩn ý. Từ đó, người đọc không chỉ nghĩ về tình thương của người cha mà còn về những bi kịch trong xã hội và cuộc sống. Câu chuyện không cung cấp một kết luận dứt khoát, mà chỉ khép lại với những dư âm về nỗi đau, sự hy sinh và lòng tự trọng, khiến cho tác phẩm có chiều sâu và không ngừng ám ảnh người đọc.

Ý kiến cho rằng "yếu tố quan trọng bậc nhất của truyện ngắn là những chi tiết cô đúc, có dung lượng lớn và lối hành văn mang nhiều ẩn ý, tạo cho tác phẩm những chiều sâu chưa nói hết" là hoàn toàn hợp lý. Trong truyện ngắn, mỗi chi tiết, mỗi hình ảnh đều phải thật sự có ý nghĩa và mang nhiều lớp nghĩa để tạo nên một tác phẩm sâu sắc, đáng suy ngẫm. Cùng với đó, lối hành văn ẩn dụ, tinh tế sẽ góp phần không nhỏ trong việc khắc họa những vấn đề lớn lao mà nhà văn muốn gửi gắm. Những chiều sâu chưa nói hết trong tác phẩm chính là sức hút của truyện ngắn, khiến cho tác phẩm không chỉ là câu chuyện đơn giản mà còn là một thế giới cần được khám phá và hiểu thấu.