Tiêu chí
Khởi nghĩa Yên Thế
Các cuộc chiến đấu khác (như Cần Vương, Ba Đình, Bãi Sậy...)
Lãnh đạo
Do nông dân lãnh đạo (Đề Nắm, sau là Hoàng Hoa Thám)
Chủ yếu do sĩ phu, văn thân yêu nước lãnh đạo
Lực lượng tham gia
Chủ yếu là nông dân vùng Yên Thế (Bắc Giang)
Chủ yếu là nhân dân, sĩ phu, quan lại, binh lính triều đình cũ
Mục tiêu đấu tranh
Bảo vệ ruộng đất, cuộc sống, chống cướp bóc, sau chuyển thành chống Pháp lâu dài
Khôi phục lại triều đình phong kiến (phong trào Cần Vương)
Tính chất
Mang tính chất bảo vệ tự nhiên, sau chuyển sang chống thực dân
Mang tính chất chống xâm lược, bảo vệ nền độc lập phong kiến
Phạm vi hoạt động
Cục bộ, chủ yếu ở vùng rừng núi Yên Thế
Diễn ra rộng khắp cả nước (Trung Kỳ, Bắc Kỳ...)
Thời gian tồn tại
Lâu dài: từ 1884 đến 1913 (~30 năm)
Diễn ra trong thời gian ngắn hơn (chủ yếu từ 1885–1896)
Kết quả
Bị dập tắt năm 1913, sau khi Hoàng Hoa Thám bị sát hại
Cũng lần lượt thất bại do tương quan lực lượng yếu, bị đàn áp mạnh
 

Cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế (1884-1913) và các cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam trong lịch sử đều là những sự kiện quan trọng, phản ánh tinh thần yêu nước và khát vọng độc lập của dân tộc. Tuy nhiên, mỗi cuộc đấu tranh có những đặc điểm và hoàn cảnh riêng biệt:

1. Hoàn cảnh và mục tiêu:

Khởi nghĩa nông dân Yên Thế: Diễn ra dưới sự lãnh đạo của Đề Thám, cuộc khởi nghĩa này chủ yếu do nông dân và những người lao động nghèo khổ ở khu vực Yên Thế (Bắc Giang) đứng lên chống lại thực dân Pháp và chính quyền phong kiến tay sai. Mục tiêu chính của cuộc khởi nghĩa là bảo vệ quyền lợi của người nông dân, phản kháng lại sự áp bức, bóc lột của chính quyền thực dân.
Các cuộc chiến đấu khác: Ví dụ, cuộc khởi nghĩa của các triều đại trước, như khởi nghĩa của Hai Bà Trưng (40-43) hay cuộc kháng chiến chống quân Nguyên, đều là những cuộc chiến đấu có mục tiêu rõ ràng là chống lại sự xâm lược của các thế lực ngoại bang, bảo vệ độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của dân tộc.

2. Lãnh đạo và lực lượng tham gia:

Khởi nghĩa nông dân Yên Thế: Lãnh đạo bởi Đề Thám, một người nông dân có tầm ảnh hưởng lớn trong khu vực, khởi nghĩa này mang tính chất tự phát của người nông dân, không có tổ chức quân đội mạnh mẽ như các cuộc chiến tranh chống xâm lược. Lực lượng chủ yếu là nông dân và một số nhóm vũ trang tự vệ.
Các cuộc chiến đấu khác: Các cuộc chiến đấu chống quân xâm lược trong lịch sử thường có sự lãnh đạo của các tướng lĩnh tài ba như Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, hoặc lãnh đạo của các phong trào khởi nghĩa lớn trong thời kỳ kháng chiến, thường có sự kết hợp của các tầng lớp khác nhau trong xã hội, từ nông dân đến trí thức, thương nhân, và quân đội chính quy.

3. Phương thức và chiến thuật:

Khởi nghĩa nông dân Yên Thế: Cuộc khởi nghĩa này sử dụng chiến thuật du kích, dựa vào sự hiểu biết về địa bàn, và phong trào chủ yếu diễn ra trong khu vực núi rừng Yên Thế. Các trận đánh không quy mô lớn mà thường là các trận đánh nhỏ, bất ngờ nhằm vào lực lượng địch, với mục tiêu tiêu hao dần quân địch.
Các cuộc chiến đấu khác: Trong các cuộc chiến đấu chống ngoại xâm, đặc biệt là trong các cuộc kháng chiến như chống quân Nguyên, quân Mông Cổ, hay chống thực dân Pháp, các chiến thuật thường được tổ chức theo kiểu chính quy hơn, với sự kết hợp của các trận đánh lớn và chiến tranh du kích.

4. Thành công và thất bại:

Khởi nghĩa nông dân Yên Thế: Mặc dù có những chiến thắng nhất định, nhưng cuộc khởi nghĩa cuối cùng không thể duy trì được lâu dài do thiếu sự hỗ trợ từ bên ngoài, nguồn lực hạn chế và sự đàn áp khốc liệt của thực dân Pháp. Tuy nhiên, cuộc khởi nghĩa vẫn để lại dấu ấn mạnh mẽ trong lòng nhân dân, là biểu tượng của sự kiên cường đấu tranh.
Các cuộc chiến đấu khác: Các cuộc chiến đấu chống xâm lược của dân tộc thường mang lại kết quả thành công, như cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông, kháng chiến chống Pháp, hay kháng chiến chống Mỹ, khi đất nước giành lại độc lập, tự do sau những cuộc chiến tranh dài.

5. Diễn biến và ảnh hưởng:

Khởi nghĩa nông dân Yên Thế: Mặc dù thất bại, cuộc khởi nghĩa đã thể hiện sự dũng cảm và tinh thần quật cường của nhân dân Yên Thế. Nó cũng phản ánh sự chống đối mạnh mẽ đối với chính quyền thực dân, góp phần làm nổi bật cuộc đấu tranh của người nông dân trong phong trào yêu nước cuối thế kỷ 19.
Các cuộc chiến đấu khác: Các cuộc chiến đấu chống xâm lược thường có tác động mạnh mẽ và lâu dài đối với lịch sử dân tộc, như chiến thắng Bạch Đằng, chiến thắng Điện Biên Phủ. Những chiến thắng này không chỉ mang lại độc lập, tự do mà còn là niềm tự hào dân tộc, khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Tóm lại, sự khác biệt giữa cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế và các cuộc chiến đấu của nhân dân Việt Nam nằm ở quy mô, mục tiêu, lực lượng tham gia và kết quả. Tuy nhiên, tất cả đều phản ánh một lòng kiên cường, bất khuất trong cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do và công lý của dân tộc Việt Nam.

Tiêu chí
Khởi nghĩa Yên Thế (1884–1913)
Các cuộc chiến đấu khác của nhân dân (1873–1896)
Lực lượng lãnh đạo
Do nông dân tự phát lãnh đạo, đứng đầu là Đề Thám
Chủ yếu do văn thân, sĩ phu yêu nước hoặc triều đình Huế chỉ huy
Tính chất
Là khởi nghĩa nông dân chống thực dân xâm lược và bảo vệ đất sống
Chủ yếu là kháng chiến chống xâm lược Pháp bảo vệ đất nước
Mục tiêu
Chống Pháp, bảo vệ cuộc sống, quyền lợi của người dân Yên Thế
Bảo vệ nền độc lập dân tộc, khôi phục lại vai trò của triều đình
Phạm vi hoạt động
Chủ yếu ở miền núi Yên Thế (Bắc Giang)
Trải rộng nhiều nơi: Bắc Kì, Trung Kì, Nam Kì
Tổ chức lực lượng
Tổ chức chặt chẽ theo kiểu nghĩa quân du kích
Thường là lực lượng không đều, thiếu liên kết, dễ tan rã
Thời gian tồn tại
Gần 30 năm (1884–1913) – lâu dài và bền bỉ nhất
Thường diễn ra trong thời gian ngắn, dễ bị dập tắt
Kết quả
Bị đàn áp hoàn toàn sau khi Đề Thám bị ám sát (1913)
Phần lớn đều thất bại do lực lượng yếu, triều đình đầu hàng hoặc phản bội