1. Các chi tiết – sự kiện phản ánh hiện thực đời sống
a. Cuộc sống nghèo quẫn của gia đình Thứ
Thứ phải dạy học “chui”, nhận đồng lương ít ỏi.
Vợ chồng liên tục nợ nần, thiếu thốn từng bữa ăn.
Con nhỏ khóc vì đói, trong nhà không có gì để nấu.
→ Phản ánh hiện thực: đời sống khổ cực, bữa đói bữa no của những gia đình trí thức nghèo trước Cách mạng.

b. Cái ngã ngựa chết của Thứ và con gà trống
Thứ mua được con gà định để làm "gà thờ" cho Tết, nhưng vì đói quá nên cả nhà do dự: thờ hay thịt?
Cuối cùng, anh bị ngã, con gà rơi vào tay bọn trẻ và bị giật mất.
→ Phản ánh hiện thực: ngay cả một con gà nhỏ – thứ tối thiểu cho ngày Tết – cũng trở thành gánh nặng, là nỗi ám ảnh của những người nghèo.

c. Sự khốn khổ, bế tắc của những người làm nghề dạy học tư
Thứ bị coi thường, học trò bừa bãi, phụ huynh thiếu tôn trọng.
Tiền công thì bấp bênh, lúc nhận được lúc không.
→ Phản ánh hiện thực: địa vị thấp kém của tầng lớp trí thức tiểu tư sản trong xã hội thuộc địa nửa phong kiến.

d. Sự chen chúc, ồn ào, vô tổ chức của làng quê nghèo
Bọn trẻ con đói ăn, hỗn độn, sẵn sàng lao vào cướp con gà.
Người lớn thì thờ ơ, không giúp đỡ.
→ Phản ánh hiện thực: xã hội nghèo đói khiến đạo đức bị vẩn đục; con người trở nên vô cảm và ích kỉ.

2. Thái độ đánh giá của người viết đối với các chi tiết đó
Nam Cao có thái độ:

a. Xót xa, thương cảm
Nhà văn thương cho cảnh nghèo, cảnh túng đói của những người lương thiện.
Ông nhìn đời bằng con mắt nhân đạo, đau đớn vì những người sống trong nỗi khổ mà vẫn giữ phẩm chất tử tế.
b. Phê phán xã hội cũ
Phê phán một xã hội đẩy con người đến cảnh khốn cùng, “giật mình vì một con gà”.
Xã hội ấy làm bào mòn phẩm giá và niềm tin sống.
c. Mỉa mai, chua chát nhưng đầy suy tư
Giọng văn Nam Cao nhiều đoạn mỉa mai nhẹ nhàng, vừa buồn cười vừa đau đớn, cho thấy ông nhìn rõ sự phi lí của cuộc sống nghèo khổ.
Con gà – vật nhỏ bé – lại trở thành biểu tượng của bi kịch đời nghèo.

Kết luận ngắn
Truyện Con gà thờ phản ánh chân thật tình cảnh khốn khó, tủi cực của người nông dân và tầng lớp trí thức nghèo. Qua đó, Nam Cao bộc lộ tấm lòng nhân đạo sâu sắc, vừa thương xót vừa phê phán xã hội bất công đã đẩy con người vào bế tắc.

1. Những chi tiết, sự kiện phản ánh hiện thực đời sống
Tục “lên lão” ở làng quê

Tác phẩm kể về việc ông chủ nhà trọ chuẩn bị lễ “lên lão”: đó là một tục làng truyền thống, mang tính nghi lễ tôn giáo – phong tục cúng tế. VietJack+2Giáo dục thủ đô+2
Việc ông nuôi gà thờ trong suốt hai năm để chuẩn bị cho lễ này. Violet
Chọn mua, nuôi và chăm sóc gà

Ông chủ rất cẩn thận khi chọn gà: miêu tả chi tiết hình thể con gà (“từ cổ đến chân … cao gần hai thước, hai cánh … hơn một thước”) VietJack+1
Khi gà ốm: có những chi tiết hiện thực rất dân dã, gần với đời sống người nông dân, ví dụ dọn chuồng sạch, cho gà uống tỏi … Studocu+1
Cách luộc gà để cúng: rất công phu, dùng 6 nồi lớn để luộc gà, giội nước liên tục qua đêm, cho đến sáng mới chín. Tạp Chí Tao Đàn
Cách buộc gà để đặt lên mâm cúng: “dùng tre làm cốt và dây quấn ngoài, họ buộc cho hai con gà ngỏng cổ, giương cánh … như con phượng ngậm bức cuốn thư” VietJack
Khi lễ cúng xong, con gà cân được rất nặng (“7 cân”) — đây là chi tiết phóng đại nhưng vẫn nằm trong miêu tả chi tiết nghi lễ. Giáo dục thủ đô+1
Sự thờ phụng mê tín

Việc ông chủ dồn tâm huyết, thời gian, tiền của vào việc nuôi gà thờ cho lễ là biểu hiện của lòng mê tín, thèm danh dự trong làng. Giáo dục thủ đô
Qua việc dân làng và ông chủ thực hiện nghi lễ cúng tế, ta thấy một nét văn hóa lạc hậu, phong kiến – nơi tín ngưỡng dân gian “ăn sâu” trong đời sống nông thôn. Hội Nhà Văn Việt Nam
Hoàn cảnh gia đình ông chủ

Mặc dù ông chủ nhà trọ “đáng lẽ cũng là bậc sướng”: ông có ruộng, trâu, lợn, ruộng đủ để sống ung dung, không phải lao khổ cực nhọc liên tục. Giáo dục thủ đô
Nhưng vì mê tục “lên lão” và gà thờ, ông bỏ công sức lẫn tình cảm rất lớn — điều này thể hiện mâu thuẫn giữa đời sống vật chất ổn định và những mê tín tâm linh, danh vọng làng xã.

2. Thái độ, đánh giá của người viết đối với các chi tiết đó
Phê phán mê tín, hủ tục: Ngô Tất Tố dùng ngòi bút phóng sự để chỉ ra sự lạc hậu của tục “lên lão” và thói mê tín thờ gà: việc ông chủ đặt nặng lễ cúng đến mức bỏ bê những điều quan trọng (ví dụ là sức khỏe mẹ, gia đình) cho thấy sự mù quáng trong tín ngưỡng. Tạp Chí Tao Đàn+1
Mỉa mai và châm biếm: Qua các chi tiết miêu tả tỉ mỉ, thậm chí hơi phóng đại (như cân gà 7 cân, luộc gà bằng 6 nồi), tác giả làm nổi bật sự lố lăng, phi lý trong cách người dân thực hiện nghi lễ này. Studocu+1
Đồng cảm nhưng không tha thứ: Mặc dù phê phán, người viết cũng có phần cảm thông với người nông dân: họ mê tín không hoàn toàn vì ngu dốt, mà vì các giá trị truyền thống lâu đời, vì áp lực xã hội làng xóm. Người kể chuyện (“tôi”) đứng ở vị trí gần gũi để quan sát, kể lại, bàn luận — không chỉ là người phê bình khô khan mà là người chứng kiến chân thực. Giáo dục thủ đô+1
Kêu gọi thay đổi: Thông qua việc phóng sự, Ngô Tất Tố gửi thông điệp rõ: cần giải phóng người nông dân khỏi các hủ tục đeo bám, từ bỏ mê tín để hướng tới cuộc sống tiến bộ hơn. Hội Nhà Văn Việt Nam

3. Giá trị của phân tích này
Những chi tiết hiện thực không chỉ làm cho câu chuyện “đúng thật”, chân thực, mà còn giúp người đọc hình dung rõ bối cảnh xã hội nông thôn xưa (về vật chất, tín ngưỡng, phong tục).
Thái độ phê phán – mỉa mai – cảm thông của tác giả làm tăng tính nghi vấn về bề mặt các phong tục, đồng thời khơi ra mong muốn thay đổi xã hội trong lòng người đọc.
Tác phẩm mang giá trị xã hội lớn, vì nó không chỉ kể chuyện mà còn “điều tra”, phản ánh những bất công, mê tín, hủ tục — nội dung rất quan trọng trong văn học hiện thực.