Đoạn trích "Trao duyên" trong tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du là một đoạn trích vô cùng xúc động, thể hiện tâm trạng xót xa, của nàng Thúy Kiều khi muốn trao lại tình cảm của mình với Kim Trọng nhường lại cho em gái của mình là Thúy Vân để bán mình chuộc cha và em trai đang bị giam trong ngục tù.

Tâm trạng đau đớn Thúy Kiều khi phải từ bỏ mối lương duyên trời định của mình, từ bỏ những kỉ niệm ngọt ngào vẫn còn in đậm sâu sắc trong tâm can của nàng.

Mối tình Thúy Kiều và Kim Trọng là một mối tình vô cùng xứng đôi vừa lứa thể hiện một mối tình "Trai tài gái sắc" vô cùng viên mãn, nhưng vì tai biến của gia đình nên Thúy Kiều quyết định bán mình, hy sinh thân mình để gia đình cô được bình yên trở lại. Hành động "bán mình chuộc cha" thể hiện sự giằng xé trong tim của Thúy Kiều trước bên hiếu, bên tình vô cùng đau đớn.

Đoạn trích "Trao duyên" được thể hiện qua hình ảnh vô cùng ngược đời, khi Thúy Kiều làm chị nhưng lại quỳ lạy em mình là Thúy Vân, khi cô rơi vào tình thế là người phải nhờ cậy em mình. Những câu thơ thể hiện sự chua xót tận tâm trí của người con gái hiền lương, đoan trang, hiếu thuận Thúy Kiều.

Cậy em, em có chịu lời,
Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa.
Giữa đường đứt gánh tương tư,
Keo loan chắp mối tơ thừa mặc em

Những câu nói như "cậy em" rồi thì "ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ thưa" thể hiện sự nhờ vả vô cùng cấp thiết khẩn khoản của nàng Thúy Kiều dành cho em gái của mình là Thúy Vân, nên nàng mới tỏ vẻ vô cùng thật tâm, thể hiện một việc vô cùng quan trọng của nàng muốn nhờ cậy em gái của mình. Bởi tình duyên là việc đôi khi thật sự rất khó nhờ vả.

Trong hai câu thơ tiếp theo Thúy Kiều bắt đầu hồi tưởng lại mối tình duyên đang độ xuân thì tươi đẹp của mình với chàng Kim Trọng, thể hiện sự không nỡ của người con gái khi phải từ bỏ tình duyên của mình.

Thúy Kiều chua xót khi nghĩ tới Kim Trọng khi rồi đây khi mãn tang chú, chàng quay lại tìm nàng nhưng nàng đã đi xa mãi mãi, phiêu dạt tới phương trời nào nàng cũng không biết trước được tương lai của mình. Nhưng nàng yêu Kim Trọng nên khi nghĩ tới việc làm chàng đau khổ thất vọng vì mất người yêu thì trái tim nàng vô cùng đau đớn.

Thúy Kiều biết Thúy Vân không hề yêu Kim Trọng và ngược lại Kim Trọng cũng không có tình ý gì với em gái mình. Nhưng nàng lại muốn gắn kết se duyên cho hai người mà nàng yêu thương. Vì Kim Trọng là chàng trai vô cùng tuấn tú, có học thức biết lễ nghĩa là người tốt. Thúy Vân hiền ngoan thục nữ hai người thành một đôi thì Thúy Kiều có ra đi cũng yên lòng.

Chính vì vậy, Thúy Kiều đã kể lại những tình cảm trong lòng mình dành cho Kim Trọng như những lời tâm sự giữa hai chị em gái với nhau để Thúy Vân hiểu được ngọn ngành.

Kể từ khi gặp chàng Kim
Khi ngày quạt ước, khi đêm chén thề
Sự đâu sóng gió bất kì
Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai

Xã hội phong kiến thực sự vô cùng tàn nhẫn bất công với những cô gái đoan trang đức hạnh như Thúy Kiều và nhiều người con gái khác. Cuộc sống gia đình nàng đang êm ấm bình yên nhưng lại bị sóng gió ập đến khiến gia đình cô tan nát, gia biến, nhìn cha và em trai bị bắt vào ngục thân làm chị cả Thúy Kiều không thể nào đứng nhìn mà phải nghĩ cách để cứu cha và em trai của mình.

Thể hiện một người con gái vô cùng hiếu thuận, có trái tim nhân hậu luôn hy sinh vì người khác. Việc trao duyên cho em là Thúy Vân thể hiện việc Thúy Kiều là người luôn biết nghĩ cho người khác, lo lắng chu toàn mọi việc. Cô không chỉ nghĩ tới cha mẹ, người thân trong gia đình mà còn thương Kim Trọng người thân của mình.

Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ thay lời nước non
Chị dù thịt nát xương mòn
Ngậm cười chín suối hãy còn thơm lây

Thúy Kiều mong Thúy Vân nghĩ tình chị em trong gia đình những người thân máu mủ ruột già mà thương cho phận của chị mình, thương cho nỗi khổ mà Thúy Kiều đang phải gánh chịu mà chấp nhận lời đề nghị của mình. Thúy Kiều cũng nói rõ rằng nếu Thúy Vân chấp nhận lời đề nghị của mình thì dù thịt nát xương tan nơi xa xôi nàng cũng ngậm cười.

Trong đoạn trích "Trao duyên" Thúy Kiều đã mang kỷ vật hẹn ước định tình của mình với Kim Trọng trao cho Thúy Vân thể hiện một tấm chân tình mối tình tình chị duyên em từ nay đã được để lại cho Thúy Vân. Thúy Vân sẽ thay chị mình là Thúy Kiều chăm sóc lo lắng yêu thương người yêu của chị là Kim Trọng một hành động vô cùng nhân văn tình người của Thúy Kiều dành cho Kim Trọng.

Chiếc thoa với bức tờ mây
Duyên này thì giữ, vật này của chung
Mai sau dù có bao giờ,
Đốt lò hương ấy, so tơ phím này.
Trông ra ngọn cỏ lá cây,
Thấy hiu hiu gió thì hay chị về.
Hồn còn mang nặng lời thề,
Nát thân bồ liễu, đền nghì trúc mai

Kỷ vật của Thúy Kiều là một chiếc trâm và một bức tờ mây, thể hiện ước vật hẹn ước của nàng Thúy Kiều với Kim Trọng đã từng nguyện thề sẽ chờ đợi nhau bên nhau trọn đời. Nhưng nay mọi thứ chỉ là kỷ niệm tồn tại trong trí nhớ ký ức của Thúy Kiều. Nàng đã trao lại những kỷ niệm của mình cho Thúy Vân thể hiện việc dứt tình cương quyết ra đi của nàng.

Dù chia tay nhưng trong tâm hồn của Thúy Kiều vẫn luôn nhớ tới Kim Trọng vẫn nặng lời thề nàng đã hứa với chàng. Chính vì vậy, Thúy Kiều đã đau đớn thốt lên rằng "Ôi kim lang hỡi kim lang thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây"

Trăm nghìn gửi lạy tình quân,
Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi
Phận sao phận bạc như vôi!
Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng
Ôi Kim lang! Hỡi Kim lang!
Thôi thôi! Thiếp đã phụ chàng từ đây

Thúy Kiều đã gửi tới người tình của mình trăm lời xin lỗi khi phụ tình của chàng, không giữ trọn vẹn lời thề nguyên là người bội bạc phụ tình trước. Nhưng hoàn cảnh gia đình nàng khiến cho Thúy Kiều không có sự lựa chọn nào khác.

Nghệ thuật so sánh đặc sắc của Nguyễn Du khi so sánh phận của mình với vôi một thứ trắng bạc, có sức làm phai nhạt mài mòn nhiều thứ.

Đoạn trích "Trao duyên" là một đoạn tích vô cùng hay thể hiện tính nhân văn của nó nói lên tâm trạng giằng xé của Thúy Kiều khi phải lựa chọn bên hiếu và tình, nàng đã chọn chữ hiếu, nhưng vô cùng xót xa khi nghĩ tới tình duyên của mình.

Tình duyên của người con gái nặng lời thề nhưng nay phải thành người bội bạc phụ tình người con trai mình đã hẹn ước, nàng thấy xót xa khi không giữ được lời thề hôm nào với Kim Trọng.