1. Tổ chức chính quyền thời Tiên Lê (1428 - 1527)
Thời Tiên Lê (nhà Lê sơ) bắt đầu từ Lê Lợi sau khi đánh bại quân Minh và thành lập nhà Lê, với sự nghiệp xây dựng một tổ chức chính quyền chặt chẽ, ổn định, có tính kế thừa và phát triển từ các triều đại trước. Dưới đây là những nét chính về tổ chức chính quyền thời Tiên Lê:

Chế độ quân chủ tập quyền: Vị vua có quyền lực tuyệt đối, là người đứng đầu nhà nước, có quyền quyết định mọi vấn đề quan trọng của đất nước. Mặc dù thế, trong triều có một hệ thống quan lại giúp vua quản lý các công việc hành chính.
Hệ thống quan lại: Triều Tiên Lê xây dựng một hệ thống quan lại gồm các quan lại trung ương và quan lại địa phương. Các quan lại trung ương gồm những chức vụ như Đại thần, Thái sư, Tể tướng, chịu trách nhiệm tham mưu cho nhà vua. Các chức quan cấp dưới như Huyện, Lộ, Phủ giúp tổ chức bộ máy chính quyền ở các cấp địa phương.
Đạo, Lộ, Phủ, Huyện: Để quản lý đất nước rộng lớn, Lê Lợi chia đất nước thành các đạo (tương đương với tỉnh), lộ (tương đương với khu vực lớn hơn hoặc cấp dưới đạo), phủ và huyện. Mỗi đơn vị này có quan chức phụ trách từ trung ương xuống địa phương.
Quân đội: Về mặt quân sự, nhà Lê sơ cũng rất chú trọng phát triển quân đội, với quân đội mạnh mẽ, tổ chức chặt chẽ, đặc biệt là sau chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống quân Minh. Quân đội được tổ chức thành các đội quân và các vệ quân, chịu sự chỉ huy của nhà vua.
Luật pháp: Nhà Lê sơ có một hệ thống pháp luật khá hoàn chỉnh, trong đó có các đạo luật, pháp lệnh của nhà vua. Luật pháp thời Tiên Lê có tính chất nghiêm minh, được tổ chức thực thi qua các cơ quan hành chính và tư pháp.
2. So sánh tổ chức chính quyền thời Tiên Lê và thời Đinh (968 - 979)
Điểm tương đồng:

Quyền lực tập trung vào vua: Cả hai triều đại đều theo chế độ quân chủ tập quyền, trong đó vua có quyền lực tuyệt đối, là người đứng đầu và quyết định mọi vấn đề quan trọng của quốc gia.
Sự phân chia đơn vị hành chính: Cả hai triều đại đều chia đất nước thành các đơn vị hành chính như đạo và huyện (triều Đinh chia thành các đạo, triều Lê sơ chia thành đạo, lộ, phủ, huyện) để quản lý đất nước một cách hiệu quả.
Quân đội mạnh mẽ: Cả triều Đinh và Lê đều chú trọng đến quân đội, đảm bảo an ninh đất nước và bảo vệ sự ổn định chính trị.
Điểm khác biệt:

Tổ chức hành chính:

Thời Đinh: Triều Đinh có tổ chức hành chính đơn giản và sơ khai hơn. Đinh Tiên Hoàng chia đất nước thành các đạo, nhưng chưa phát triển đầy đủ hệ thống hành chính địa phương.
Thời Lê sơ: Triều Lê đã phát triển và hoàn thiện hệ thống hành chính hơn, chia đất nước thành các đạo, lộ, phủ, huyện với một mạng lưới quan chức dày đặc hơn, tạo sự quản lý chặt chẽ và chuyên nghiệp hơn so với triều Đinh.
Chế độ quan lại:

Thời Đinh: Chế độ quan lại trong triều Đinh còn khá đơn giản, các quan lại thường do vua trực tiếp bổ nhiệm nhưng chưa có hệ thống phân chia chức vụ rõ ràng.
Thời Lê sơ: Triều Lê sơ đã xây dựng một hệ thống quan lại phức tạp, với các chức tước như Đại thần, Thái sư, Tể tướng, Huyện, Phủ, Lộ, giúp quản lý đất nước ở nhiều cấp độ. Các quan lại cũng được phân công rõ ràng về nhiệm vụ, quyền hạn.
Quy mô đất nước:

Thời Đinh: Sau khi Đinh Tiên Hoàng lên ngôi, ông đã thiết lập một quốc gia thống nhất, nhưng đất nước còn bị chia cắt ở một số khu vực, không hoàn toàn ổn định như thời Lê sơ.
Thời Lê sơ: Sau khi Lê Lợi chiến thắng quân Minh và giành độc lập, đất nước được ổn định và phát triển mạnh mẽ, diện tích rộng lớn hơn, đòi hỏi một hệ thống chính quyền chặt chẽ và phức tạp hơn để quản lý.
Pháp luật:

Thời Đinh: Hệ thống pháp luật dưới triều Đinh chưa phát triển đầy đủ và rõ ràng, chủ yếu dựa vào các mệnh lệnh và quyết định của nhà vua.
Thời Lê sơ: Triều Lê sơ có một hệ thống luật pháp rõ ràng và chi tiết hơn, với các đạo luật được ban hành để điều chỉnh mọi hoạt động trong xã hội, từ quản lý hành chính, quân sự, đến các quan hệ xã hội.
Tổ chức chính quyền thời Tiên Lê có nhiều sự phát triển và hoàn thiện hơn so với thời Đinh. Đặc biệt là hệ thống hành chính và quan lại được phân chia rõ ràng và chặt chẽ hơn, quy mô lãnh thổ mở rộng và sự phát triển của pháp luật có tính hệ thống. Trong khi đó, thời Đinh tuy đã tạo được nền móng cho một nhà nước phong kiến độc lập nhưng hệ thống chính quyền vẫn còn sơ khai và chưa hoàn thiện.

1. Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê (980-1009):

• Chế độ quân chủ tập quyền: Vị vua đứng đầu, nắm quyền lực tối cao, với quyền điều hành đất nước, quân đội, và các chính sách.
• Quản lý trung ương: Thành lập các cơ quan chính quyền trung ương, bao gồm các bộ như Bộ Lại (nhân sự), Bộ Hộ (tài chính), Bộ Binh (quân sự).
• Chức quan và cấp bậc: Vua giao quyền cho các quan đại thần, chia ra các cấp quan chức từ trung ương đến địa phương.
• Lãnh thổ được chia thành các lộ: Để quản lý hiệu quả, lãnh thổ được chia thành nhiều đơn vị hành chính, mỗi lộ có quan lại đứng đầu.

2. Tổ chức chính quyền thời Đinh (968-980):

• Chế độ quân chủ tập quyền: Vua Đinh Tiên Hoàng là người đầu tiên thống nhất đất nước, nắm quyền lực tuyệt đối.
• Quản lý trung ương: Các cơ quan hành chính như Bộ Lại, Bộ Binh được hình thành nhưng chưa phát triển đầy đủ.
• Lãnh thổ chia thành châu: Đất nước được chia thành các châu, có hệ thống quan lại đứng đầu để quản lý.
• Quân đội mạnh mẽ: Đinh Tiên Hoàng chú trọng xây dựng quân đội, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và củng cố quyền lực.

*So sánh:

• Chế độ quân chủ: Cả hai thời Đinh và Tiền Lê đều theo chế độ quân chủ tập quyền, với vua nắm quyền lực tối cao.
• Tổ chức chính quyền: Thời Đinh, tổ chức chính quyền còn sơ khai, chủ yếu phân chia thành các châu, trong khi thời Tiền Lê đã hoàn thiện hơn với các bộ và lộ.
• Phát triển bộ máy hành chính: Thời Tiền Lê có sự phân chia và tổ chức chính quyền trung ương rõ ràng hơn so với thời Đinh, với sự xuất hiện của các bộ như Bộ Lại, Bộ Binh.

1. Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê

* Trung ương:

-Vua là người đứng đầu, nắm quyền lực tối cao.
-Dưới vua có các quan chức được phân thành nhiều cấp, phụ trách các lĩnh vực chính trị, quân sự, tài chính.
-Bộ máy quan lại được tổ chức chặt chẽ hơn so với thời Đinh.
* Địa phương:

-Cả nước được chia thành các lộ, phủ, châu, huyện.
-Mỗi khu vực có quan lại do triều đình bổ nhiệm để cai quản.
-Chính quyền địa phương có vai trò quan trọng trong quản lý dân cư, thu thuế, và duy trì an ninh.
2. So sánh với tổ chức chính quyền thời Đinh

*Giống nhau:

-Đều có vua nắm quyền lực tối cao, là trung tâm của bộ máy nhà nước.
-Chính quyền được tổ chức theo mô hình quân chủ.
*Khác nhau:

-Thời Đinh: Bộ máy còn sơ khai, đơn giản, vua tự mình nắm giữ nhiều công việc; chính quyền địa phương chưa phân cấp rõ ràng.
-Thời Tiền Lê: Tổ chức chính quyền có hệ thống hơn, phân cấp từ trung ương đến địa phương rõ ràng, với các chức quan được giao nhiệm vụ cụ thể.
Nhìn chung, chính quyền thời Tiền Lê đã phát triển hơn, góp phần củng cố quyền lực trung ương và đảm bảo sự ổn định đất nước.