Dưới thời Tần Thủy Hoàng (221 - 210 TCN), quá trình thống nhất và xác lập chế độ phong kiến tại Trung Quốc diễn ra mạnh mẽ và quyết liệt, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Trung Hoa. Tần Thủy Hoàng là vị hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc thống nhất 6 nước chiến quốc thành một quốc gia duy nhất — nhà Tần. Quá trình này được thể hiện qua các chính sách và biện pháp cải cách sâu rộng mà Tần Thủy Hoàng thực hiện.

1. Thống nhất các nước chiến quốc
Trước khi Tần Thủy Hoàng lên ngôi, Trung Quốc bị chia thành 7 nước lớn (Tần, Hàn, Ngụy, Triệu, Yên, Sở, và Qi) trong suốt thời kỳ Chiến Quốc. Các quốc gia này thường xuyên chiến tranh, tranh giành quyền lực. Tần Thủy Hoàng, với sự lãnh đạo sáng suốt và những chiến lược quân sự tài ba, đã lần lượt xâm lược và tiêu diệt các nước còn lại (Hàn, Ngụy, Triệu, Yên, Sở, Qi) trong khoảng thời gian từ 230 TCN đến 221 TCN.

Chiến tranh và sáp nhập: Quân đội Tần mạnh mẽ và được tổ chức chặt chẽ, sử dụng chiến thuật hiệu quả, đồng thời tinh thần quân sự và sự lãnh đạo của Tần Thủy Hoàng cũng đóng vai trò rất quan trọng trong việc chiếm đóng các quốc gia này.
Kết quả: Sau khi tiêu diệt 6 nước, Tần Thủy Hoàng chính thức thống nhất Trung Quốc vào năm 221 TCN, thiết lập nên một vương triều thống nhất.
2. Thiết lập chế độ phong kiến
Sau khi thống nhất đất nước, Tần Thủy Hoàng bắt tay vào việc thiết lập chế độ phong kiến và các biện pháp cải cách nhằm củng cố quyền lực trung ương và xây dựng một hệ thống cai trị mạnh mẽ, tập quyền.

a. Chia đất thành các quận, huyện
Tần Thủy Hoàng bỏ đi chế độ chư hầu của các nước trước kia, thay vào đó chia cả đất nước thành 36 quận (sau tăng lên 40 quận). Mỗi quận được cai trị bởi một quan lại do triều đình chỉ định.
Các quan lại này thực hiện các chính sách của trung ương, giúp Tần Thủy Hoàng kiểm soát chặt chẽ mọi mặt của đời sống xã hội.
b. Cải cách hành chính và thống nhất luật pháp
Hệ thống luật pháp được thống nhất và áp dụng trên toàn quốc, tạo ra một nền pháp chế thống nhất và nghiêm minh. Tần Thủy Hoàng cũng tiến hành ban hành các luật lệ đồng nhất về hình sự, dân sự và đất đai.
Ngoài ra, ông còn cho tiến hành các cải cách hành chính, phân chia các chức vụ rõ ràng, cải tổ bộ máy nhà nước để dễ dàng kiểm soát và điều hành.
c. Đồng hóa văn hóa
Tần Thủy Hoàng thực hiện các biện pháp đồng hóa các dân tộc và nền văn hóa trong các vùng đất mà ông chiếm được, nhằm xây dựng một nền văn hóa chung cho toàn quốc.
Ông tiến hành cải cách chữ viết, tiêu chuẩn hóa chữ viết thành một hệ thống chung trên toàn quốc, giúp việc giao tiếp và quản lý dễ dàng hơn.
Đoạn đường giao thông cũng được cải cách, việc xây dựng các con đường và cầu cống đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao thương và di chuyển giữa các vùng.
d. Tăng cường quyền lực trung ương
Tần Thủy Hoàng xây dựng một hệ thống quản lý tập trung mạnh mẽ, nơi quyền lực tối cao nằm trong tay hoàng đế, hạn chế quyền lực của các quan lại và quý tộc.
Ông áp dụng chính sách "phong kiến tập quyền", điều này có nghĩa là, mặc dù vẫn giữ một hệ thống phong kiến, nhưng quyền lực của các quan lại, quý tộc ở các địa phương bị hạn chế nghiêm ngặt.
3. Xây dựng công trình lớn
Vạn Lý Trường Thành: Để bảo vệ biên giới phía Bắc khỏi các cuộc xâm lược của người Hung Nô, Tần Thủy Hoàng đã cho xây dựng Vạn Lý Trường Thành, một công trình vĩ đại nhằm bảo vệ sự ổn định và an ninh cho vương triều.
Hệ thống kênh rạch và đường sá: Để thúc đẩy giao thương và quản lý đất đai dễ dàng hơn, Tần Thủy Hoàng cho xây dựng một hệ thống kênh rạch và đường sá rộng lớn, giúp lưu thông hàng hóa và di chuyển quân đội nhanh chóng.
4. Chế độ quân chủ chuyên chế
Tần Thủy Hoàng là hoàng đế đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc thiết lập một chế độ quân chủ chuyên chế, nơi mà hoàng đế nắm mọi quyền lực và không có sự phân chia quyền lực với các tầng lớp khác trong xã hội.
Điều này dẫn đến một chế độ độc tài khi hoàng đế có quyền quyết định mọi thứ mà không bị kiểm soát, điều này cũng góp phần làm cho triều Tần sau này gặp phải nhiều chỉ trích và sự phản đối của các tầng lớp nhân dân.
Kết luận:
Dưới thời Tần Thủy Hoàng, quá trình thống nhất Trung Quốc và xác lập chế độ phong kiến đã diễn ra một cách mạnh mẽ và quyết liệt. Các biện pháp cải cách về hành chính, quân sự, văn hóa và pháp luật đã giúp củng cố vương triều Tần, nhưng đồng thời cũng tạo ra những mâu thuẫn và chế độ độc tài dẫn đến sự sụp đổ của nhà Tần chỉ sau 15 năm. Dù vậy, những thành tựu trong việc thống nhất đất nước và xây dựng nền tảng cho chế độ phong kiến đã ảnh hưởng sâu rộng đến các triều đại sau này của Trung Quốc.