1. Đảng Cộng sản là lực lượng duy nhất giữ vai trò tổ chức và lãnh đạo đất nước
Trong suốt nhiều thập kỷ:

Đảng lãnh đạo nhà nước, quân đội, an ninh, kinh tế, truyền thông.
Toàn bộ hệ thống chính trị dựa trên sự lãnh đạo thống nhất của Đảng.
 Khi vai trò đó bị xoá bỏ, cả hệ thống chính trị mất trụ cột, rơi vào khoảng trống quyền lực.

 2. Các lực lượng chính trị đối lập trỗi dậy mạnh mẽ
Ngay khi Đảng không còn giữ vị thế lãnh đạo:

Hàng loạt đảng phái mới xuất hiện.
Phong trào ly khai, dân tộc chủ nghĩa ở các nước cộng hoà bùng nổ.
Lực lượng chống XHCN, chống Liên Xô công khai hoạt động.
 Liên Xô trở nên hỗn loạn và không còn sức mạnh kết nối 15 nước cộng hoà.

 3. Nhà nước Xô viết mất khả năng điều hành
Trước đây Nhà nước dựa vào bộ máy Đảng để chỉ đạo:

sản xuất
quốc phòng
an ninh
quan hệ giữa các nước cộng hoà
Khi Đảng không còn vai trò lãnh đạo nhà nước lập tức tê liệt, không có lực lượng nào đủ mạnh để thay thế.

 Bộ máy lãnh đạo bị phân rã → xã hội rơi vào khủng hoảng toàn diện.

 4. Tạo điều kiện trực tiếp cho các nước cộng hoà tuyên bố độc lập
Không còn sức mạnh tập trung từ Trung ương:

Các nước cộng hoà như Estonia, Latvia, Lithuania, Ukraine… tuyên bố rời Liên bang.
Nga – nước lớn nhất – cũng tách khỏi Liên Xô để thành lập Liên bang Nga.
 Việc tan rã của các nước cộng hoà khiến Liên Xô không thể tồn tại trên danh nghĩa pháp lý.

 5. Đánh mất nền tảng tư tưởng của chế độ XHCN
Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản là:

nền tảng chính trị
cốt lõi tư tưởng
trụ cột của hệ thống XHCN
Khi xoá bỏ vai trò của Đảng, đồng nghĩa với việc:

 xóa bỏ luôn nền tảng của chế độ XHCN
 hệ thống không thể tồn tại tiếp.

Việc xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản là “cú sốc cuối cùng” vì nó làm mất trụ cột của hệ thống chính trị, tạo khoảng trống quyền lực, thúc đẩy phong trào ly khai và khiến bộ máy nhà nước tê liệt. Hệ thống XHCN không còn lực lượng lãnh đạo trung tâm nên sụp đổ hoàn toàn.

Việc xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng Sản được xem là "cú sốc cuối cùng" dẫn đến sụp đổ Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô vì một số lý do quan trọng:

Cơ sở chính trị: Đảng Cộng Sản là lực lượng lãnh đạo duy nhất trong hệ thống chính trị của Liên Xô. Khi vai trò của đảng này bị xoá bỏ, cấu trúc quyền lực và sự ổn định chính trị của nhà nước bị đe dọa nghiêm trọng.
Mất đi sự lãnh đạo: Đảng Cộng Sản không chỉ là một tổ chức chính trị mà còn là biểu tượng của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa Mác-Lênin. Việc xoá bỏ vai trò lãnh đạo của đảng đồng nghĩa với việc mất đi định hướng và lý tưởng mà nhiều người dân Liên Xô đã tin tưởng.
Khủng hoảng niềm tin: Sự thay đổi này dẫn đến khủng hoảng niềm tin trong xã hội. Người dân không còn thấy được sự lãnh đạo và định hướng từ chính phủ, dẫn đến sự bất ổn và phân rã trong xã hội.
Tăng cường các phong trào đối lập: Khi Đảng Cộng Sản không còn vai trò lãnh đạo, các phong trào đối lập và các lực lượng chính trị khác có cơ hội trỗi dậy, dẫn đến sự phân chia và xung đột trong xã hội.
Tóm lại, việc xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng Sản đã tạo ra một cú sốc lớn, làm suy yếu nền tảng chính trị và xã hội của Liên Xô, góp phần vào sự sụp đổ của chế độ này.