“Áo trắng” là một trong những bài thơ hay nhất viết về tình yêu của Huy Cận nói riêng và của phong trào thơ Mới nói chung. Thưởng thức lại bài thơ Áo trắng của nhà thơ Huy Cận, người yêu thơ càng trân trọng tác giả đã nâng niu tâm hồn mộng hoa trinh trắng của tuổi học trò hồn nhiên ở mỗi người. Đó là lúc “Lòng mới nở giữa tay đời ấm áp” (Tựu trường). Bài thơ giúp ta chấp cánh bay bổng tìm về mộng ước tuổi trẻ thần tiên, để có được những giây phút thăng hoa ngọt ngào trong kiếp sống nhân gian:

Dịu dàng áo trắng trong như suối

Ta phất đôi hồn cánh mộng bay.

 
Bài thơ là tâm trạng ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tinh khôi, trong sáng của người yêu; là niềm hạnh phúc, vui sướng ngất ngây của cậu học trò khi được sống trong tình yêu thơ mộng. Tình yêu tuổi học trò là một chủ đề khá quen thuộc trong thơ ca hiện đại. Tình yêu tuổi học trò trong “Áo trắng” của Huy Cận vừa mang những vẻ đẹp chung, vừa có những nét độc đáo, gây ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc. Chàng trai trong bài thơ quả là đang ngập tràn hạnh phúc ngất ngây, và niềm hạnh phúc ấy khiến cho hình ảnh người yêu hiện lên trong bài thơ thật lung linh, thơ mộng, cảnh trí cũng nhân đó mà trở nên lung linh, thơ mộng.

Quả thật, tình yêu ấy, người con gái ấy như là ánh hào quang rực rỡ, làm choáng ngợp đôi mắt và tâm hồn của cậu học trò. Khoảnh khắc gặp gỡ với người yêu đã làm thăng hoa cuộc đời, biến cuộc đời thành một cõi thần tiên. Và trong cõi thần tiên ấy thì người con gái chính là thiên thần, người đã “ban” hạnh phúc cho chàng trai. Qua bài thơ, qua những hình ảnh tươi sáng, rực rỡ và đầy thơ mộng, tình yêu tuổi học trò hiện lên thật lung linh, thật say đắm nhưng vẫn thật hồn nhiên, trong sáng.

 
Bài thơ được triển khai theo cái tứ gặp gỡ: cô gái đến thăm chàng trai mình yêu. Cuộc gặp gỡ ấy được cảm nhận qua cái nhìn (từ xa đến gần), qua tâm trạng của chàng trai (từ ngạc nhiên ngỡ ngàng đến đắm say hạnh phúc). Bắt đầu từ cái hình ảnh “nở bừng ánh sáng em đi đến” với “gót ngọc dồn hương”, “bước tỏa hồng”, rồi gần hơn với bàn tay “ngón ngón thon”, “đôi má nắng hoe tròn”, với mái tóc, rồi hơi thở, tiếng nói, rồi tất cả dần hòa quyện tạo thành một sự say đắm trong hạnh phúc hội ngộ. Bài thơ kết thúc với sự hòa hợp và thăng hoa của hai tâm hồn tinh khôi:

“Dịu dàng áo trắng trong như suối

Tỏa phất đôi hồn cánh mộng bay”

Với cấu tứ như vậy, bài thơ giống như một câu chuyện kể về sự diễn tiến của cuộc gặp gỡ, vừa thể hiện những bước đi của tình yêu từ chớm nở đến viên thành. Cấu tứ ấy cũng cho ta thấy được những cung bậc cảm xúc mỗi lúc một mãnh liệt của chàng trai đang yêu. Hình tượng trung tâm của bài thơ là cô gái, qua cái nhìn say đắm của chàng trai. Tất cả các hình ảnh trong bài thơ đều tập trung thể hiện vẻ đẹp lung linh tỏa sáng, tinh khôi thơ mộng của hình tượng trung tâm đó. Mở đầu bài thơ là sự xuất hiện của hình ảnh “áo trắng”, gợi lên vẻ đẹp trong trắng của tuổi học trò với “mộng trắng trong”. Màu trắng ấy khiến cô gái khi xuất hiện, như tỏa ra ánh sáng rực rỡ: “Nở bừng ánh sáng”. Những bước đi của cô gái cũng được miêu tả thật đẹp với “gót ngọc dồn hương, bước tỏa hồng”.

 
Dưới cái nhìn si tình, lãng mạn của chàng trai, cô gái mang một vẻ đẹp trong ngần, tỏa ra hương thơm kì diệu. Khi đến gần hơn, vẻ đẹp của cô gái được miêu tả ở “bàn tay ngón ngón thon”, ở “đôi má nắng hoe tròn”, mái tóc xanh tràn đầy sức sống, như mang cả hơi thở của trời đất, núi non. Không chỉ ngỡ ngàng say đắm trước vẻ đẹp, chàng trai còn say đắm cả tiếng nói ngọt ngào của người yêu, hứng trọn cả “tiếng lẫn lời”. Bài thơ khép lại cũng với hình ảnh “áo trắng”, nhưng giờ đây nó đã thăng hoa hơn, để không còn là tà áo trắng trong hiện thực, mà dường như đã trở thành đôi cánh của thiên thần, khiến cả đôi hồn cùng bay lên trong một tình yêu thần tiên say đắm. Như vậy, toàn bộ hệ thống hình ảnh trong bài thơ đều thống nhất tập trung làm nổi bật vẻ đẹp tinh khôi của cô gái; đồng thời cũng làm nổi bật vẻ đẹp trong trẻo, thơ mộng của tình yêu tuổi học trò.

Với cấu tứ độc đáo và hệ thống hình ảnh đẹp đẽ, “Áo trắng” xứng đáng được coi là bài thơ tình yêu tuổi học trò hay nhất của Huy Cận nói riêng và thơ ca hiện đại Việt Nam nói chung viết về tình yêu thơ mộng, lãng mạn và trong sáng của tuổi học trò. Bài thơ khiến ta thêm yêu khoảng thời gian cắp sách tới trường, biết quý trọng và nâng niu những rung động đầu đời hồn nhiên, trong sáng.