Máy tính, kể từ khi ra đời, đã trải qua một quá trình phát triển mạnh mẽ về cả công nghệ và kích thước. Lịch sử phát triển của máy tính gắn liền với sự thay đổi về kích thước, từ những cỗ máy tính khổng lồ, cồng kềnh cho đến những chiếc máy tính cá nhân nhỏ gọn mà chúng ta sử dụng ngày nay. Dưới đây là các giai đoạn thay đổi về kích thước của máy tính qua các thời kỳ lịch sử:

1. Máy tính thế hệ đầu (1940s – 1950s): Máy tính cơ học và điện tử đầu tiên
Kích thước: Vào những năm 1940s và 1950s, những chiếc máy tính đầu tiên chủ yếu sử dụng các bóng đèn chân không (vacuum tubes) và các linh kiện cơ học. Những máy tính này rất lớn, chiếm diện tích phòng hoặc cả một tòa nhà.
Ví dụ điển hình: Máy tính ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer) được coi là máy tính điện tử đầu tiên, nặng khoảng 30 tấn và chiếm diện tích gần 170 m². Còn máy tính UNIVAC I được sử dụng trong các doanh nghiệp và chính phủ cũng có kích thước rất lớn.
Nhược điểm: Những máy tính này rất tốn năng lượng, phát sinh nhiệt lượng lớn và đắt đỏ. Sự phát triển của chúng cũng gặp nhiều hạn chế về không gian và tính linh hoạt.
2. Máy tính thế hệ thứ hai (1959 – 1964): Sử dụng transistor
Kích thước: Máy tính bắt đầu nhỏ hơn so với thế hệ trước nhờ việc thay thế bóng đèn chân không bằng transistor. Transistor có kích thước nhỏ hơn và hiệu quả hơn rất nhiều.
Ví dụ điển hình: Máy tính IBM 1401 và IBM 7090 là những ví dụ điển hình của máy tính thế hệ thứ hai. Những máy tính này vẫn khá lớn nhưng đã bắt đầu có thể sử dụng trong các môi trường doanh nghiệp.
Nhược điểm: Máy tính vẫn cần không gian rộng lớn và không thể dùng cho cá nhân.
3. Máy tính thế hệ thứ ba (1965 – 1971): Vi mạch tích hợp (IC)
Kích thước: Máy tính trở nên nhỏ gọn hơn nhiều nhờ vào sự phát triển của vi mạch tích hợp (IC - Integrated Circuit), cho phép tích hợp nhiều linh kiện điện tử vào một chip nhỏ.
Ví dụ điển hình: Máy tính IBM System/360 là một trong những máy tính được phát triển vào thời kỳ này. Mặc dù vẫn là máy tính lớn và chủ yếu dùng cho các tổ chức, nhưng kích thước của chúng đã nhỏ hơn và hiệu suất được cải thiện.
Nhược điểm: Máy tính vẫn chủ yếu được sử dụng trong các trung tâm dữ liệu và không được phổ biến rộng rãi trong các hộ gia đình.
4. Máy tính thế hệ thứ tư (1971 – 1980s): Microprocessor và máy tính cá nhân
Kích thước: Máy tính tiếp tục giảm kích thước mạnh mẽ với sự ra đời của vi xử lý (microprocessor). Máy tính cá nhân bắt đầu xuất hiện và có thể để trên bàn làm việc. Đây là bước ngoặt lớn trong việc đưa máy tính vào cuộc sống hàng ngày.
Ví dụ điển hình: Máy tính Apple II (1977), IBM PC (1981) và Macintosh (1984) là những ví dụ nổi bật của máy tính cá nhân, nhỏ gọn và có thể sử dụng trong gia đình hoặc văn phòng.
Nhược điểm: Mặc dù kích thước đã giảm, nhưng máy tính vẫn cần một số thiết bị ngoại vi như màn hình, bàn phím, chuột, và bộ nhớ ngoài lớn.
5. Máy tính thế hệ thứ năm (1990s – nay): Máy tính xách tay và siêu nhỏ gọn
Kích thước: Vào những năm 1990, với sự phát triển mạnh mẽ của chip xử lý và công nghệ điện tử, máy tính trở nên ngày càng nhỏ gọn. Các máy tính xách tay (laptop), máy tính bảng (tablet), và smartphone bắt đầu thay thế máy tính để bàn trong nhiều tình huống sử dụng.
Ví dụ điển hình: Máy tính xách tay MacBook Air, máy tính bảng iPad, và smartphone như iPhone đều có thể thực hiện nhiều chức năng của máy tính để bàn nhưng có kích thước nhỏ gọn và tính di động cao.
Nhược điểm: Dù kích thước nhỏ gọn, các thiết bị này vẫn gặp phải vấn đề về hiệu suất so với máy tính để bàn, mặc dù sự phát triển của công nghệ vi xử lý đã giúp thu hẹp khoảng cách này.
6. Máy tính hiện đại (2020s): Siêu nhỏ gọn và công nghệ đám mây
Kích thước: Máy tính tiếp tục thu nhỏ hơn nữa nhờ vào sự phát triển của các công nghệ như đám mây (cloud computing) và tính toán phân tán (distributed computing). Các thiết bị như smartwatch, kính thực tế ảo (VR), và máy tính di động có thể thực hiện các chức năng tương tự như một chiếc máy tính để bàn, trong khi kích thước của chúng gần như không đáng kể.
Ví dụ điển hình: Apple Watch hay các thiết bị VR như Oculus là những ví dụ cho thấy sự thu nhỏ tuyệt vời của công nghệ máy tính hiện nay. Hệ thống đám mây cho phép lưu trữ và xử lý dữ liệu mà không cần đến phần cứng cồng kềnh.

Kể từ khi máy tính ra đời, kích thước của nó đã giảm xuống một cách ấn tượng, từ những chiếc máy tính khổng lồ chiếm cả căn phòng đến những chiếc máy tính nhỏ gọn có thể bỏ túi. Quá trình thu nhỏ này không chỉ nhờ vào sự phát triển của công nghệ mà còn làm thay đổi cách chúng ta sử dụng máy tính, giúp thiết bị trở nên di động, tiện lợi và dễ tiếp cận hơn. Hôm nay, chúng ta có thể thấy rằng máy tính không còn chỉ là công cụ làm việc hay học tập mà còn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày.