Đoạn trích "Có đến 5-6 năm nay... cảnh thôn quê cũ" trong tác phẩm Trở về của Thạch Lam là một phần rất đặc sắc trong việc thể hiện cái nhìn sâu sắc của tác giả về cuộc sống và những thay đổi trong tâm hồn con người. Dưới đây là phân tích nội dung nghệ thuật của đoạn trích này:

1. Khắc họa cảnh vật quê hương
Đoạn trích bắt đầu với hình ảnh quê hương, nơi tác giả đã từng lớn lên. Thạch Lam sử dụng hình ảnh “cảnh thôn quê cũ” để gợi nhớ về một không gian rất đỗi thân quen nhưng lại có sự biến đổi, dù không nói trực tiếp về sự thay đổi đó. Tác giả thể hiện một cái nhìn chiêm nghiệm về sự thay đổi của thôn quê, nơi có vẻ yên bình, giản dị nhưng cũng chứa đựng sự lặng lẽ, tĩnh mịch của những đổi thay không thể nhìn thấy bằng mắt thường.

2. Tâm trạng hoài niệm của nhân vật trữ tình
Trong đoạn trích, tác giả khắc họa tâm trạng của người trở về thôn quê sau một thời gian dài xa cách. Từ việc nhận thấy cảnh vật quê hương đã thay đổi, nhân vật trữ tình cảm thấy có sự lạ lẫm, xa cách dù vẫn mang trong mình một tình yêu thương sâu sắc đối với nơi chôn rau cắt rốn. Cảm giác bồi hồi, xao xuyến khi trở về, phản ánh sự mâu thuẫn giữa cái cũ và cái mới, giữa quá khứ và hiện tại.

3. Sự hòa hợp giữa nội tâm và ngoại cảnh
Tác giả Thạch Lam khéo léo kết hợp cảnh vật và cảm xúc của nhân vật để thể hiện sự thay đổi trong nhận thức của con người. Khi nhân vật trở về quê, không gian và cảnh vật không chỉ là cái nền của câu chuyện mà còn là chiếc gương phản chiếu những thay đổi trong tâm hồn người trở về. Sự tĩnh lặng của cảnh vật, sự thay đổi trong thôn làng là những yếu tố bộc lộ những cảm xúc phức tạp trong lòng nhân vật: sự bối rối, sự ngậm ngùi và sự không thể quay lại hoàn toàn với quá khứ.

4. Giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng
Thạch Lam sử dụng giọng văn nhẹ nhàng, mang đậm tính triết lý. Không phải là sự bày tỏ những cảm xúc ồn ào hay mạnh mẽ mà là sự suy tư sâu sắc, tĩnh lặng. Lối viết của ông tạo ra không khí buồn nhẹ nhưng lại đầy sâu sắc, mang đến cho người đọc sự đồng cảm và có thể suy nghĩ về những biến chuyển trong chính cuộc sống của mình.

5. Phê phán những thay đổi trong xã hội
Mặc dù đoạn trích không đề cập trực tiếp đến những vấn đề xã hội, nhưng qua việc mô tả sự thay đổi của cảnh vật, Thạch Lam cũng gián tiếp phê phán những biến động trong xã hội, sự phát triển mà đôi khi khiến con người ta không còn nhận ra những giá trị xưa cũ. Điều này thể hiện trong việc nhân vật cảm thấy sự lạ lẫm khi trở về, mặc dù nơi đây vẫn là quê hương của họ.

6. Thông điệp về sự trân trọng quá khứ
Thạch Lam cũng muốn nhắn gửi thông điệp về sự trân trọng quá khứ, về những giá trị giản dị của cuộc sống. Quê hương không chỉ là nơi gắn liền với tuổi thơ mà còn là nơi mang lại những ký ức đẹp đẽ, dù thời gian có thay đổi. Việc trở về không chỉ là sự quay lại về không gian vật lý mà còn là hành trình tìm lại những gì đã mất trong tâm hồn.

Đoạn trích trong Trở về của Thạch Lam thể hiện sự giao thoa giữa cảm xúc cá nhân và sự thay đổi của thời gian, cảnh vật. Nó khắc họa một bức tranh đầy tính chất hoài niệm, nhẹ nhàng và sâu sắc, đồng thời phản ánh tâm trạng của nhân vật khi đối diện với sự biến chuyển của cuộc sống, đặc biệt là sự thay đổi trong mối quan hệ với quê hương.

Phân tích đánh giá những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật đoạn trích "Có đến 5-6 năm nay... cảnh thôn quê cũ" trích trong tác phẩm Trở về của Thạch Lam

1. Giới thiệu tác phẩm và đoạn trích

Thạch Lam (1910 - 1942) là một trong những cây bút tiêu biểu của nền văn học hiện thực trước Cách mạng tháng Tám. Tác phẩm "Trở về" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, phản ánh vẻ đẹp của thiên nhiên, con người thôn quê trong sự tĩnh lặng, bình dị nhưng đầy chất nhân văn.

Đoạn trích "Có đến 5-6 năm nay... cảnh thôn quê cũ" nằm trong phần đầu của tác phẩm "Trở về", khi nhân vật chính – một người thanh niên từ thành phố trở về thăm quê sau một thời gian dài xa cách. Tác phẩm thể hiện nỗi nhớ, sự trân trọng đối với những gì giản dị, thân quen của làng quê, cũng như phản ánh sự thay đổi của con người và cảnh vật trong suốt thời gian qua.

2. Nội dung đoạn trích

Đoạn trích này mô tả cảm giác của nhân vật chính khi trở về thăm quê sau một thời gian dài xa cách. Trong suốt 5-6 năm, anh ta không quay lại thôn quê, và khi trở về, anh nhận ra một sự thay đổi lớn lao. Cảnh vật thôn quê xưa nay đã không còn nguyên vẹn như trước nữa. Con đường đất đỏ, cây đa, những ngôi nhà tranh xưa đã thay đổi, những hình ảnh quen thuộc của làng quê đã không còn, chỉ còn lại là ký ức mơ hồ, nhạt nhòa.

Tác giả không chỉ miêu tả sự thay đổi của cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng của nhân vật chính: sự ngỡ ngàng, tiếc nuối và đau đớn khi nhận thấy quê hương đã thay đổi quá nhiều, không còn giữ được vẻ đẹp nguyên sơ như thuở trước.

3. Phân tích nghệ thuật và đặc sắc nội dung

a. Miêu tả tĩnh lặng, đậm chất hiện thực:

Thạch Lam nổi bật với phong cách miêu tả nhẹ nhàng, thanh thoát, sử dụng lối văn hiện thực đầy chi tiết. Qua đoạn trích, tác giả không dùng nhiều từ ngữ trau chuốt hay phô trương, mà thay vào đó là những miêu tả tinh tế về cảnh vật, con người và sự thay đổi trong làng quê. Thạch Lam không chỉ tái hiện lại cảnh vật qua lăng kính của nhân vật mà còn là sự phản ánh tâm trạng của chính mình khi chứng kiến sự thay đổi của quê hương.

b. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật:

Điểm nổi bật trong đoạn trích là sự khắc họa tâm lý nhân vật, thông qua những suy tư, cảm xúc chân thật và sâu sắc của anh khi nhìn lại những hình ảnh quen thuộc của quê hương. Cảm giác tiếc nuối, đau đớn trước sự thay đổi của cảnh vật, con người được Thạch Lam thể hiện qua những câu văn đơn giản nhưng sâu sắc, như "Có đến 5-6 năm nay, tôi mới trở lại quê hương, và khi nhìn thấy cảnh vật xưa kia, tôi không khỏi ngỡ ngàng." Những cảm xúc đó không chỉ thể hiện qua ngôn ngữ mà còn qua cách miêu tả sắc sảo của tác giả về cảnh vật, từ những hàng cây, con đường đất đỏ cho đến ngôi nhà cũ.

c. Biểu hiện của chủ nghĩa nhân văn:

Tác phẩm không chỉ là nỗi nhớ quê hương mà còn thể hiện sự trân trọng đối với vẻ đẹp giản dị của cuộc sống nông thôn. Dù cảnh vật đã thay đổi, dù thời gian đã trôi qua, Thạch Lam vẫn giữ một tình cảm sâu sắc đối với những giá trị đích thực của đời sống nông thôn. Những chi tiết miêu tả cảnh vật thay đổi là lời nhắc nhở về sự trân trọng những gì đã qua và những giá trị cũ mà đôi khi ta dễ dàng bỏ quên trong cuộc sống hiện đại.

d. Chú trọng vào giá trị ký ức và thời gian:

Thạch Lam rất khéo léo khi sử dụng yếu tố thời gian và ký ức trong đoạn trích này. Việc nhân vật chính "trở về" sau 5-6 năm không phải là một chuyến thăm đơn thuần mà là sự quay lại với quá khứ, với những ký ức mà bây giờ chỉ còn là những hình ảnh mờ nhạt. Sự thay đổi của cảnh vật, con người qua thời gian là một nỗi buồn nhẹ nhàng mà sâu lắng, thể hiện sự trôi qua của thời gian và những thay đổi không thể tránh khỏi trong cuộc sống.

4. Đánh giá về đặc sắc nội dung và nghệ thuật

a. Về nội dung:

Đoạn trích thể hiện một cách sâu sắc nỗi niềm của những người con xa quê khi trở lại thăm quê hương sau nhiều năm vắng bóng. Sự thay đổi của cảnh vật là một yếu tố làm nổi bật sự tiếc nuối, xót xa về những ký ức cũ đã dần phai nhạt. Qua đó, Thạch Lam không chỉ khắc họa được tâm trạng của nhân vật mà còn gửi gắm thông điệp về sự bền bỉ của thời gian, sự đổi thay của cảnh vật và con người. Đoạn trích này làm nổi bật một chủ đề quen thuộc trong văn học: sự chuyển biến của thời gian và giá trị của ký ức.

b. Về nghệ thuật:

Nghệ thuật miêu tả của Thạch Lam rất tinh tế và mượt mà. Ông sử dụng ngôn từ giản dị nhưng đầy sức gợi, khiến cho người đọc dễ dàng cảm nhận được không gian và thời gian trong tác phẩm. Việc miêu tả cảnh vật kết hợp với diễn tả tâm lý nhân vật đã tạo ra một sự đồng điệu tuyệt vời giữa hình ảnh và cảm xúc. Tâm trạng của nhân vật được thể hiện không chỉ qua lời nói mà còn qua sự im lặng, qua không gian, qua cảnh vật, tất cả như những phản chiếu của những suy nghĩ trong lòng nhân vật.

5. Kết luận

Đoạn trích "Có đến 5-6 năm nay... cảnh thôn quê cũ" trong tác phẩm Trở về của Thạch Lam không chỉ là một bức tranh miêu tả cảnh vật thôn quê mà còn là một bản thảo tinh tế về tâm hồn con người khi đối diện với những thay đổi của thời gian. Với lối viết nhẹ nhàng, sâu sắc và cảm động, Thạch Lam đã khắc họa được vẻ đẹp của những giá trị cũ, những ký ức không bao giờ phai nhạt trong lòng mỗi người.