Bài văn
Nam Cao là nhà văn hiện thực lớn, luôn day dứt trước số phận bi thảm của người nông dân trong xã hội cũ. Hai tác phẩm Chí Phèo và Lão Hạc là những sáng tác tiêu biểu, phản ánh chân thực bức tranh làng quê Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám, đồng thời thể hiện tấm lòng nhân đạo sâu sắc của tác giả.

Trước hết, cả Chí Phèo và Lão Hạc đều tập trung khắc họa số phận bi kịch của những người nông dân nghèo trong xã hội thực dân phong kiến. Chí Phèo vốn là anh nông dân hiền lành, nhưng bị tha hóa, bị đẩy vào con đường lưu manh hóa, trở thành “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”. Lão Hạc lại là một nông dân chất phác, nghèo khổ, sống cô độc với con chó Vàng trong căn nhà nhỏ, cuối cùng chọn cái chết dữ dội để giữ lòng tự trọng và để dành mảnh vườn cho con. Cả hai số phận ấy đều là sản phẩm của xã hội bất công, nơi người lương thiện không có chỗ đứng.

Tuy vậy, bi kịch của họ lại khác nhau. Bi kịch của Chí Phèo là bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người: dù khát khao trở lại làm một người lương thiện sau khi gặp Thị Nở, nhưng cuối cùng anh vẫn bị xã hội ruồng bỏ và rơi vào tuyệt vọng. Còn bi kịch của Lão Hạc là bi kịch nghèo đói, cô đơn, dằn vặt trong sự lựa chọn giữa tình cha con và cuộc sống thực tại. Một bên là tiếng kêu tuyệt vọng của con người bị xã hội vùi dập, một bên là tiếng thở dài đắng cay của phận đời nông dân nghèo giữ gìn phẩm hạnh.

Nghệ thuật của hai tác phẩm cũng thể hiện rõ phong cách Nam Cao. Ở Chí Phèo, Nam Cao xây dựng tình huống truyện độc đáo – cuộc đời Chí Phèo là vòng luẩn quẩn từ khi sinh ra đến lúc chết, phản ánh hiện thực tăm tối. Giọng điệu sắc lạnh, đôi khi chua chát, nhưng cũng đầy xót thương. Ở Lão Hạc, tác giả sử dụng lối kể chuyện giản dị, nhiều chi tiết cảm động, giọng điệu trầm lắng, xót xa, như một lời tâm sự chan chứa tình người.

Dù khác nhau, cả hai tác phẩm đều thể hiện tấm lòng nhân đạo của Nam Cao. Nhà văn đã nhìn thấy phần lương thiện, khát vọng sống, khát vọng tình thương trong những con người cùng khổ nhất. Ông thương cảm cho Lão Hạc đến chết vẫn giữ lòng trong sạch, ông trân trọng khát khao trở lại làm người của Chí Phèo – một khát khao mãnh liệt nhưng bị dập tắt phũ phàng. Qua đó, Nam Cao tố cáo mạnh mẽ xã hội thực dân phong kiến tàn bạo, đồng thời khẳng định giá trị, phẩm chất con người.

Tóm lại, Chí Phèo và Lão Hạc là hai tác phẩm đặc sắc, giàu giá trị hiện thực và nhân đạo. Một bên phơi bày tận cùng sự tha hóa, một bên là nỗi đau nghèo đói và cô đơn, nhưng cả hai cùng cho thấy tấm lòng thương cảm sâu xa của Nam Cao đối với người nông dân. Chính điều đó đã làm nên sức sống lâu bền cho những trang văn Nam Cao trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.

Nam Cao là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học hiện thực phê phán Việt Nam. Hai tác phẩm nổi bật của ông là "Chí Phèo" và "Lão Hạc", đều phản ánh sâu sắc cuộc sống và số phận con người trong xã hội phong kiến thối nát trước cách mạng tháng Tám. Tuy cùng đề tài nhưng mỗi truyện mang một nét đặc sắc riêng biệt về nhân vật và nội dung.

Trước hết, cả hai truyện đều khắc họa những con người nghèo khổ, bị xã hội đẩy vào bước đường cùng. Lão Hạc là người nông dân lương thiện, trung hậu, sống nghèo khổ nhưng luôn giữ được phẩm chất đạo đức và tình thương đối với con trai và con chó vàng. Còn Chí Phèo, ban đầu là một người nông dân hiền lành, nhưng do hoàn cảnh xã hội tàn ác và bị bọn cường hào ác bá đẩy vào con đường tù tội, rượu chè và côn đồ, trở thành một “quỷ dữ làng Vũ Đại”.

Về nội dung, "Lão Hạc" thể hiện bi kịch của người nông dân nhỏ bé trong xã hội cũ với sự cô đơn, tuyệt vọng và sự lựa chọn bi thương khi không thể chịu đựng nổi cảnh nghèo khổ và bất công. Câu chuyện kết thúc bằng cái chết đầy đau xót của lão, nhưng đó cũng là cách ông giữ lại chút danh dự cuối cùng. Trong khi đó, "Chí Phèo" là bi kịch của một con người bị tha hóa bởi xã hội. Chí Phèo từ một người lương thiện trở thành kẻ bất lương, mất hết nhân tính, đến cuối truyện còn khao khát được làm người lương thiện trở lại, nhưng số phận lại không cho phép.

Về nghệ thuật, Nam Cao rất thành công trong việc xây dựng nhân vật sinh động, giàu nội tâm. Lão Hạc hiện lên với hình ảnh giản dị, chân thật, qua ngòi bút trữ tình và giàu cảm xúc của tác giả. Chí Phèo lại được miêu tả với những nét mạnh mẽ, phức tạp, phản ánh sự xung đột giữa bản chất lương thiện và sự tha hóa, giằng xé trong tâm hồn.

Tóm lại, cả hai tác phẩm đều phản ánh sự bất công và khắc nghiệt của xã hội phong kiến, đồng thời thể hiện lòng thương cảm sâu sắc của tác giả đối với những con người nghèo khổ. "Lão Hạc" là bi kịch của sự cam chịu và cô đơn, còn "Chí Phèo" là bi kịch của sự tha hóa và khao khát làm người lương thiện. Qua đó, Nam Cao gửi gắm thông điệp về sự cần thiết của công bằng xã hội và sự thấu hiểu, sẻ chia đối với con người.