I. Các vai trò chính của thực vật
Sản xuất chất hữu cơ và cung cấp thức ăn: Thông qua quá trình quang hợp, thực vật chuyển năng lượng mặt trời thành năng lượng hóa học dự trữ trong các chất hữu cơ (tinh bột, đường, protein...). Đây là nguồn thức ăn trực tiếp cho con người, động vật ăn cỏ, và gián tiếp cho toàn bộ chuỗi thức ăn trên cạn.
Cung cấp Oxygen (O₂): Quang hợp đồng thời giải phóng khí O₂ vào khí quyển. O₂ là khí cần thiết cho quá trình hô hấp của hầu hết các sinh vật sống, bao gồm con người.
Điều hòa khí hậu và môi trường:Hấp thụ Carbon Dioxide (CO₂): Thực vật sử dụng CO₂ để quang hợp, giúp giảm nồng độ khí nhà kính trong khí quyển, góp phần hạn chế hiện tượng nóng lên toàn cầu.
Giảm ô nhiễm: Một số loài thực vật có khả năng hấp thụ các chất độc hại, bụi bẩn, tiếng ồn, làm không khí trong lành hơn.
Tạo bóng mát và giảm nhiệt độ: Cây xanh giúp làm dịu không khí xung quanh bằng cách che chắn ánh nắng và qua quá trình thoát hơi nước.
Cung cấp nguyên vật liệu: Thực vật là nguồn cung cấp gỗ, tre, nứa cho xây dựng và sản xuất đồ dùng; sợi cho ngành dệt may; dược liệu cho y học; và nguyên liệu cho nhiều ngành công nghiệp khác.
Bảo vệ đất và nguồn nước: Hệ thống rễ cây giúp giữ chặt đất, chống xói mòn, sạt lở. Cây xanh cũng giúp điều tiết dòng chảy của nước.
Cung cấp nơi ở và môi trường sống: Rừng và các quần thể thực vật là nơi cư trú của rất nhiều loài động vật, vi sinh vật, góp phần duy trì đa dạng sinh học.
 

 
II. Vì sao thực vật góp phần hạn chế hạn hán, lũ lụt?
Khả năng hạn chế hạn hán và lũ lụt của thực vật, đặc biệt là thảm thực vật rừng, xuất phát từ cơ chế điều hòa dòng chảy và giữ nước của hệ thống rễ và tán lá:
 
Hạn chế lũ lụt:
Cản trở dòng chảy bề mặt: Tán lá cây và thảm mục (lá khô, cành khô dưới đất rừng) có tác dụng như một lớp đệm, chặn bớt nước mưa rơi trực tiếp xuống mặt đất. Nước mưa rơi xuống sẽ chảy chậm lại hoặc thấm vào đất dễ dàng hơn thay vì chảy xiết trên bề mặt.
Tăng khả năng thấm nước: Hệ thống rễ cây tạo ra các khe hở, làm cho đất tơi xốp, giúp nước mưa thấm sâu xuống các tầng đất và mạch nước ngầm nhanh hơn.
Giữ nước: Rễ cây có khả năng hấp thụ và giữ một lượng nước lớn trong thân, cành, lá. Lượng nước này được giải phóng từ từ qua quá trình thoát hơi nước.
Chống sạt lở: Rễ cây đan xen chằng chịt giúp giữ chặt đất đá, ngăn ngừa sạt lở đất trong mùa mưa bão, làm chậm quá trình bồi lắng lòng sông, suối.
 
Hạn chế hạn hán:
Giữ ẩm cho đất: Tán lá và thảm mục che phủ mặt đất giúp giảm sự bốc hơi nước do ánh nắng mặt trời và gió, giữ cho độ ẩm trong đất được duy trì lâu hơn trong mùa khô.
Bổ sung nguồn nước ngầm: Do khả năng tăng cường thấm nước mưa xuống lòng đất ở mùa mưa, thực vật giúp tích trữ lượng nước ngầm lớn. Nguồn nước ngầm này sẽ cung cấp nước cho các con sông, suối và cây trồng trong mùa khô, giúp giảm thiểu tình trạng khô hạn kéo dài.
Điều hòa độ ẩm không khí: Quá trình thoát hơi nước của thực vật làm tăng độ ẩm trong không khí cục bộ, tạo ra một vi khí hậu mát mẻ hơn, giảm cường độ hạn hán.
Tóm lại, thực vật hoạt động như một "bể chứa" và "bộ điều chỉnh" tự nhiên, giúp cân bằng chu trình nước, làm chậm dòng chảy khi mưa lớn và dự trữ nước khi khô hạn, từ đó bảo vệ môi trường sống của chúng ta.