Phân tích sự kết hợp giữa cốt tự sự và chất trữ tình trong đoạn trích “Hoa trái quanh tôi”
Đoạn trích Hoa trái quanh tôi trích từ tác phẩm Tuổi thơ im lặng của nhà văn Võ Quảng là một bài học nhẹ nhàng, sâu sắc về tình yêu thiên nhiên và sự gắn bó với quê hương qua đôi mắt hồn nhiên của một cậu bé. Điều đặc biệt tạo nên sức hấp dẫn cho đoạn trích này chính là sự kết hợp hài hòa giữa cốt truyện tự sự và chất trữ tình, làm cho trang văn không chỉ kể chuyện mà còn giàu cảm xúc, đầy tính nghệ thuật.

Trước hết, cốt truyện tự sự trong đoạn trích được thể hiện qua việc người kể (chính là tác giả thời nhỏ) kể lại những trải nghiệm cụ thể trong khu vườn của bà: từ lúc cậu đi quanh vườn, quan sát các loài cây ăn quả, đến việc nhớ lại những lần được nếm thử trái chín. Mỗi chi tiết đều được kể lại một cách mạch lạc, theo trình tự tự nhiên – đó là dòng hồi tưởng sinh động và chân thực về một thời thơ ấu gắn bó với vườn cây trái. Những câu văn mang tính tự sự như: “Tôi đi quanh vườn, tay vén những cành lá rậm rạp…” hay “Tôi lại lần theo con đường ra vườn sau…” thể hiện rất rõ giọng điệu kể chuyện gần gũi, giản dị.

Tuy nhiên, nếu chỉ dừng lại ở việc kể, đoạn trích sẽ trở nên khô khan. Chính vì vậy, chất trữ tình đã được tác giả lồng ghép một cách tinh tế vào trong dòng tự sự. Chất trữ tình hiện lên qua những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, qua cảm xúc trong trẻo của cậu bé trước vẻ đẹp và sự kỳ diệu của hoa trái. Những câu văn giàu nhạc điệu, hình ảnh như: “Hương ổi thơm dịu, bay thoảng trong gió”, “Nước dứa ngọt như đường pha nước mưa”, hay “Cây trái trong vườn như những người bạn quen thân” đã thể hiện một tâm hồn nhạy cảm, biết rung động trước cái đẹp của thiên nhiên. Những cảm xúc ấy khiến cho đoạn văn trở nên mềm mại, giàu chất thơ và khơi gợi sự đồng cảm nơi người đọc.

Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình không chỉ làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho đoạn văn, mà còn làm nổi bật chủ đề tư tưởng: tình yêu thiên nhiên, tình cảm gia đình và những ký ức tuổi thơ bình dị mà sâu sắc. Dù không nói thẳng, nhưng qua giọng kể nhẹ nhàng, giàu cảm xúc, người đọc cảm nhận rõ tình cảm tha thiết của nhân vật “tôi” đối với mảnh vườn, với bà, với quê hương – tất cả đều gắn bó máu thịt trong ký ức tuổi thơ.

Tóm lại, đoạn trích Hoa trái quanh tôi là một minh chứng rõ ràng cho sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa cốt truyện tự sự và chất trữ tình. Chính sự kết hợp này đã tạo nên một tác phẩm văn học vừa chân thực, vừa bay bổng, để lại trong lòng người đọc những rung cảm sâu lắng và những bài học nhẹ nhàng về tình yêu thiên nhiên, quê hương và tuổi thơ.

Đoạn trích "Hoa trái quanh tôi" của nhà văn Đoàn Giỏi là một minh chứng tuyệt vời cho sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa cốt tự sự và chất trữ tình, tạo nên một bức tranh thiên nhiên miền Tây Nam Bộ vừa chân thực, sinh động, vừa thấm đẫm cảm xúc và tình yêu mến.

Cốt tự sự:

Dù không phải là một câu chuyện phức tạp với nhiều tình tiết gay cấn, đoạn trích vẫn mang đậm yếu tố tự sự thông qua việc miêu tả, liệt kê và kể lại những hình ảnh, đặc điểm của các loại hoa trái đặc trưng của vùng đất này.

Sự vận động của thời gian: Đoạn trích không chỉ đơn thuần liệt kê mà còn gợi lên sự thay đổi của mùa màng, từ mùa này sang mùa khác, qua sự xuất hiện của các loại trái cây khác nhau: "Mùa này sang mùa khác, hết lớp này đến lớp khác, hoa trái quanh tôi cứ nở, cứ chín..."
Sự hiện diện của đối tượng được miêu tả: Tác giả tập trung vào việc khắc họa chi tiết hình dáng, màu sắc, hương vị và cả "tính cách" của từng loại trái cây như xoài cát, nhãn lồng, vú sữa, chuối... Cách miêu tả tỉ mỉ này mang tính chất tường thuật, giúp người đọc hình dung rõ nét về thế giới hoa trái phong phú.
Giọng điệu kể chuyện tự nhiên, chân thật: Ngôn ngữ của đoạn trích giản dị, gần gũi, như một người con của miền quê đang say sưa giới thiệu những sản vật quý giá của quê hương mình. Cách xưng "tôi" tạo sự gần gũi và tăng tính chân thực cho lời kể.
Chất trữ tình:

Bên cạnh yếu tố tự sự, đoạn trích "Hoa trái quanh tôi" ngập tràn cảm xúc và tình yêu mến sâu sắc của tác giả đối với thiên nhiên và quê hương. Chất trữ tình được thể hiện qua nhiều phương diện:

Ngôn ngữ giàu hình ảnh và cảm xúc: Tác giả sử dụng hàng loạt các từ ngữ gợi hình, gợi cảm để miêu tả hoa trái: "vàng dịu ngọt", "trắng ngần như sữa", "mơn mởn", "mọng nước", "ngọt lịm"... Những tính từ, so sánh, ẩn dụ này không chỉ giúp người đọc hình dung mà còn cảm nhận được vẻ đẹp và hương vị đặc trưng của từng loại trái cây.
Giọng điệu ngợi ca, yêu mến: Xuyên suốt đoạn trích là giọng điệu trìu mến, tự hào khi nói về những "lộc của trời", "quà của đất". Cách tác giả gọi tên từng loại trái cây như gọi những người bạn thân thiết, thể hiện sự gắn bó sâu sắc.
Cảm xúc cá nhân hòa quyện với cảnh vật: Tình yêu quê hương, niềm tự hào về những sản vật của vùng đất mình được thể hiện một cách tự nhiên và chân thành. Những câu văn như "Tôi yêu cái màu vàng dịu ngọt của xoài cát...", "Tôi thích cái vị ngọt thanh mát của nhãn lồng..." trực tiếp bộc lộ cảm xúc của tác giả.
Sử dụng các biện pháp tu từ mang tính biểu cảm: Phép liệt kê các loại hoa trái không chỉ mang tính tự sự mà còn tạo nên một âm hưởng nhịp nhàng, như một khúc ca về sự trù phú của thiên nhiên. Những câu văn giàu nhịp điệu, uyển chuyển như "Mùa này sang mùa khác, hết lớp này đến lớp khác..." cũng góp phần tạo nên chất thơ cho đoạn trích.
Sự kết hợp hài hòa:

Sự thành công của đoạn trích nằm ở chỗ cốt tự sự và chất trữ tình không tách rời mà hòa quyện vào nhau một cách tự nhiên. Việc miêu tả, kể lại những đặc điểm của hoa trái không khô khan, khách quan mà luôn được nhìn nhận qua lăng kính của tình yêu và cảm xúc. Ngược lại, những cảm xúc, tình cảm của tác giả lại được thể hiện một cách cụ thể, sinh động thông qua việc miêu tả chi tiết các đối tượng.

Nhờ sự kết hợp này, đoạn trích "Hoa trái quanh tôi" không chỉ cung cấp cho người đọc những thông tin về các loại trái cây đặc sản của miền Tây mà còn khơi gợi trong lòng họ tình yêu thiên nhiên, tình yêu quê hương đất nước. Nó trở thành một khúc ca ngọt ngào, một bức tranh tươi đẹp về một vùng đất trù phú và con người đôn hậu.