Điệp ngữ

"Nhìn": Điệp ngữ được lặp lại ở nhiều câu như "Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng", "Nhìn thấy gió", "Nhìn thấy con đường".
Tác dụng: Nhấn mạnh trạng thái quan sát toàn diện và tinh thần kiên định, bình thản của người lính lái xe. Họ đối diện với hoàn cảnh khắc nghiệt nhưng vẫn giữ tinh thần lạc quan, chủ động.
Liệt kê

"Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng" và "Thấy sao trời và đột ngột cánh chim".
Tác dụng: Diễn tả cảm nhận phong phú, đa chiều của người lính trong buồng lái, từ không gian bao la đến những chi tiết bất ngờ, tạo cảm giác vừa tự do, vừa kỳ thú trong hoàn cảnh chiến tranh.
Ẩn dụ

"Con đường chạy thẳng vào tim": Hình ảnh con đường không chỉ là con đường thực tế mà còn là ẩn dụ cho lý tưởng, khát vọng và sự tận hiến của người lính.
Tác dụng: Thể hiện tình yêu quê hương, sự gắn bó sâu sắc với con đường cách mạng, nơi họ hiến dâng tuổi trẻ và cuộc đời.
So sánh

"Như sa, như ùa vào buồng lái": So sánh cánh chim trời như đang sa xuống, ùa vào, tạo cảm giác bất ngờ, gần gũi.
Tác dụng: Tăng tính sinh động và cảm giác chân thực, giúp người đọc hình dung rõ hơn về khung cảnh và cảm nhận của người lính.
Tương phản

"Không có kính không phải vì xe không có kính / Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi": Hình ảnh tương phản giữa lý do (bom đạn chiến tranh) và thái độ (ung dung, bình thản).
Tác dụng: Làm nổi bật tinh thần lạc quan, bất chấp khó khăn gian khổ của những người lính lái xe Trường Sơn.
Nhân hóa

"Gió vào xoa mắt đắng": Gió được nhân hóa như một hành động vỗ về, chia sẻ.
Tác dụng: Làm dịu đi sự khắc nghiệt của thực tế chiến tranh, mang lại cảm giác gần gũi, thân thuộc giữa con người và thiên nhiên.
Tổng kết tác dụng:
Các biện pháp tu từ trên không chỉ khắc họa chân thực hình ảnh những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn mà còn làm nổi bật tinh thần kiên cường, bất khuất và sự lạc quan trong hoàn cảnh khắc nghiệt. Đồng thời, chúng tạo nên sự sống động, giàu cảm xúc cho bài thơ, truyền tải được vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng

Trong hai khổ thơ của bài "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật, ta có thể nhận thấy một số biện pháp tu từ tiêu biểu. Dưới đây là các biện pháp tu từ được sử dụng và tác dụng của chúng:

Biện pháp tu từ trong hai khổ thơ:

1.Điệp ngữ:

• Ví dụ: "Nhìn", "Nhìn thấy", "Thấy"
• Tác dụng: Việc lặp lại các từ "nhìn" và "thấy" nhấn mạnh cảm giác mạnh mẽ của người lính trong không gian rộng lớn, mênh mông, giữa đất trời. Điều này giúp người đọc cảm nhận rõ ràng hơn sự sâu sắc trong mỗi cảnh vật mà người lính đang quan sát, cũng như sự tỉnh táo, bình tĩnh của họ khi đối diện với những khó khăn, nguy hiểm.

2.Nhân hoá:

• Ví dụ: "Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng"
• Tác dụng: Gió được nhân hoá với hành động "xoa mắt đắng", điều này tạo ra một hình ảnh sinh động, khiến gió không còn là một yếu tố tự nhiên vô tri mà trở thành một sinh thể có thể cảm nhận được, mang đến sự gần gũi, thấm thía với người lính.

3.So sánh:

• Ví dụ: "Như sa, như ùa vào buồng lái"
• Tác dụng: Việc so sánh cánh chim với sự chuyển động "như sa, như ùa" làm cho hình ảnh những cánh chim trở nên sống động, gần gũi và dễ tiếp cận hơn. Nó cũng thể hiện vẻ đẹp bất ngờ, huyền bí trong khung cảnh mà người lính đang trải qua.

4.Ẩn dụ:

• Ví dụ: "Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim"
• Tác dụng: Con đường không chỉ là một vật thể vật lý mà còn là ẩn dụ cho tâm hồn, cảm xúc của người lính. Hình ảnh "chạy thẳng vào tim" có thể ám chỉ sự kết nối sâu sắc giữa người lính với quê hương, đất nước và cuộc chiến mà họ đang tham gia.

5.Chơi chữ (tạo hình ảnh mới mẻ):

• Ví dụ: "Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng"
• Tác dụng: Câu này vừa diễn tả thực tại trong hành động của người lính, vừa có ý nghĩa biểu tượng, thể hiện thái độ bình tĩnh, dũng cảm, không quay đầu nhìn lại mà chỉ nhìn thẳng về phía trước, về tương lai.

*Tác dụng chung:
Các biện pháp tu từ trong bài thơ không chỉ giúp tạo ra những hình ảnh đẹp, sinh động, mà còn làm nổi bật tinh thần kiên cường, lạc quan của những người lính. Cảnh vật, dù có khắc nghiệt, nhưng qua cách nhìn của người lính vẫn toát lên vẻ đẹp riêng, vừa là sự khám phá, vừa là một cách để họ đối diện và vượt qua mọi thử thách trong cuộc sống. Thông qua đó, tác giả cũng truyền tải được thông điệp về sức mạnh tinh thần của con người trong cuộc chiến, sự kết nối mạnh mẽ giữa con người với thiên nhiên, đất nước.