“Ai bảo chăn trâu là khổ

Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao”

(Quê hương_Giang Nam)

Đã từ lâu, hình ảnh con trâu không chỉ gắn với cái cuốc,cái cày, những công việc đồng áng mà còn gắn bó với kỉ niệm tuổi thơ tươi đẹp của nhiều thế hệ trẻ. Con trâu đã trở thành người bạn của người nông dân Việt, đóng một vai trò quan trọng, không chỉ đối với nông nghiệp mà còn có giá trị tinh thần to lớn.

Trâu Việt Nam là giống trâu thuần chủng, hiền lành, được gọi là trâu đầm lầy, xuất hiện ở khắp các vùng nông thôn trên mọi miền Tổ Quốc. 

Về đặc điểm hình dáng, trâu có sự khác biệt giữa giống đực và giống cái, giống đực thường to hơn, giống cái nhỏ hơn nhưng lại linh hoạt hơn trong chuyển động. Trâu có đầy đủ các bộ phận như đầu, cổ, thân mình, chân, đuôi. Điều đặc biệt, trâu có miệng rộng, chỉ có một hàm dưới, hàm trên không có răng chỉ có miếng đệm rất dẻo, dẻo, phù hợp với đặc tính của động vật nhai lại. Nói về đặc điểm này của loài trâu, có một bài ca dao như sau:

“Con trâu có một hàm răng

Ăn cỏ đồng bằng uống nước bờ ao”

Câu ca dao trên đồng thời cũng nói thêm về một đặc tính nữa của loài vật này là rất dễ nuôi, thức ăn chính là cỏ, một loài cây phổ biến và dễ tìm ở vùng nông thôn Việt Nam.

Loài trâu to khỏe phù hợp với tính chất công việc là cày bừa, làm những công việc nặng nhọc hỗ trợ người nông dân. Bên cạnh đó, trâu cũng mang đến nhiều giá trị khác như nuôi lấy thịt, da trâu làm đồ trang trí, trang sức, vật dụng, sừng trâu làm đồ mỹ nghệ. Đúng như ca dao xưa đúc kết:

“Thời sống mày đã thương tao

Bây giờ mày chết cầm dao xẻ mày

Thịt mày tao nấu linh đình

Da mày bịt trống tụng kinh trong chùa

Sừng mày tao tiện con cờ

Làm dao, cán mác, lược dày, lược thưa.”

Không chỉ góp phần quan trọng trong đời sống vật chất, con trâu còn đóng góp to lớn vào nâng cao giá trị tinh thần của người Việt. Trâu là con một con vật xuất hiện trong 12 con giáp, là những con vật thân thuộc nhất của người Việt. Những người tuổi trâu thường là người hiền lành, chăm chỉ, cần cù, giống như đặc tính của linh vật thiêng liêng đại diện cho nó.

Trâu trở thành người bạn của người nông dân cả những khi ở trên ruộng đồng hay những lúc nghỉ ngơi. Đối với trẻ thơ, trâu còn là loài vật gắn với những kỉ niệm không thể nào quên, những buổi thả diều, cắt cỏ, những buổi nhặt rạ nướng khoai trong khi chăn trâu, những khi gió mát được nằm trên thảm cỏ xanh tươi mơ mộng…

Hơn thế nữa, trâu còn gắn với những lễ hội đình đám, thu hút đông đảo người xem, như lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn, Hải Phòng. Những chú trâu được chăm sóc rất cẩn thận, chu đáo, con nào cũng vạm vỡ, to khỏe, sừng cong vút, hứa hẹn mang đến cho khán giả những màn biểu diễn tốt nhất. Âm thanh rộn rã, sống động, giục giã và không khí háo hức trong lễ hội là một nét đặc trưng ở Việt Nam. Ngoài ra, ở một số vùng như ở Tây Nguyên còn có lễ hội đâm trâu với mục đích cầu mong cho buôn làng một mùa màng bội thu.

Con trâu của quê hương đất Việt còn vượt ra khỏi lũy tre làng để trở thành biểu tượng của SEA Game 22, tượng trưng cho sức mạnh, tinh thần thượng võ, sự trung thực. Hình ảnh chú trâu xuất hiện làm hình ảnh trang trí cho nhiều vật dụng và đồ trang trí càng thể hiện sự thân thuộc và tầm quan trọng của loài vật này trong cuộc sống của người Việt.

Như vậy, chắc hẳn mỗi người đã có những hiểu biết chung nhất về con trâu Việt Nam, loài vật hiền lành, chăm chỉ, mang tới nhiều giá trị quý báu. Loài vật này sẽ mãi trở thành biểu tượng thân quen của mỗi người con đất Việt.

Nếu bạn đã từng đi qua những làng quê ở Việt Nam thì không thể không bắt gặp những chú trâu đang cần mẫn cày ruộng hay đang thong thả gặm cỏ. Con trâu là người bạn thân thiết của người dân và gắn bó lâu đời với nhau từ hàng ngàn năm nay. Và chúng được xem như biểu tượng của người nông dân Việt Nam.

Trâu bắt nguồn từ loài trâu rừng. Lông trâu thường có màu xám đen, thân hình vạm vỡ. Với đôi sừng nhọn, uốn cong như hình một lưỡi liềm. Chúng được con người sử dụng làm đồ trang sức. Trâu là loài động vật thuộc lớp có vú. Trâu nuôi chủ yếu để kéo cày. Một con trâu đực trung bình cày bừa từ 3 – 4 sào còn trâu cái có thể cày bừa từ 2 – 3 sào.

Trong những thời đại trước trâu còn dùng để kéo xe, chở hàng và có thể kéo tải trọng từ 400 – 500kg. Con trâu còn có thể kéo gỗ củi và hàng hóa. Trâu cung cấp cho ta rất nhiều sản lượng về lương thực và sữa. Đem bán thịt trâu cũng thu được những khoản tiền đáng kể. Người ta thường trồng cây xen lẫn các cây ăn quả, phân trâu ủ xanh là thuốc bón tốt nhất cho cây. Trâu chính là tài sản nên rất được người dân chăm sóc rất chu đáo.

Hình ảnh con trâu ung dung gặm cỏ non, xanh mát và trên trời là những cánh diều bay cao giữa không trung đã in sâu trong tâm trí người Việt Nam. Chăn trâu thả diều là một trong những trò chơi của trẻ em nông thôn, một thú vui đầy lý thú. Trên lưng trâu còn có bao nhiêu là trò như đọc sách, thổi sáo… Những đứa trẻ đó lớn dần lên, mỗi người mỗi khác nhưng sẽ ko bao giờ quên được những ngày thơ ấu.

Ngoài ra trâu con gắn liền với những lễ hội truyền thống như chọi trâu đâm trâu. Lễ hội chọi trâu ở Hải Phòng là nổi tiếng nhất ở Việt Nam. Hải Phòng là vùng đất có truyền thống văn hoá với nhiều di tích lịch sử và danh thắng mang đặc trưng của miền biển. Trong những di sản văn hoá ấy, nổi bật là lễ hội chọi trâu Đồ Sơn – một lễ hội mang đậm bản sắc văn hoá dân tộc. Lễ hội nói chung là một sinh hoạt văn hoá, tôn giáo, nghệ thuật truyền thống phản ánh cuộc sống vật chất và tâm linh của một cộng đồng trong quá khứ. Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn được khôi phục lại hơn 10 năm nay và được Nhà nước xác định là 1 trong 15 lễ hội quốc gia, bởi lễ hội này không chỉ có giá trị văn hoá, tín ngưỡng, độc đáo mà còn là điểm du lịch hấp dẫn với mọi người. Ở Đồ Sơn vẫn có câu thành ngữ “Trống mọi làng cùng đánh, thánh mọi làng cùng thờ” để lập luận Hội chọi trâu ra đời cùng với việc trở thành hoàng làng.

Tìm hiểu nguồn gốc ấy để thấy rằng lễ hội chọi trâu có một ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống người Đồ Sơn từ xưa tới nay. Ngoài nhu cầu vui chơi, tìm hiểu, qua lễ hội người ta tưởng nhớ đến công ơn của các vị thần, duy trì kỷ cương làng xã, để cầu nguyện cho “nhân khang, vật thịnh”.

Người vùng biển đã gửi gắm tinh thần và ý chí của mình vào những “kháp đấu” giữa các “ông trâu”. Mỗi “ông trâu” trên xới đấu thắng thua ra sao sẽ chứng tỏ tài năng của các ông chủ trâu, của phường xã mình. Như vậy các “kháp đấu” giữa những ông trâu đã trở thành nghệ thuật, có tính biểu tượng sinh động, thể hiện bản sắc văn hoá. Như vậy chọi trâu đã nói hộ tích cách của người dân vùng biển, nó đã được định hình từ lâu với nội dung phong phú gồm nhiều yếu tố văn hoá dân gian, lành mạnh kết tinh của cả một vùng văn hoá ven biển mà Đồ Sơn là trung tâm. Đây là một lễ hội độc đáo của người dân Đồ Sơn, nó gắn liền việc thờ cúng thuỷ thần với nghi lễ chọi và hiến sinh trâu, có cả sự giao thoa giữa những yếu tố văn hoá nông nghiệp đồng bằng với văn hoá cư dân ven biển.

Con trâu đã gắn bó với người những người nông dân Việt Nam. Nó không những mang lại cho những người nhân dân việt nam về mặt vật chất mà còn mang lại cả về mặt tinh thần. Con trâu còn gắn bó với những lễ hội tiêu biểu của người dân Việt Nam. Nó đã là biểu tượng của của làng quê việt nam và Đất nước Việt Nam.