Ví dụ 1: Địa hình núi cao và dốc → Sông ngòi nhiều nước – lũ lên nhanh, chảy xiết
Ở miền Bắc và miền Trung, địa hình chủ yếu là đồi núi cao, dốc, hướng núi chạy tây bắc – đông nam hoặc tây – đông.
Vì vậy các con sông như sông Hồng, sông Đà, sông Mã, sông Cả có:

Lưu tốc lớn (nước chảy nhanh)
Dòng chảy mạnh → dễ xảy ra lũ quét, sạt lở
Khả năng bào mòn và vận chuyển phù sa rất mạnh.
Ví dụ cụ thể:
Sông Hồng chảy qua địa hình núi cao Tây Bắc nên mùa mưa nước lên rất nhanh, mang nhiều phù sa đỏ và gây lũ lớn ở hạ lưu.

 Ví dụ 2: Địa hình đồng bằng rộng → Sông uốn khúc, nước chảy chậm, nhiều phù sa
Ở đồng bằng sông Cửu Long và đồng bằng sông Hồng, địa hình thấp – bằng phẳng.
Vì vậy các sông lớn như sông Tiền, sông Hậu, sông Đồng Nai có đặc điểm:

Lòng sông rộng
Nước chảy chậm, êm
Sông uốn lượn nhiều
Tích tụ phù sa → hình thành đồng bằng rộng lớn, màu mỡ
Ví dụ cụ thể:
Sông Cửu Long chảy trên đồng bằng Nam Bộ nên chia nhiều nhánh, nước hiền hòa và tạo nên vùng đất phù sa trù phú – “vựa lúa lớn nhất nước ta”.

 Tóm lại (2 ý ngắn gọn để ghi bài):
Địa hình núi cao dốc → sông ngòi chảy xiết, nhiều thác ghềnh, lũ lên nhanh.
Địa hình đồng bằng thấp → sông chảy chậm, uốn khúc, bồi tụ phù sa mạnh.

Ví dụ 1: Sông ngòi ở miền núi phía Bắc
Hiện tượng: Các sông như Thái Bình, Hồng, Đà, Lô có dòng chảy nhanh, nhiều thác ghềnh, mùa lũ đến nhanh.
Nguyên nhân địa hình:

Miền núi phía Bắc có địa hình dốc, chia cắt mạnh, nhiều cao nguyên, núi đá vôi.
Nước mưa từ núi đổ xuống sông rất nhanh → sông dốc, chảy xiết, dễ lũ lụt.
Kết quả: Sông có khả năng bồi đắp phù sa cho đồng bằng sông Hồng, nhưng mùa mưa dễ gây lũ.

Ví dụ 2: Sông ngòi ở đồng bằng
Hiện tượng: Sông ở đồng bằng như sông Cửu Long, sông Đồng Nai có dòng chảy chậm, meandering (uốn khúc nhiều), bồi đắp phù sa rộng.
Nguyên nhân địa hình:

Đồng bằng rộng, địa hình thấp, bằng phẳng.
Sông không dốc → dòng chảy chậm, dễ uốn khúc, tạo mạng lưới sông rạch dày đặc.
Kết quả: Đồng bằng sông Cửu Long màu mỡ, thuận lợi cho nông nghiệp, nhưng dễ ngập lụt khi mưa lớn hoặc thủy triều dâng.

✅ Tóm lại:

Miền núi → sông dốc, chảy xiết, nhiều thác ghềnh.
Đồng bằng → sông chậm, nhiều uốn khúc, bồi đắp phù sa.