Soạn văn: Chùm thơ hai-cư Nhật Bản
I. Tìm hiểu chung
Thể loại hai-cư
Là thể thơ ngắn nhất thế giới (chỉ 17 âm tiết, chia thành 3 dòng với số âm tiết 5-7-5).
Đặc điểm: ngắn gọn, súc tích, thường gắn với thiên nhiên, bốn mùa; thể hiện triết lí sống giản dị, hòa hợp với thiên nhiên.
Tác giả
Ba-sô (1644 – 1694), nhà thơ hai-cư nổi tiếng của Nhật Bản, được coi là “cha đẻ” của thể thơ này.
Thơ ông kết tinh tinh thần Thiền và quan niệm sống thanh đạm, sâu lắng.

II. Đọc hiểu văn bản
(Chùm thơ có 4 bài, mình phân tích ngắn gọn từng bài)

Bài 1
Ao cũ lặng yên –
Một chú ếch nhảy vào –
Vang tiếng nước xao.
Hình ảnh: ao cũ, chú ếch, tiếng nước → cảnh đời thường.
Âm thanh tiếng nước phá tan tĩnh lặng → gợi cảm nhận về sự sống, sự đổi thay trong tĩnh mịch.
Ý nghĩa: ca ngợi sự giản dị của đời sống, sự hòa hợp giữa động và tĩnh.

Bài 2
Trên cành khô cằn –
Con quạ đậu lặng im –
Chiều thu hiu quạnh.
Hình ảnh: cành khô, quạ, chiều thu → gợi vẻ cô đơn, lạnh lẽo.
Không gian vắng lặng gợi triết lí về sự vô thường, nỗi buồn nhân sinh.

Bài 3
Hoa đào nở rộ –
Giữa làn sương mờ giăng –
Mặt trời soi sáng.
Hình ảnh mùa xuân: hoa đào, sương mờ, mặt trời → bức tranh tươi sáng, hài hòa.
Thể hiện niềm vui, hi vọng, sự gắn bó con người – thiên nhiên.

Bài 4
Đêm hè tĩnh lặng –
Tiếng chuông chùa vang xa –
Ngân dài vòm núi.
Hình ảnh: đêm hè, chuông chùa, núi rừng → gợi không gian mênh mông, thanh tịnh.
Gợi cảm giác yên bình, thấm đượm tinh thần Thiền, con người hòa cùng vũ trụ.

III. Tổng kết
Nội dung: Thơ hai-cư qua những bài thơ của Ba-sô đã tái hiện bức tranh thiên nhiên bốn mùa giản dị, gần gũi; đồng thời gửi gắm suy tư, cảm nhận sâu xa về cuộc đời.
Nghệ thuật: Ngắn gọn, hàm súc; ngôn từ tinh tế; giàu chất gợi; kết hợp giữa tả cảnh và gợi tình; đậm tinh thần Thiền.

IV. Luyện tập
Cảm nhận về hình ảnh thiên nhiên trong một bài hai-cư
→ Thiên nhiên hiện ra giản dị (ao, ếch, cành khô, hoa đào, tiếng chuông chùa…) nhưng chứa đựng triết lí sống. Con người tìm thấy sự đồng điệu, sẻ chia với thiên nhiên.
Tập viết một bài hai-cư (5-7-5 âm tiết)
Ví dụ:
Trên cánh đồng vàng –
Gió thu bay nhè nhẹ –
Khói lam tỏa chiều.