Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa đế quốc
Theo sách Lịch sử 8, chủ nghĩa đế quốc (cuối thế kỉ XIX – đầu XX) có 5 đặc trưng cơ bản:

1. Tập trung sản xuất và hình thành các tổ chức độc quyền
Các công ty lớn hợp nhất thành tơ–rớt, các-ten, xanh-đica.
Chúng thao túng thị trường, giá cả, bóp chết doanh nghiệp nhỏ.
2. Tư bản tài chính ra đời và ngân hàng kết hợp với công nghiệp
Ngân hàng nắm trong tay số vốn khổng lồ → chi phối công nghiệp.
Tạo nên tư bản tài chính, lực lượng chi phối nền kinh tế.
3. Xuất khẩu tư bản (đầu tư ra nước ngoài) mạnh mẽ
Tư bản thừa bên trong → mang ra nước ngoài đầu tư để khai thác lợi nhuận siêu ngạch.
Chủ yếu đầu tư vào thuộc địa và khu vực kém phát triển.
4. Sự hình thành các tổ chức độc quyền quốc tế
Các tơ-rớt lớn liên kết trên phạm vi toàn cầu để chia thị trường, phân chia vùng ảnh hưởng.
5. Việc phân chia xong lãnh thổ thế giới giữa các cường quốc đế quốc
Các nước đế quốc xâm chiếm thuộc địa khắp châu Á – Phi – Mỹ Latinh.
Hoàn thành quá trình phân chia thuộc địa → cạnh tranh gay gắt, dẫn đến chiến tranh thế giới.

 Theo em, đặc trưng quan trọng nhất là gì? Vì sao?
Bạn có thể chọn 1 trong 5 đặc trưng, nhưng thông thường học sinh được khuyến khích chọn Đặc trưng 1 hoặc Đặc trưng 2.
Dưới đây là phương án tốt nhất để đạt điểm cao:

 → ĐẶC TRƯNG QUAN TRỌNG NHẤT: Sự tập trung sản xuất, hình thành các tổ chức độc quyền
Vì sao?
Là cơ sở kinh tế – nền tảng cho tất cả các đặc trưng khác

Khi sản xuất tập trung và hình thành tơ-rớt, các-ten → đẻ ra nhu cầu liên kết ngân hàng, hình thành tư bản tài chính.
Tư bản tài chính mạnh mới xuất khẩu tư bản ra nước ngoài.
Các tổ chức độc quyền lớn mới có khả năng chia nhau thị trường thế giới.
→ Đặc trưng 1 là “gốc rễ” của mọi đặc trưng khác.
Làm thay đổi toàn bộ bản chất chủ nghĩa tư bản giai đoạn này

Từ cạnh tranh tự do → chuyển sang độc quyền.
→ Đây là sự biến đổi lớn nhất, tạo nên chủ nghĩa đế quốc.
Tạo ra động lực thúc đẩy việc xâm chiếm thuộc địa

Các tập đoàn độc quyền cần nguyên liệu, nhân công rẻ, thị trường tiêu thụ → đẩy mạnh chủ nghĩa thực dân.
→ Dẫn tới các cuộc chiến tranh phân chia thuộc địa.
=> Kết luận: Nếu không có sự tập trung sản xuất tạo ra độc quyền thì không có tư bản tài chính, không có xuất khẩu tư bản, và cũng không có sự tranh giành thuộc địa.

🌍 1. Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa đế quốc
Theo Lênin, chủ nghĩa đế quốc có 5 đặc trưng cơ bản:

1) Tập trung sản xuất và tư bản phát triển rất cao → hình thành các tổ chức độc quyền
(Như các tập đoàn khổng lồ thao túng thị trường.)

2) Tư bản tài chính xuất hiện và thống trị
(Sự kết hợp giữa tư bản ngân hàng + tư bản công nghiệp → “siêu quyền lực” kinh tế.)

3) Xuất khẩu tư bản quan trọng hơn xuất khẩu hàng hóa
(Đầu tư ra nước ngoài để bóc lột tài nguyên, nhân công.)

4) Hình thành các liên minh độc quyền quốc tế
(Các tập đoàn, công ty xuyên quốc gia chia nhau thị trường thế giới.)

5) Sự phân chia lãnh thổ thế giới giữa các cường quốc hoàn tất
(Nước mạnh đi xâm chiếm, thôn tính thuộc địa.)

🌟 2. Theo em, đặc trưng quan trọng nhất là gì? Vì sao?
👉 Quan trọng nhất: Sự thống trị của tư bản tài chính (đặc trưng số 2).

✔️ Vì sao?
Đây là điểm phân biệt rõ ràng nhất giữa chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh và chủ nghĩa đế quốc.
Tư bản tài chính nắm quyền chi phối mọi mặt: kinh tế, chính trị, quân sự → tạo ra sự bành trướng, chiến tranh, áp bức.
Các quyết định lớn của nhà nước đế quốc đều xoay quanh lợi ích của tư bản tài chính.
Khi tư bản tài chính đã nắm quyền, các đặc trưng còn lại (xuất khẩu tư bản, liên minh độc quyền, chia thị trường…) đều là hệ quả tất yếu.

- Những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa đế quốc:

+ Quá trình tập trung vốn và tập trung sản xuất dẫn đến sự hình thành của các công ty độc quyền.

+ Sự kết hợp giữa tư bản công nghiệp với tư bản ngân hàng tạo nên tầng lớp tư bản tài chính.

 
+ Đẩy mạnh xuất khẩu tư bản, dưới 2 hình thức chủ yếu là: đầu tư sản xuất, kinh doanh trực tiếp tại các thuộc địa hoặc cho vay lãi.

+ Tăng cường xâm chiếm thị trường, thuộc địa.

- Đặc trưng quan trọng nhất của chủ nghĩa đế quốc là: tăng cường xâm chiếm thị trường và thuộc địa. Vì:

+ Thị trường và thuộc địa có vai trò vô cùng quan trọng đến sự phát triển hưng thịnh của các nước đế quốc (ví dụ: cung cấp tài nguyên, nhân công để phục vụ cho sự phát triển của chính quốc,…).

+ Vấn đề thị trường và thuộc địa là một trong những yếu tố quan trọng, chi phối đến chính sách đối ngoại của các nước đế quốc.

+ Việc các nước đế quốc đẩy mạnh xâm chiếm thị trường và thuộc địa cũng dẫn đến nhiều chuyển biến quan trọng trong tình hình chính trị thế giới (ví dụ: làm bùng lên phong trào đấu tranh giành độc lập sôi nổi ở các nước thuộc địa, phụ thuộc; là nguyên nhân sâu xa dẫn đến 2 cuộc Chiến tranh thế giớ)