BÀI VĂN NGHỊ LUẬN (600 chữ)
Đánh giá cái hay của truyện “Lão Hạc” – Nam Cao

Trong kho tàng văn học Việt Nam, truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao là một tác phẩm đặc sắc, để lại nhiều dư âm sâu lắng trong lòng người đọc. Qua câu chuyện về cuộc đời đầy bất hạnh nhưng giàu lòng tự trọng của một người nông dân nghèo, Nam Cao đã thể hiện tài năng bậc thầy trong nghệ thuật viết truyện và đặt ra nhiều vấn đề nhân đạo có giá trị lâu bền. Việc phân tích, so sánh và đánh giá cái hay của tác phẩm giúp chúng ta hiểu vì sao “Lão Hạc” được xem là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất trong văn học Việt Nam hiện đại.

Điều làm nên nét độc đáo của “Lão Hạc” chính là vấn đề nhân đạo được thể hiện sâu sắc. Nếu như nhiều tác phẩm cùng thời chỉ tập trung tố cáo sự nghèo đói, thì Nam Cao đã đi xa hơn khi khám phá đời sống nội tâm của người nông dân. Lão Hạc nghèo như bao người nghèo khác, nhưng nghèo mà vẫn giàu lòng tự trọng. Lão thà chết một cách đau đớn bằng bả chó chứ nhất quyết không bán vườn của con. Lão thà chịu khổ chứ không làm điều gì tổn hại đến danh dự bản thân. So với các tác phẩm cùng giai đoạn như “Tắt đèn” hay “Chí Phèo”, ta thấy Nam Cao chọn cách đi sâu vào nội tâm con người nhiều hơn, nhấn mạnh vẻ đẹp đạo đức của họ ngay trong hoàn cảnh cùng cực nhất. Chính sự tinh tế này tạo nên sức cảm hoá mạnh mẽ cho tác phẩm.

Cái hay của truyện còn thể hiện ở nghệ thuật xây dựng nhân vật. Nam Cao không miêu tả Lão Hạc bằng những hành động lớn lao, mà bằng những chi tiết rất nhỏ: cách lão vuốt ve con chó, tiếng khóc nghẹn lại sau khi bán nó, sự ngại ngùng khi gửi tiền cho ông giáo. Những hành động giản dị ấy lại gợi ra cả một thế giới tâm hồn cao đẹp. Khi đặt cạnh nhân vật trong những truyện khác — như chị Dậu (nghèo nhưng mạnh mẽ) hay Chí Phèo (bị tha hoá nhưng vẫn khao khát lương thiện) — ta thấy Lão Hạc mang vẻ đẹp âm thầm, kín đáo nhưng vô cùng lay động.

Một điểm đáng chú ý nữa là nghệ thuật trần thuật của Nam Cao. Ông chọn ông giáo làm người kể chuyện, nhờ đó giọng điệu của truyện trở nên nhẹ nhàng, suy tư, đầy thấu cảm. Người đọc không chỉ chứng kiến câu chuyện mà còn được dẫn dắt vào những dòng triết lý sâu sắc: “Chúng ta khó mà biết được thế nào là người lương thiện…” Cách kể chuyện này tạo cho truyện một chiều sâu tư tưởng vượt thời gian — điều không phải tác phẩm nào cũng đạt được.

Không thể không nhắc đến giá trị hiện thực mạnh mẽ của truyện. Cuộc sống của Lão Hạc là minh chứng cho số phận đau thương của người nông dân dưới ách bóc lột phong kiến và thực dân. Tuy nhiên, Nam Cao không chỉ tố cáo xã hội mà còn thể hiện sự trân trọng đối với phẩm chất tốt đẹp của họ. Đây chính là điểm khác biệt — và cũng là cái hay — khiến “Lão Hạc” nổi bật hơn nhiều tác phẩm cùng đề tài.

Tóm lại, cái hay của truyện “Lão Hạc” không chỉ nằm ở câu chuyện cảm động mà còn ở chiều sâu nhân đạo, nghệ thuật xây dựng nhân vật tinh tế và giọng kể đầy suy tư. Tác phẩm là minh chứng cho tài năng của Nam Cao và là lời nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết trân trọng con người, đặc biệt là những số phận bé nhỏ trong xã hội. Chính vì vậy, “Lão Hạc” xứng đáng là một trong những truyện ngắn hay nhất của văn học Việt Nam.

So sánh và đánh giá hai tác phẩm Chí Phèo và Lão Hạc của Nam Cao

Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực xuất sắc nhất trong văn học Việt Nam giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Ông được biết đến với những tác phẩm sâu sắc, nhân văn, phản ánh chân thực cuộc sống cùng khổ của người nông dân trong xã hội thực dân nửa phong kiến. Trong số các tác phẩm nổi bật của ông, Chí Phèo và Lão Hạc là hai truyện ngắn tiêu biểu thể hiện rõ nét tài năng nghệ thuật và tư tưởng nhân đạo sâu sắc của nhà văn. Dù cùng viết về người nông dân nghèo, song mỗi tác phẩm lại khắc họa một số phận, một bi kịch riêng, góp phần tạo nên cái nhìn toàn diện và cảm động về con người trong xã hội cũ.

Chí Phèo là bi kịch của một con người bị tha hóa, bị tước đoạt nhân tính bởi xã hội bất công. Từ một anh nông dân hiền lành, Chí bị đẩy vào tù, để rồi khi trở về làng Vũ Đại, anh trở thành một kẻ chuyên rạch mặt ăn vạ, sống bằng rượu và tội ác. Thế nhưng, sâu trong lớp vỏ “con quỷ dữ làng Vũ Đại” ấy vẫn là khát khao được làm người, được yêu thương, được sống lương thiện như bao người khác. Cuộc gặp gỡ với Thị Nở là một điểm sáng ngắn ngủi nhưng đủ để làm thức tỉnh phần người trong Chí. Nhưng bi kịch thay, khi anh muốn hoàn lương thì lại bị cự tuyệt bởi định kiến xã hội, và cuối cùng, Chí Phèo phải chết trong sự tuyệt vọng.

Ngược lại, Lão Hạc lại là bi kịch của một con người giữ được phẩm chất lương thiện đến cuối đời, nhưng bị dồn vào đường cùng bởi cái nghèo, cái khổ. Lão Hạc sống cô độc, nghèo túng, chỉ có người con trai là niềm hi vọng. Nhưng khi con vì nghèo mà phải tha phương, lão lại càng lâm vào cảnh khốn cùng. Chiếc cày, mảnh vườn – tài sản duy nhất của đời lão – được giữ lại cho con, khiến lão không dám tiêu đến một xu. Lão chọn cái chết để bảo toàn lòng tự trọng và tình yêu thương con vô bờ bến. Cái chết của lão tuy đau đớn nhưng cũng đầy nhân phẩm.

Cả hai nhân vật Chí Phèo và Lão Hạc đều là nạn nhân của xã hội thực dân nửa phong kiến tàn bạo – một xã hội đã đẩy con người đến tận cùng đau khổ, bần cùng hóa cả thể xác lẫn tinh thần. Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn nhất nằm ở cách họ phản ứng với hoàn cảnh. Nếu Chí Phèo chọn con đường chống trả xã hội bằng bạo lực rồi dẫn đến tha hóa, thì Lão Hạc lại chọn con đường im lặng, cam chịu và tự sát để giữ gìn nhân cách. Một bên là tiếng kêu gào khát được sống lương thiện, một bên là sự âm thầm gìn giữ phẩm giá đến tận cùng.

Nam Cao không chỉ thể hiện tài năng nghệ thuật qua việc xây dựng hình tượng nhân vật độc đáo, ngôn ngữ sinh động, tình tiết chặt chẽ mà còn bày tỏ một tấm lòng yêu thương sâu sắc đối với con người. Ông không lên án những con người sa ngã như Chí Phèo, cũng không đơn thuần ca ngợi những con người đạo đức như Lão Hạc, mà ông nhìn con người trong sự phức tạp, đa chiều, đặt họ vào hoàn cảnh cụ thể để thấu hiểu và cảm thông.

Tóm lại, Chí Phèo và Lão Hạc là hai viên ngọc quý trong sự nghiệp sáng tác của Nam Cao. Mỗi tác phẩm một vẻ, nhưng đều góp phần khắc họa sinh động bức tranh hiện thực tăm tối cùng nỗi đau khôn cùng của người nông dân trước Cách mạng. Qua đó, Nam Cao không chỉ tố cáo xã hội bất công mà còn ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn của những con người khốn khổ, góp phần làm nên giá trị nhân đạo sâu sắc của văn học Việt Nam hiện đại.