Bài thơ "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan thể hiện một mạch cảm xúc sâu sắc, với những cảm nhận của tác giả về thiên nhiên, về quê hương và nỗi nhớ da diết trong lòng khi đứng trước không gian rộng lớn, hoang sơ của đèo Ngang. Dưới đây là phân tích mạch cảm xúc trong bài thơ:

1. Cảm xúc về cảnh vật thiên nhiên:
Mạch cảm xúc đầu tiên trong bài thơ là cảm nhận về vẻ đẹp hoang sơ của cảnh vật khi tác giả đi qua Đèo Ngang. Trong các câu thơ đầu tiên, hình ảnh thiên nhiên được miêu tả bằng những từ ngữ bình dị, gần gũi, thể hiện sự tĩnh lặng, vắng vẻ của vùng đất này:

"Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà": Câu thơ mở đầu khắc họa không gian thiên nhiên vào buổi chiều tà, bóng tối bắt đầu buông xuống, tạo nên không khí vắng lặng, cô đơn.
"Cỏ cây chen đá, lá chen hoa": Cảnh vật hiện lên với sự hòa quyện giữa thiên nhiên hoang dã và sự sống. Mọi thứ dường như hòa hợp với nhau trong một sự bình yên, tự nhiên.
"Lom khom dưới núi, tiều vài chú": Hình ảnh những người tiều phu làm việc dưới núi, thêm phần tĩnh lặng và vắng vẻ cho không gian, phản ánh cuộc sống nghèo khó, lam lũ nhưng bình dị, quen thuộc.
"Lác đác bên sông, chợ mấy nhà": Một cảnh làng quê yên bình, nhưng cũng thể hiện sự thưa thớt, vắng vẻ của cuộc sống nơi đây.
Những hình ảnh này thể hiện một không gian yên tĩnh, đầy vẻ hoang sơ, vắng lặng, thể hiện cảm nhận của tác giả về cảnh vật qua đèo Ngang.

2. Cảm xúc hoài niệm, nhớ quê hương:
Mạch cảm xúc thứ hai là sự hoài niệm về quê hương. Sau khi miêu tả cảnh vật thiên nhiên, tác giả quay về với nỗi nhớ quê hương sâu sắc:

"Nhớ nước đau lòng con quốc quốc": Đây là câu thơ biểu lộ nỗi nhớ quê hương da diết, với hình ảnh "con quốc quốc" (tiếng chim quốc kêu), giống như là biểu tượng của nỗi nhớ quê hương sâu sắc, khi tác giả đang đứng giữa một không gian vắng vẻ, xa lạ. Nỗi nhớ quê hương không chỉ là một cảm xúc nhẹ nhàng, mà là một cảm giác đau đớn, “đau lòng” vì xa cách quê hương.
"Thương nhà mỏi miệng cái gia gia": Câu thơ thể hiện nỗi thương nhớ gia đình, gợi lên hình ảnh người mẹ, người thân trong gia đình, mà tác giả cảm thấy mỏi mệt, thiếu thốn khi không có họ bên cạnh.
Ở đây, nỗi nhớ quê hương và gia đình không chỉ là sự hoài niệm đơn thuần mà là nỗi đau, sự thiếu vắng đầy day dứt trong lòng tác giả.

3. Cảm xúc về sự cô đơn, tâm trạng lạc lõng:
Kết thúc bài thơ là một mạch cảm xúc đầy cô đơn, suy tư và tự vấn:

"Dừng chân đứng lại trời, non, nước": Tác giả dừng lại, nhìn bao quát không gian rộng lớn của đất trời, núi non và sông nước bao la. Đây là khoảnh khắc tác giả lắng lại, suy tư về chính mình.
"Một mảnh tình riêng ta với ta": Câu thơ này thể hiện tâm trạng cô đơn, tự suy ngẫm của tác giả. Dù đứng trước một không gian thiên nhiên rộng lớn và hùng vĩ, tác giả vẫn cảm thấy sự cô đơn, lạc lõng trong chính lòng mình. "Một mảnh tình riêng ta với ta" có thể hiểu là tâm trạng của người đi xa quê hương, chỉ còn lại những suy tư, cảm xúc cá nhân sâu lắng.
Tóm lại:
Mạch cảm xúc trong bài thơ "Qua Đèo Ngang" được xây dựng từ cảm nhận về thiên nhiên, sự hoài niệm về quê hương và gia đình, đến cảm giác cô đơn, lạc lõng khi đứng trước không gian rộng lớn của đất trời. Tất cả những cảm xúc này kết hợp lại tạo thành một bức tranh tâm hồn đầy sắc màu, vừa nhẹ nhàng, vừa sâu sắc, thể hiện nỗi nhớ quê hương và lòng yêu đất nước của tác giả.