Trong suốt chiều dài lịch sử hơn một thiên niên kỷ, vùng đất Thăng Long (Hà Nội) đã mang nhiều tên gọi khác nhau, mỗi cái tên đều gắn liền với một thời kỳ biến động của đất nước.

Dưới đây là tổng hợp các tên gọi chính qua từng thời kỳ:

• Long Đỗ: Tên gọi dân gian cổ xưa nhất, lấy từ tên vị thần Long Đỗ (thần chủ của vùng đất này).

• Tống Bình: Tên gọi thời nhà Tùy (581–618) và thời Đường.

• Đại La (hoặc Đại La Thành): Do Cao Biền xây dựng vào năm 866. Đây là tòa thành quy mô trước khi Lý Thái Tổ dời đô về.

• Thăng Long: Năm 1010, vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư về Đại La. Thấy rồng vàng bay lên, vua đổi tên thành Thăng Long (Rồng bay lên).

• Đông Đô: Năm 1397, Hồ Quý Ly đổi tên nhằm phân biệt với Tây Đô (Thanh Hóa).

• Đông Quan: Tên gọi do quân nhà Minh (Trung Quốc) đặt trong thời kỳ đô hộ (1407–1427).

• Đông Kinh: Năm 1430, vua Lê Thái Tổ đổi tên để phân biệt với Tây Kinh (Lam Sơn, Thanh Hóa). Đây cũng là gốc của tên gọi "Tonkin" mà người phương Tây sau này hay dùng.

• Bắc Thành: Thời vua Gia Long, do kinh đô chuyển vào Huế nên vùng này gọi là Bắc Thành để quản lý các trấn phía Bắc.

• Hà Nội: Năm 1831, vua Minh Mạng thành lập tỉnh Hà Nội. Tên gọi này có nghĩa là "Phía trong sông" (bao quanh bởi sông Hồng và sông Đáy).

• Thủ đô Hà Nội: Từ năm 1945 đến nay, chính thức là thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và sau này là Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

• Kẻ Chợ: Tên gọi dân gian xuất hiện vào thế kỷ 16-17, chỉ nơi buôn bán sầm uất, tinh hoa nhất.

• Tràng An: Một cái tên mỹ lệ mượn từ kinh đô của các triều đại Trung Quốc, nhằm chỉ nơi phồn hoa, lịch lãm ("Chẳng thơm cũng thể hoa nhài / Chẳng thanh lịch cũng thể người Tràng An").