Phong trào nông dân ở Đàng Ngoài (Bắc Bộ) trong thế kỷ 18, đặc biệt là dưới sự lãnh đạo của những thủ lĩnh nông dân nổi bật như Trịnh Cương và các cuộc khởi nghĩa nông dân khác, đã có những tác động mạnh mẽ đến xã hội Đại Việt thời kỳ này. Dưới đây là những tác động chính:

1. Khơi dậy tinh thần chống áp bức, bất công
Đấu tranh với chính quyền phong kiến: Phong trào nông dân ở Đàng Ngoài chủ yếu diễn ra do những áp bức và bất công mà tầng lớp nông dân phải chịu đựng từ chính quyền phong kiến. Những cuộc khởi nghĩa như khởi nghĩa của các nông dân, đặc biệt là dưới thời Trịnh Cương (vào cuối thế kỷ 17 và đầu thế kỷ 18), đã thể hiện rõ sự bất mãn với chính quyền và tầng lớp thống trị. Những cuộc đấu tranh này đã làm rung chuyển quyền lực của các triều đình phong kiến đương thời và gián tiếp làm yếu đi sự ổn định của xã hội.

Tạo điều kiện cho các cuộc phản kháng sau này: Phong trào nông dân ở Đàng Ngoài đã tạo ra một tiền lệ về sự nổi dậy của nông dân và là cơ sở cho các cuộc khởi nghĩa sau này, như các phong trào nông dân nổi dậy trong thế kỷ 19.

2. Ảnh hưởng đến chính trị và xã hội
Ảnh hưởng đến hệ thống cai trị: Những cuộc khởi nghĩa nông dân buộc các triều đình phong kiến phải điều chỉnh chính sách và cải cách về quản lý đất đai, thuế má và chính sách đối với nông dân. Tuy nhiên, mặc dù các triều đình đôi khi phải đưa ra các biện pháp giảm nhẹ thuế khóa và các chính sách đối với nông dân, nhưng những cải cách này thường không đủ để giảm bớt sự căng thẳng xã hội.

Thể hiện sự phân hóa xã hội: Các cuộc khởi nghĩa này phản ánh sự phân hóa giữa giai cấp thống trị (địa chủ, quan lại) và giai cấp nông dân nghèo khổ. Sự bất mãn của nông dân đã làm nổi bật những vấn đề xã hội và hệ thống đẳng cấp giai cấp rõ rệt trong xã hội Đại Việt lúc bấy giờ.

3. Ảnh hưởng đến nền kinh tế
Sự gián đoạn sản xuất nông nghiệp: Các cuộc khởi nghĩa nông dân làm gián đoạn quá trình sản xuất nông nghiệp, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế, đặc biệt là vào những thời kỳ xảy ra các cuộc nổi dậy quy mô lớn. Những cuộc chiến tranh và phản kháng nông dân thường kéo dài, khiến nhiều diện tích đất đai bị bỏ hoang, năng suất lao động bị giảm sút.

Khủng hoảng kinh tế: Đặc biệt trong thời kỳ các cuộc khởi nghĩa kéo dài, nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng nặng nề do thiếu lao động, sự hỗn loạn, và tình trạng thiếu lương thực. Điều này cũng góp phần làm trầm trọng thêm tình hình nghèo đói và bất ổn xã hội.

4. Khẳng định vai trò của nông dân trong lịch sử
Vai trò của nông dân trong sự nghiệp xây dựng xã hội: Phong trào nông dân ở Đàng Ngoài phản ánh sự thức tỉnh của nông dân, khẳng định vai trò quan trọng của họ trong việc xây dựng xã hội. Mặc dù các cuộc khởi nghĩa thường bị dập tắt, nhưng chúng đã giúp nông dân nhận thức được quyền lợi của mình và tạo tiền đề cho những phong trào xã hội sau này.

Sự thay đổi trong nhận thức về giai cấp: Phong trào nông dân đã góp phần làm thay đổi nhận thức về giai cấp trong xã hội Đại Việt. Từ đó, khởi phát những quan điểm mới về quyền lợi và sự công bằng trong xã hội phong kiến.

5. Ảnh hưởng đến văn hóa và tư tưởng
Khám phá tư tưởng yêu tự do và công bằng: Các cuộc khởi nghĩa này cũng có tác động đến tư tưởng văn hóa, đặc biệt là tư tưởng yêu tự do, chống áp bức, và đòi hỏi sự công bằng xã hội. Những tư tưởng này đã phần nào ảnh hưởng đến các thế hệ sau, tạo điều kiện cho những cuộc cách mạng lớn trong tương lai.

Động lực cho sự thay đổi xã hội: Mặc dù không thành công, phong trào nông dân đã tạo ra một ý thức đấu tranh trong tầng lớp dân gian và có ảnh hưởng đến các cuộc cách mạng, cải cách về sau trong lịch sử Việt Nam.

Kết luận:
Phong trào nông dân ở Đàng Ngoài trong thế kỷ 18 có những tác động sâu sắc đến xã hội Đại Việt. Nó không chỉ phản ánh sự bất mãn của nông dân với tầng lớp thống trị mà còn góp phần vào sự thay đổi trong nhận thức xã hội, chính trị, kinh tế và văn hóa. Dù các cuộc khởi nghĩa không thành công, nhưng chúng đã để lại bài học về sự kiên cường của nông dân và khẳng định vai trò của họ trong lịch sử đất nước.

Làm suy yếu chính quyền phong kiến: Các cuộc khởi nghĩa đã gây tổn thất nặng nề về lực lượng và uy tín cho chính quyền chúa Trịnh, góp phần làm tan rã bộ máy cai trị phong kiến vốn đã suy yếu.
Thúc đẩy cải cách xã hội: Trước áp lực từ phong trào, chính quyền buộc phải thực hiện một số chính sách xoa dịu như khuyến khích khai hoang, giảm nhẹ thuế khoá và hỗ trợ nông dân lưu tán trở về quê làm ăn.
Khơi dậy tinh thần đấu tranh của nhân dân: Phong trào đã thể hiện rõ sự bất mãn của quần chúng trước áp bức bất công, khích lệ tinh thần đoàn kết và ý chí đấu tranh của nhân dân, tạo tiền đề cho các cuộc đấu tranh lớn hơn sau này.
Đặt nền móng cho sự thay đổi xã hội: Các cuộc khởi nghĩa làm lung lay trật tự phong kiến, tạo tiền đề cho những biến chuyển xã hội lớn lao vào cuối thế kỷ XVIII, như sự nổi lên của phong trào Tây Sơn.