Trong bài thơ "Mẹ" của Đỗ Trung Lai, tiếng lòng của tác giả và những người con được thể hiện qua những dòng thơ đầy cảm xúc, khắc họa hình ảnh người mẹ giản dị nhưng vĩ đại, tình yêu thương vô bờ bến mà mẹ dành cho con. Bài thơ mang đến niềm hạnh phúc lớn lao và sự tri ân sâu sắc đối với người mẹ, không chỉ thông qua những lời ngợi ca mà còn qua những hình ảnh giản dị, gần gũi nhưng đầy thiêng liêng. Cùng với đó, tác phẩm cũng thể hiện rõ những đặc sắc về hình thức nghệ thuật, đặc biệt là qua việc sử dụng các biện pháp tu từ phong phú, tạo nên sức hấp dẫn cho bài thơ.

Trong đoạn thơ, Đỗ Trung Lai khắc họa lại những kỷ niệm tuổi thơ gắn liền với hình ảnh người mẹ và những hoạt động giản dị nhưng đầy ắp tình thương. Tiếng lòng của tác giả không chỉ là sự nhớ nhung mà còn là sự tri ân sâu sắc đối với mẹ, người đã luôn che chở và nuôi dưỡng mình trong suốt quãng đời thơ ấu.

Cảm xúc của tác giả được thể hiện qua hình ảnh người con "níu váy bà đi chợ Bình Lâm", một hành động nhỏ nhưng ẩn chứa biết bao yêu thương và sự gắn bó. Câu thơ này không chỉ thể hiện tình yêu của người con đối với mẹ mà còn cho thấy sự phụ thuộc vào mẹ trong những ngày thơ ấu. Đối với tác giả, hình ảnh "váy bà" không chỉ là vật dụng hàng ngày mà là biểu tượng của sự che chở, bảo vệ và yêu thương vô bờ bến.

Hình ảnh "bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật" là một chi tiết độc đáo, mang đậm tính hoán dụ. Tượng Phật, biểu tượng của sự bình yên và thiêng liêng, lại gắn liền với hành động ngây ngô của trẻ thơ. Điều này không chỉ phản ánh sự hồn nhiên của tuổi thơ mà còn gợi nhắc đến sự kết hợp giữa những giá trị tâm linh và cuộc sống đời thường. Sự tương phản này cho thấy, dù là trong những giây phút giản dị, trẻ thơ vẫn mang trong mình niềm tin vào những điều thiêng liêng, và mẹ là người dẫn dắt con vào thế giới ấy.

Câu thơ "đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần" phản ánh sự nghịch ngợm của tuổi thơ, nhưng cũng cho thấy một sự thật giản dị: trong những lúc đói lòng, người con sẽ tìm mọi cách để thỏa mãn những nhu cầu nhỏ nhặt. Tuy nhiên, hành động “ăn trộm” không phải là sự ám chỉ đến sự sai trái mà là một hình ảnh ngây ngô, không tội lỗi của một đứa trẻ. Điều này càng làm tăng sự gần gũi, thân thuộc trong hình ảnh người mẹ và ký ức tuổi thơ.

Qua những hình ảnh như vậy, tác giả không chỉ tái hiện lại những kỷ niệm tuổi thơ mà còn thể hiện niềm hạnh phúc lớn lao khi nghĩ về mẹ. Đó là hạnh phúc của sự bảo bọc, sự chăm sóc vô điều kiện, và tình yêu thương bao la mà mẹ dành cho con.

Biện pháp tu từ: Hoán dụ và liệt kê Trong đoạn thơ, tác giả đã sử dụng biện pháp hoán dụ rất tinh tế, chẳng hạn như "bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật". Tượng Phật – biểu tượng của sự tĩnh lặng, cao cả, lại trở thành nơi trẻ con "bắt chim sẻ", thể hiện sự kết hợp giữa những điều thiêng liêng và những hành động ngây thơ, hồn nhiên của tuổi thơ. Đây là cách tác giả làm sống dậy sự ngây ngô nhưng cũng rất đáng yêu của trẻ em.

Liệt kê cũng là một biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ, khi tác giả kể lại một loạt các hình ảnh và hành động gắn liền với kỷ niệm tuổi thơ: từ câu cá, níu váy mẹ đi chợ, bắt chim sẻ, cho đến việc ăn trộm nhãn. Việc liệt kê này không chỉ thể hiện sự phong phú, đa dạng của ký ức mà còn làm nổi bật sự gắn bó mật thiết giữa người con và mẹ, cũng như giữa đứa trẻ và quê hương.
Ẩn dụ và đối lập Câu “vành tai tượng Phật” không chỉ đơn thuần miêu tả một phần của tượng Phật mà còn là một ẩn dụ, thể hiện sự gần gũi và thân thuộc giữa những điều linh thiêng và cuộc sống đời thường. Hình ảnh này cũng tạo nên sự đối lập giữa tĩnh và động, giữa sự thiêng liêng của Phật và sự nghịch ngợm của trẻ em, làm nổi bật tính đa dạng trong tình cảm của con người.
Sử dụng hình ảnh giản dị, gần gũi Đỗ Trung Lai đã chọn lựa những hình ảnh rất đời thường và gần gũi để thể hiện tình cảm sâu sắc. Những hoạt động như "câu cá", "níu váy mẹ", "ăn trộm nhãn" không chỉ mang tính chất tả thực mà còn thấm đẫm cảm xúc, gợi lại những kỷ niệm ngọt ngào của tuổi thơ. Hình ảnh này làm cho người đọc dễ dàng cảm nhận được tình cảm của tác giả đối với mẹ và đối với những giá trị đời thường.
Qua bài thơ "Mẹ" của Đỗ Trung Lai, tiếng lòng của tác giả và những người con với niềm hạnh phúc lớn lao khi nghĩ về mẹ đã được thể hiện một cách sâu sắc và cảm động. Tình mẫu tử trong bài thơ không chỉ là những lời ca ngợi đơn giản mà còn là sự tôn vinh những giá trị của sự hy sinh, yêu thương và bảo vệ của mẹ. Hình thức nghệ thuật trong bài thơ, với sự sử dụng biện pháp tu từ phong phú như hoán dụ, liệt kê, đối lập, đã tạo nên những hình ảnh đầy cảm xúc, dễ chạm đến trái tim người đọc, đồng thời góp phần làm tăng tính thẩm mỹ cho tác phẩm. "Mẹ" không chỉ là một bài thơ về tình yêu mẹ mà còn là một tác phẩm phản ánh sâu sắc những giá trị tình cảm gia đình và con người.