1. Giới thiệu chung
- Tên bài thơ: Đường đời đầu tiên
- Tác giả: Nguyễn Duy
- Thể loại: Thơ tự do
- Nội dung: Miêu tả hình ảnh người cha lái đò đưa con qua sông, vừa là hình ảnh đời thực vừa mang ý nghĩa ẩn dụ về con đường cuộc đời mà người cha dìu dắt, bảo vệ và dạy con.
2. Tóm tắt nội dung
- Bài thơ kể về người cha lái đò cặm cụi, gánh vác trách nhiệm đưa con qua sông. Người cha dùng sự kiên trì và tình thương để giúp con bước qua những khó khăn đầu tiên trên con đường đời.
3. Phân tích
- Hình ảnh người cha: Người cha là người lái đò cần mẫn, tần tảo, gánh vác trách nhiệm lớn lao.
Hình ảnh người cha vừa thực, vừa biểu tượng cho sự bảo bọc, dìu dắt con cái trong hành trình cuộc đời.
- Ý nghĩa nhan đề “Đường đời đầu tiên”:|
+ “Đường đời” là cuộc sống, hành trình của mỗi người.
+ “Đầu tiên” ám chỉ bước đầu tiên, những khó khăn ban đầu mà người cha giúp con vượt qua.
- Tình cảm cha con: Thể hiện tình cảm thiêng liêng, sâu sắc, sự hy sinh thầm lặng của người cha dành cho con.
4. Giá trị nội dung và nghệ thuật
- Nội dung: Ca ngợi tình cảm cha con thiêng liêng, sự hy sinh và trách nhiệm của người cha trong cuộc sống.
- Nghệ thuật: Ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gợi cảm, có tính biểu tượng sâu sắc.
5. Bài học rút ra
+ Biết trân trọng, yêu thương, ghi nhớ công ơn và sự hy sinh của cha mẹ.
+ Hiểu rằng cuộc đời mỗi người đều có những chặng đường khó khăn, cần sự dìu dắt và bảo vệ của người thân.

Văn bản "Bài học đường đời đầu tiên" là một trích đoạn trong tác phẩm "Dế Mèn phiêu lưu ký" của nhà văn Tô Hoài, kể về hành trình trưởng thành của Dế Mèn và bài học về lòng tự trọng, tình yêu thương cuộc sống, đồng loại qua việc Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt.  
Nội dung chính của bài văn:
Giới thiệu về bản thân Dế Mèn:
Dế Mèn tự giới thiệu mình là một chàng dế khỏe mạnh, cường tráng, tự tin về vẻ đẹp và sức mạnh của bản thân, thích khoe khoang và có tính kiêu căng, hống hách.  
Quan hệ với Dế Choắt:
Dế Mèn thường xuyên trêu chọc và bắt nạt Dế Choắt, một chàng dế yếu ớt, lêu nghêu, hiền lành và đáng thương.  
Sự việc chính:
Dế Mèn đã bày trò trêu chọc chị Cốc, một con chim cốc rất hung dữ. Chị Cốc hiểu lầm Dế Mèn đang trêu mình nên đã bay đến mổ Dế Choắt.  
Hậu quả:
Dế Choắt đã chết dưới mỏ chim Cốc. Cái chết của Dế Choắt khiến Dế Mèn vô cùng hối hận và nhận ra bài học sâu sắc.  
Bài học đường đời đầu tiên:
Dế Mèn nhận ra rằng tính tình hung hăng, xốc nổi của mình đã gây ra cái chết oan uổng cho Dế Choắt, và cậu rút ra bài học về cách đối nhân xử thế với những người xung quanh.  
Giá trị nội dung và nghệ thuật:
Giá trị nội dung:
Phê phán tính kiêu căng, ngạo mạn, xốc nổi của tuổi trẻ, đồng thời giáo dục về sự trưởng thành, lòng yêu thương và trách nhiệm đối với bản thân và cộng đồng.  
Giá trị nghệ thuật:
Ngôi kể thứ nhất: Tác phẩm được kể theo ngôi thứ nhất, mang lại cảm giác chân thực và hấp dẫn cho câu chuyện.  
Nghệ thuật miêu tả: Nhà văn đã miêu tả loài vật một cách sinh động, đặc sắc, giúp độc giả hình dung rõ nét vẻ đẹp và tính cách của các nhân vật.  
Ngôn ngữ: Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình, giúp người đọc cảm nhận được sự sống động của thế giới loài vật. 

Câu 1 (trang 12 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Khi đọc, xem một truyện kể hay một bộ phim nói về một niềm vui hay nỗi buồn mà nhân vật đã trải qua. Em từng có suy nghĩ: xót xa, thương cảm, sẽ động viên, giúp đỡ những ai gặp phải hoàn cảnh khó khăn hoặc có nỗi buồn giống như nhân vật trong truyện, … 

Câu 2 (trang 12 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Điều hài lòng về bản thân: Ngoan ngoãn, chăm chỉ, vâng lời ông bà cha mẹ, đoàn kết, yêu thương bạn bè. 

- Điều chưa hài lòng về bản thân: Đôi lúc tự kiêu, chủ quan, chưa cẩn thận, … 

* Đọc văn bản

Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc: 

1. Theo dõi: Chú ý các chi tiết miêu tả hình dáng, cử chỉ, hành động của nhân vật Dế Mèn. 

+ chàng dế thanh niên cường tráng

+ càng mẫm bóng 

+ vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. 

+ co cẳng, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ

+ đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn, giờ thành cái áo dài, …

+ vũ lên… phành phạch, giòn giã. 

+ cả người rung rinh màu nâu bóng mỡ

+ đầu to ra, nổi từng tảng, 

+ hai cái răng đen nhánh

+ râu dài, uốn cong

+ trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu. 

+ đi đứng oai vệ, mỗi bước làm điệu dún dẩy… 

+ tợn lắm, cà khịa bà con trong xóm

+ ngứa chân, đá ghẹo anh gọng vó. 

2. Dự đoán: Em dự đoán như thế nào về sự việc sắp được kể? 

- Sự việc sắp tới là một việc dại dột, không hay, khiến Dế Mèn ân hận và ghi nhớ suốt đời. 

3. Theo dõi: Chú ý những lời đối thoại giữa Dế Mèn và Dế Choắt. 

Những lời đối thoại: 

- Dế Mèn: 

+ Sao chú mày sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu… thì chú có mà đi đời ! 

+ Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn. 

+ Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. 

+ Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày… cho chết!

- Dế Choắt: 

+ Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. …em mới dám nói… 

+ Anh đã nghĩ thương em … em chạy sang…

4. Theo dõi: Lúc rủ Dế Choắt trêu chị Cốc, Dế Mèn có nghĩ đến hậu quả không? 

- Dế Mèn không hề nghĩ đến hậu quả. 

5. Theo dõi: Điều gì đã xảy ra với Dế Choắt? Dế Mèn đã làm gì khi chứng kiến điều đó? 

- Dế Choắt bị chị Cốc tưởng lầm nên đã bị đánh đến trọng thương. 

- Dế Mèn núp tận đáy hang, khiếp sợ, nằm im thin thít. 

6. Theo dõi: Chú ý những từ ngữ miêu tả cảm xúc của Dế Mèn. 

- Cảm xúc của Dế Mèn: vừa hốt hoảng vừa ân hận, hối lỗi. 

* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Bài văn miêu tả Dế Mèn có vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ nhưng tính nết còn kiêu căng, xốc nổi. Do bày trò trêu chọc chị Cốc nên đã gây ra cái chết thảm thương cho Dế Choắt, Dế Mèn hối hận và rút ra được bài học đường đời đầu tiên cho mình.

Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc: 

Câu 1 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật Dế Mèn. 

- Người kể chuyện ngôi thứ nhất, xưng “tôi”. 

Câu 2 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

Những chi tiết miêu tả Dế Mèn là: 

- Ngoại hình:

   + Đôi càng mẫm bóng.

   + Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

   + Đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn, giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi.

   + Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.

   + Hai cái răng đen nhánh như hai lưỡi liềm máy, nhai ngoàm ngoạp. 

   + Sợi râu dài, uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng.

- Hành động:

   + Thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, co cẳng đạp phanh phách. 

   + Trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

   + Đi đứng oai vệ.

   + Cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.

→ Lối miêu tả này thường được sử dụng ở loại truyện đồng thoại. 

Câu 3 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Điều em thích ở Dế Mèn: một chàng dế có ngoại hình đẹp, khỏe mạnh, cường tráng, tự tin. 

- Điều em không thích ở Dế Mèn: Tính cách kiêu căng, hống hách, tự phụ. 

Vì : Ý thức được thế mạnh và vẻ đẹp của mình là một điều tốt nhưng Dế Mèn lại sa vào sự tự phụ, hống hách tới mức ngộ nhận về bản thân thì có thể dễ dẫn đến những việc làm sai trái và kết cục đau buồn.  

Câu 4 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Những lời Dế Mèn nói với Dế Choắt khi sang thăm nhà và khi được Dế Choắt nhờ giúp đỡ: 

+ “Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng. … Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.” 

+ “Được, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.”

+ “Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này. Ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!”  

→ Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt là thái độ trịch thượng, coi thường, khinh khỉnh, dửng dưng, thờ ơ, không chịu giúp đỡ,… 

Câu 5 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Sau khi trêu chị Cốc rồi chứng kiến cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã có những cảm xúc, suy nghĩ: 

+ Sợ hãi khi nghe Cốc mổ Choắt: “Khiếp nằm im thin thít”

+ Bàng hoàng, ngớ ngẩn vì hậu quả không lường hết được.

+ Hốt hoảng lo sợ, bất ngờ vì cái chết và lời khuyên của Dế Choắt.

+ Ân hận xám hối, vừa thương bạn vừa ăn năn. 

+ Đứng lặng giờ lâu, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên phải trả giá.

→ Dế Mèn từ hung hăng, hống hách trở nên hèn nhát, run sợ; vẫn còn có tình cảm đồng loại, biết ăn năn hối lỗi.

Câu 6 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Dế Mèn rút ra được bài học: 

+ “Sống ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ sớm muộn cũng chuốc họa vào thân.”

+ Không kiêu căng, tự phụ, không khinh thường ai, phải biết yêu thương, giúp đỡ kẻ yếu thế hơn mình.

Câu 7 (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

- Hình dung về nhân vật Dế Choắt: Một người gầy gò, ốm yếu, xấu xí, thảm hại.

- Nếu gặp người như Dế Choắt em sẽ đồng cảm, yêu thương, không coi thường, hách dịch, giúp đỡ bạn những lúc khó khăn, hoạn nạn,… 

* Viết kết nối với đọc 

Bài tập (trang 19 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):

Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể lại một sự việc trong đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” bằng lời của một nhân vật do em tự chọn. 

Đoạn văn tham khảo:

Tôi là Cốc, tôi đã gây ra một tai họa quá lớn đối với Dế Choắt. Hôm đó, vừa ăn xong, tôi lên đứng ở bãi đất trống, mát mẻ trước cửa đầm để nghỉ ngơi, rỉa lông, rỉa cánh và chùi mép thì nghe thấy một giọng véo von đầy thách thức khiến tôi giật nảy mình. Lúc đó tôi tức lắm định bụng tìm thủ phạm nhưng không thấy ai khác ngoài duy nhất một chú dế nhỏ con, ấy là Dế Choắt. Không chần chừ gì thêm nữa, bỏ ngoài tai mọi lời thanh mình, van xin, tôi lấy cái mỏ như cái dùi sắt của mình giáng thẳng vào lưng Dế Choắt khiến Choắt quẹo xương sống lăn ra kêu váng, đau đớn. Hồi lâu, như đã hả cơn tức, tôi đứng rỉa lông cánh một lát nữa rồi lại bay là xuống đầm nước mặc kệ Dế Choắt lúc đó. Mãi sau này tôi mới biết được là Dế Mèn nói câu đó chứ không phải Dế Choắt, tôi thấy hối hận trong lòng lắm vì đã nóng tính và không tìm hiểu rõ ràng mà đã làm cho Choắt bị chết oan. Choắt ơi, bạn ở nơi xa hãy tha lỗi cho tôi nhé!

Văn bản "Bài học đường đời đầu tiên" là một trích đoạn trong tác phẩm "Dế Mèn phiêu lưu ký" của nhà văn Tô Hoài, kể về hành trình trưởng thành của Dế Mèn và bài học về lòng tự trọng, tình yêu thương cuộc sống, đồng loại qua việc Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt.  
Nội dung chính của bài văn:
Giới thiệu về bản thân Dế Mèn:
Dế Mèn tự giới thiệu mình là một chàng dế khỏe mạnh, cường tráng, tự tin về vẻ đẹp và sức mạnh của bản thân, thích khoe khoang và có tính kiêu căng, hống hách.  
Quan hệ với Dế Choắt:
Dế Mèn thường xuyên trêu chọc và bắt nạt Dế Choắt, một chàng dế yếu ớt, lêu nghêu, hiền lành và đáng thương.  
Sự việc chính:
Dế Mèn đã bày trò trêu chọc chị Cốc, một con chim cốc rất hung dữ. Chị Cốc hiểu lầm Dế Mèn đang trêu mình nên đã bay đến mổ Dế Choắt.  
Hậu quả:
Dế Choắt đã chết dưới mỏ chim Cốc. Cái chết của Dế Choắt khiến Dế Mèn vô cùng hối hận và nhận ra bài học sâu sắc.  
Bài học đường đời đầu tiên:
Dế Mèn nhận ra rằng tính tình hung hăng, xốc nổi của mình đã gây ra cái chết oan uổng cho Dế Choắt, và cậu rút ra bài học về cách đối nhân xử thế với những người xung quanh.  
Giá trị nội dung và nghệ thuật:
Giá trị nội dung:
Phê phán tính kiêu căng, ngạo mạn, xốc nổi của tuổi trẻ, đồng thời giáo dục về sự trưởng thành, lòng yêu thương và trách nhiệm đối với bản thân và cộng đồng.  
Giá trị nghệ thuật:
Ngôi kể thứ nhất: Tác phẩm được kể theo ngôi thứ nhất, mang lại cảm giác chân thực và hấp dẫn cho câu chuyện.  
Nghệ thuật miêu tả: Nhà văn đã miêu tả loài vật một cách sinh động, đặc sắc, giúp độc giả hình dung rõ nét vẻ đẹp và tính cách của các nhân vật.  
Ngôn ngữ: Ngôn ngữ chính xác, giàu tính tạo hình, giúp người đọc cảm nhận được sự sống động của thế giới loài vật.