Khóa lưỡng phân là một công cụ phân loại sinh vật dựa trên một loạt các câu hỏi có hai đáp án, giúp người dùng xác định các đặc điểm chính của đối tượng cần phân loại. Để phân loại các loài động vật như mèo, chó, bò và cá, chúng ta có thể xây dựng khóa lưỡng phân theo các đặc điểm phân biệt rõ ràng giữa chúng, ví dụ như đặc điểm về cơ thể, môi trường sống và cách sinh sản.

Dưới đây là một ví dụ về khóa lưỡng phân để phân loại các loài động vật trên:

Bước 1:

1a. Có vây và sống dưới nước → chuyển đến Bước 2
1b. Không có vây và sống trên cạn → chuyển đến Bước 3
Bước 2:

2a. Có mang, sống hoàn toàn dưới nước (Cá)
2b. Không có mang, sống trong môi trường nước ngọt hoặc mặn (Bò)
Bước 3:

3a. Có lông, sinh con và nuôi con bằng sữa (Mèo, Chó)
3b. Không có lông, sinh sản bằng trứng (Đàn bò)
Vậy khi áp dụng khóa lưỡng phân:

Nếu đối tượng có vây và sống dưới nước, ta sẽ biết ngay đó là cá.
Nếu đối tượng không có vây, cho thêm thải beh

 
Khóa lưỡng phân (hay còn gọi là differential key hay dichotomous key) là một công cụ phân loại sinh vật dựa trên các đặc điểm phân biệt. Mỗi bước trong khóa sẽ đưa ra hai lựa chọn trái ngược để người sử dụng có thể tiếp tục chọn ra đặc điểm phù hợp với đối tượng cần phân loại. Sau đó, qua các bước tiếp theo, bạn sẽ đi đến việc xác định đúng danh tính của sinh vật.

Dưới đây là ví dụ về khóa lưỡng phân để phân loại mèo, chó, bò và cá:

Khóa lưỡng phân phân loại Mèo, Chó, Bò và Cá:
Có xương sống hay không?

A. Có xương sống → đi đến bước 2.
B. Không có xương sống (cá) → Cá.
Có lông bao phủ cơ thể?

A. Có lông bao phủ cơ thể → đi đến bước 3.
B. Không có lông bao phủ cơ thể (bò) → Bò.
Có khả năng bay hay không?

A. Không có khả năng bay → đi đến bước 4.
B. Có khả năng bay → Chó hoặc Mèo (trong trường hợp này sẽ không có loài có khả năng bay, do vậy không cần phân chia thêm).
Có răng nanh nổi bật không?

A. Có răng nanh nổi bật → Chó.
B. Không có răng nanh nổi bật → Mèo.
Kết quả phân loại:
Cá: Không có xương sống.
Bò: Có xương sống, không có lông, thuộc lớp động vật có vú không có lông.
Chó: Có lông, không có khả năng bay, có răng nanh nổi bật.
Mèo: Có lông, không có khả năng bay, không có răng nanh nổi bật.
Khóa lưỡng phân này giúp phân loại nhanh chóng và đơn giản các loài dựa trên các đặc điểm cơ bản của chúng, như xương sống, lông, khả năng bay, và răng nanh.