Soạn bài Bếp lửa – Bằng Việt (Ngữ văn 9)
I. Tác giả – tác phẩm
Tác giả: Bằng Việt (sinh năm 1941), là nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Thơ ông thường giàu cảm xúc, có sự kết hợp giữa trữ tình và suy tưởng.
Tác phẩm: Bếp lửa sáng tác năm 1963, khi tác giả đang du học Liên Xô. Bài thơ là dòng hồi tưởng và suy ngẫm của người cháu về người bà và bếp lửa gắn bó từ tuổi thơ.

II. Bố cục
Khổ 1: Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn kỉ niệm tuổi thơ.
Khổ 2 – 3: Hồi tưởng về bà và những năm tháng gian khổ.
Khổ 4 – 5: Suy ngẫm, tình cảm kính yêu và biết ơn bà.

III. Đọc – hiểu văn bản
Hình ảnh bếp lửa

Gợi nhớ tuổi thơ, gắn với mùi khói, sự ấm áp trong gian khổ.
Bếp lửa là biểu tượng của tình bà, của hạnh phúc gia đình, của cội nguồn yêu thương.
Hình ảnh người bà

Bà hiện lên tần tảo, giàu tình thương, chở che cho cháu trong những năm tháng đói khát, chiến tranh.
Bà vừa giữ gìn nếp sống gia đình, vừa truyền dạy cho cháu tình yêu thương, niềm tin và nghị lực.
Cảm xúc, suy ngẫm của người cháu

Xúc động, biết ơn bà.
Nhận ra bếp lửa không chỉ là ngọn lửa sưởi ấm, mà còn là ngọn lửa của niềm tin, của sức sống, tượng trưng cho truyền thống, tình cảm gia đình, quê hương.

IV. Nghệ thuật
Hình ảnh giản dị, gần gũi mà giàu sức gợi.
Giọng thơ trữ tình xen lẫn suy tưởng.
Kết hợp giữa hồi tưởng và hiện tại.

V. Ý nghĩa bài thơ
Bếp lửa ca ngợi tình bà cháu sâu nặng, khẳng định vai trò của gia đình, cội nguồn trong đời sống mỗi con người.
Bài thơ gợi nhắc thế hệ trẻ hôm nay biết trân trọng quá khứ, biết ơn những người thân đã hi sinh, tần tảo vì mình.

VI. Trả lời câu hỏi SGK (tóm gọn)
Bếp lửa gắn liền với những kỉ niệm nào của tuổi thơ tác giả?
→ Gắn với mùi khói, sự thiếu thốn, đói kém, bom đạn chiến tranh, cùng tình yêu thương, chở che của bà.
Những phẩm chất nào của bà được thể hiện qua bài thơ?
→ Tần tảo, chịu thương chịu khó, giàu tình yêu thương, kiên cường, lạc quan.
Bếp lửa trong bài thơ còn mang ý nghĩa gì?
→ Không chỉ là hình ảnh thực, bếp lửa còn tượng trưng cho tình bà, cho cội nguồn, cho sức sống, niềm tin, truyền thống gia đình.

I. Giới thiệu chung
1. Tác giả: Bằng Việt
+ Tên thật: Nguyễn Việt Bằng (sinh năm 1941).
+ Quê: Hà Tây (nay là Hà Nội).
+ Là nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.
+ Thơ ông có phong cách nhẹ nhàng, sâu lắng, giàu suy tư.
2. Tác phẩm: “Bếp lửa”
+ Sáng tác năm 1963, khi tác giả đang du học ở Liên Xô (nay là Nga).
+ Là bài thơ viết về người bà và nỗi nhớ quê hương, kỷ niệm tuổi thơ.
II. Tóm tắt nội dung bài thơ
Bài thơ là dòng hồi tưởng đầy cảm xúc của người cháu khi nhớ về người bà và hình ảnh bếp lửa trong những năm tháng tuổi thơ. Qua đó, tác giả bày tỏ lòng biết ơn, tình yêu thương và sự trân trọng đối với bà, đồng thời khẳng định ý nghĩa thiêng liêng của tình cảm gia đình trong hành trình trưởng thành.
III. Phân tích – Soạn bài
1. Hình ảnh bếp lửa – biểu tượng của tình bà
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm”
+ Bếp lửa là hình ảnh quen thuộc trong đời sống người Việt, nhưng trong bài thơ, nó trở thành biểu tượng cho tình bà, cho sự ấm áp, chở che, yêu thương.
+ Gợi nhớ tuổi thơ gian khó nhưng đầy tình thương.
2. Ký ức tuổi thơ gắn liền với bà và bếp lửa
- Bà hiện lên là người hy sinh, kiên cường, tảo tần nuôi cháu trong hoàn cảnh chiến tranh, mất mát: “Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói...”
- Những hình ảnh:
+ “Tám năm ròng…”
+ “Bố ở chiến khu…”
+ “Chỉ có hai bà cháu…”
⟶ Cho thấy bà là điểm tựa tinh thần, thay bố mẹ nuôi cháu khôn lớn.|
3. Tình cảm và lòng biết ơn của người cháu
“Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa!”
“Lòng bà luôn ủ sẵn một bếp lửa…”
+ Người cháu lớn lên, đi xa, nhưng luôn ghi nhớ công ơn, tình yêu thương của bà.
+ Bếp lửa trở thành hình ảnh thiêng liêng, gắn liền với ký ức và niềm tin.
+ Tác giả bày tỏ sự trân trọng, biết ơn sâu sắc đối với bà.
IV. Nghệ thuật
+ Thể thơ tự do, gần gũi, linh hoạt.
+ Hình ảnh sáng tạo, có tính biểu tượng cao ("bếp lửa", "ngọn lửa", "niềm tin").
+ Giọng thơ trầm lắng, chân thành, xúc động.
+ Kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm.
V. Chủ đề – Ý nghĩa bài thơ
+ Ca ngợi tình bà cháu sâu nặng, thiêng liêng.
+ Khẳng định sức mạnh của tình yêu thương và ký ức tuổi thơ trong hành trình trưởng thành.
+ Bài thơ là lời tri ân với người bà – đại diện cho người phụ nữ Việt Nam tảo tần, giàu đức hi sinh.
VI. Trả lời câu hỏi SGK (gợi ý ngắn gọn)
Câu 1: Hình ảnh bếp lửa gắn với những kỷ niệm nào?
⟶ Gắn với tuổi thơ gian khó, với những buổi sớm có bà nhóm bếp, thời gian bố đi chiến khu, hai bà cháu sống với nhau, bà nuôi cháu lớn lên.
Câu 2: Hình ảnh bếp lửa mang ý nghĩa gì?
⟶ Là biểu tượng của tình yêu thương, sự chở che, hy sinh của bà; cũng là ngọn lửa của niềm tin, sức sống và tình cảm gia đình.
Câu 3: Tình cảm của người cháu với bà?
⟶ Yêu thương, kính trọng, biết ơn sâu sắc; luôn nhớ về bà và bếp lửa dù đang ở phương xa.
=>  Kết luận
“Bếp lửa” là bài thơ cảm động về tình bà cháu, qua đó khẳng định giá trị thiêng liêng của gia đình, tình thân, và những ký ức tuổi thơ nâng bước con người trong cuộc sống.