Bài văn nghị luận
Mở bài
Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, những tác phẩm phản ánh số phận người nông dân luôn có sức sống bền bỉ bởi sự gắn bó mật thiết với lịch sử dân tộc. Nếu như “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố (1939) là tiếng kêu thương xé lòng về kiếp sống cơ cực dưới ách sưu cao thuế nặng, thì “Vợ nhặt” của Kim Lân (1945, in 1954) lại khắc họa thảm cảnh đói khát trong nạn đói năm 1945. Tuy nhiên, điểm gặp gỡ của hai tác phẩm là nỗi thống khổ tột cùng của người nông dân, và từ đó toát lên vẻ đẹp nhân bản, sức sống, khát vọng của con người.

Thân bài
1. Hoàn cảnh sáng tác – bối cảnh xã hội
Tắt đèn ra đời trước Cách mạng tháng Tám, khi nông dân chìm trong cảnh áp bức của chế độ thực dân – phong kiến.
Vợ nhặt được viết sau nạn đói 1945, thời điểm xã hội Việt Nam đang đứng trước bước ngoặt lớn: cái cũ sụp đổ, cái mới đang hình thành.
→ Cả hai đều xuất phát từ hiện thực tàn khốc, nhưng một bên là áp bức xã hội, một bên là thảm họa thiên tai – chiến tranh.

2. Chủ đề và giá trị hiện thực
Tắt đèn: Tố cáo chế độ thực dân – phong kiến tàn bạo đã dồn người nông dân đến bước đường cùng. Chị Dậu – người phụ nữ nông dân – hiện lên với kiếp sống cùng cực: chồng ốm, con đói, sưu thuế chồng chất.
Vợ nhặt: Phản ánh thảm trạng đói khát khủng khiếp của nông dân năm 1945. Con người chết như ngả rạ, cảnh sống thoi thóp, lay lắt.
→ Cả hai tác phẩm đều có giá trị hiện thực sâu sắc, phơi bày nỗi khổ tận cùng của người nông dân.

3. Nhân vật và giá trị nhân đạo
Chị Dậu trong Tắt đèn: hiện thân của sự chịu thương chịu khó, giàu tình thương và cả sự phản kháng mạnh mẽ. Từ người đàn bà nhẫn nhục, chị đã vùng lên đánh lại tay cai, khẳng định sức phản kháng tiềm tàng.
Tràng và “người vợ nhặt” trong Vợ nhặt: giữa cảnh đói khát vẫn ánh lên khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc. Tràng bỗng thấy mình có trách nhiệm, thấy “thương yêu gắn bó với cái nhà của mình lạ lùng”. Người vợ nhặt tuy tàn tạ vì đói nhưng vẫn bộc lộ sự khát khao mái ấm gia đình.
→ Nếu Tắt đèn thiên về tiếng khóc tố cáo và mầm mống phản kháng, thì Vợ nhặt lại thiên về ánh sáng nhân văn và niềm tin vào sự đổi thay của xã hội.

4. Nghệ thuật
Ngô Tất Tố: lối kể hiện thực, chi tiết sống động, bút pháp phóng sự kết hợp tự sự và miêu tả tâm lý.
Kim Lân: nghệ thuật xây dựng tình huống độc đáo (chuyện “nhặt vợ”), kết hợp hiện thực và nhân đạo, ngôn ngữ giản dị, giàu chất nông thôn.
→ Cả hai đều thể hiện tài năng bậc thầy trong việc khắc họa số phận nông dân.

Đánh giá chung
Tắt đèn tiêu biểu cho văn học hiện thực phê phán giai đoạn 1930–1945, mang tính chất tố cáo mạnh mẽ.
Vợ nhặt tiêu biểu cho văn học sau Cách mạng tháng Tám, mang ánh sáng nhân đạo và niềm tin vào tương lai.
Hai tác phẩm bổ sung cho nhau: một bên là tiếng kêu thương tố cáo, một bên là ánh sáng nhân văn gieo hi vọng.

Kết bài
Cả Tắt đèn và Vợ nhặt đều để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc bởi giá trị hiện thực và nhân đạo. Hai tác phẩm như hai nốt nhạc khác nhau nhưng cùng hòa vào bản trường ca về nỗi khổ và sức sống mãnh liệt của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng. Đọc chúng, ta không chỉ thấy rõ một giai đoạn đau thương của lịch sử, mà còn thêm trân trọng giá trị của con người, của hạnh phúc và tự do.

so sánh và đánh giá hai tác phẩm "Vợ nhặt" (Kim Lân) và "Tắt đèn" (Ngô Tất Tố)
Văn học hiện thực Việt Nam giai đoạn trước cách mạng tháng Tám 1945 đã ghi dấu nhiều tác phẩm xuất sắc phản ánh số phận con người nghèo khổ trong xã hội phong kiến và thực dân. Trong số đó, "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố và "Vợ nhặt" của Kim Lân là hai tác phẩm nổi bật. Dù được viết trong hai thời điểm khác nhau, song cả hai đều gặp nhau ở điểm chung: phơi bày hiện thực tàn khốc và ngợi ca vẻ đẹp nhân phẩm của người lao động. Tuy vậy, mỗi tác phẩm lại mang một dấu ấn riêng biệt, thể hiện qua nội dung, nghệ thuật và tư tưởng nhân đạo của nhà văn.

1. Giống nhau
a. Chủ đề hiện thực sâu sắc
Cả hai tác phẩm đều lấy bối cảnh xã hội Việt Nam nghèo khổ, áp bức làm nền để phản ánh:

"Tắt đèn": phản ánh sự tàn nhẫn của chế độ thuế khóa phong kiến thực dân đầu thế kỷ XX. Người nông dân bị vắt kiệt sức, đến mức phải bán con, bán sữa nuôi con người khác.
"Vợ nhặt": khắc họa nạn đói năm 1945, khi mạng người rẻ như bèo, chỉ một bữa ăn cũng có thể "nhặt" được vợ.
b. Số phận và phẩm chất người phụ nữ nông dân
Cả hai tác phẩm đều tập trung vào hình tượng người phụ nữ, nhưng trong những hoàn cảnh khác nhau:

Chị Dậu ("Tắt đèn") là người vợ, người mẹ dũng cảm, giàu tình thương, sẵn sàng đấu tranh để bảo vệ chồng con.
Thị trong "Vợ nhặt" tuy là người đói khát, bấp bênh, nhưng vẫn lộ rõ vẻ hiền hậu, biết điều, giàu khát khao sống.
c. Giá trị nhân đạo sâu sắc
Hai nhà văn đều cảm thông sâu sắc với thân phận người nghèo, đặc biệt là phụ nữ.
Dù trong bóng tối, ánh sáng của tình thương và khát vọng sống vẫn được khơi dậy trong các nhân vật.

2. Khác nhau
a. Bối cảnh sáng tác và cách tiếp cận hiện thực
Tiêu chí
"Tắt đèn" (Ngô Tất Tố)
"Vợ nhặt" (Kim Lân)
Thời điểm
Trước Cách mạng (1939)
Sau Cách mạng (1954)
Phản ánh
Bóc lột của thực dân - phong kiến
Nạn đói 1945 – sự phi nhân của xã hội cũ
Cách nhìn hiện thực
Hiện thực đen tối, bế tắc
Hiện thực tàn khốc nhưng vẫn có hi vọng
Ngô Tất Tố tố cáo xã hội thực dân phong kiến một cách dữ dội, khiến nhân vật chị Dậu phải đi vào bóng tối sau cùng. Trong khi đó, Kim Lân vẫn lạc quan khi để các nhân vật tin vào tương lai, thể hiện qua hình ảnh lá cờ đỏ bay trong ảo ảnh đoàn người đói.

b. Xây dựng nhân vật
Chị Dậu hiện lên dũng cảm, giàu lòng hy sinh, có chiều sâu tâm lý rõ nét, là hình mẫu phụ nữ nông thôn truyền thống.
Thị (Vợ nhặt) là người không tên, không quê quán, xuất hiện đột ngột và đại diện cho những số phận vất vưởng. Dù thế, Kim Lân vẫn cho thấy phẩm chất con người lấp lánh trong khốn cùng.
c. Giọng điệu và nghệ thuật
Ngô Tất Tố dùng giọng điệu phẫn uất, dồn nén, thiên về mô tả hiện thực khốc liệt.
Kim Lân có giọng kể đằm thắm, nhân hậu, đôi khi pha chất trào phúng, thiên về khơi dậy hi vọng trong tuyệt vọng.

3. Đánh giá chung
Cả hai tác phẩm đều là đỉnh cao của văn học hiện thực phê phán Việt Nam, mỗi tác giả đã chọn một cách đi riêng để vừa phản ánh hiện thực, vừa cất tiếng nói nhân đạo sâu sắc. Nếu "Tắt đèn" là tiếng kêu cứu u uất từ đáy cùng xã hội, thì "Vợ nhặt" lại là ánh sáng nhỏ nhoi le lói trong đêm tối, mang mầm sống và sự thức tỉnh cách mạng.

Kết luận
"Vợ nhặt" và "Tắt đèn" là hai tác phẩm đặc sắc góp phần làm nên diện mạo văn học Việt Nam giai đoạn trước và sau Cách mạng tháng Tám. Qua đó, người đọc không chỉ cảm nhận được nỗi đau, khổ của người dân lao động, mà còn thấy được tấm lòng nhân đạo và tài năng của hai nhà văn lớn. Văn học vì thế trở thành vũ khí sắc bén, đấu tranh cho công lý, tình thương và khát vọng sống của con người.

so sánh và đánh giá hai tác phẩm "Vợ nhặt" (Kim Lân) và "Tắt đèn" (Ngô Tất Tố)
Văn học hiện thực Việt Nam giai đoạn trước cách mạng tháng Tám 1945 đã ghi dấu nhiều tác phẩm xuất sắc phản ánh số phận con người nghèo khổ trong xã hội phong kiến và thực dân. Trong số đó, "Tắt đèn" của Ngô Tất Tố và "Vợ nhặt" của Kim Lân là hai tác phẩm nổi bật. Dù được viết trong hai thời điểm khác nhau, song cả hai đều gặp nhau ở điểm chung: phơi bày hiện thực tàn khốc và ngợi ca vẻ đẹp nhân phẩm của người lao động. Tuy vậy, mỗi tác phẩm lại mang một dấu ấn riêng biệt, thể hiện qua nội dung, nghệ thuật và tư tưởng nhân đạo của nhà văn.

1. Giống nhau
a. Chủ đề hiện thực sâu sắc
Cả hai tác phẩm đều lấy bối cảnh xã hội Việt Nam nghèo khổ, áp bức làm nền để phản ánh:

"Tắt đèn": phản ánh sự tàn nhẫn của chế độ thuế khóa phong kiến thực dân đầu thế kỷ XX. Người nông dân bị vắt kiệt sức, đến mức phải bán con, bán sữa nuôi con người khác.
"Vợ nhặt": khắc họa nạn đói năm 1945, khi mạng người rẻ như bèo, chỉ một bữa ăn cũng có thể "nhặt" được vợ.
b. Số phận và phẩm chất người phụ nữ nông dân
Cả hai tác phẩm đều tập trung vào hình tượng người phụ nữ, nhưng trong những hoàn cảnh khác nhau:

Chị Dậu ("Tắt đèn") là người vợ, người mẹ dũng cảm, giàu tình thương, sẵn sàng đấu tranh để bảo vệ chồng con.
Thị trong "Vợ nhặt" tuy là người đói khát, bấp bênh, nhưng vẫn lộ rõ vẻ hiền hậu, biết điều, giàu khát khao sống.
c. Giá trị nhân đạo sâu sắc
Hai nhà văn đều cảm thông sâu sắc với thân phận người nghèo, đặc biệt là phụ nữ.
Dù trong bóng tối, ánh sáng của tình thương và khát vọng sống vẫn được khơi dậy trong các nhân vật.

2. Khác nhau
a. Bối cảnh sáng tác và cách tiếp cận hiện thực
Tiêu chí
"Tắt đèn" (Ngô Tất Tố)
"Vợ nhặt" (Kim Lân)
Thời điểm
Trước Cách mạng (1939)
Sau Cách mạng (1954)
Phản ánh
Bóc lột của thực dân - phong kiến
Nạn đói 1945 – sự phi nhân của xã hội cũ
Cách nhìn hiện thực
Hiện thực đen tối, bế tắc
Hiện thực tàn khốc nhưng vẫn có hi vọng
Ngô Tất Tố tố cáo xã hội thực dân phong kiến một cách dữ dội, khiến nhân vật chị Dậu phải đi vào bóng tối sau cùng. Trong khi đó, Kim Lân vẫn lạc quan khi để các nhân vật tin vào tương lai, thể hiện qua hình ảnh lá cờ đỏ bay trong ảo ảnh đoàn người đói.

b. Xây dựng nhân vật
Chị Dậu hiện lên dũng cảm, giàu lòng hy sinh, có chiều sâu tâm lý rõ nét, là hình mẫu phụ nữ nông thôn truyền thống.
Thị (Vợ nhặt) là người không tên, không quê quán, xuất hiện đột ngột và đại diện cho những số phận vất vưởng. Dù thế, Kim Lân vẫn cho thấy phẩm chất con người lấp lánh trong khốn cùng.
c. Giọng điệu và nghệ thuật
Ngô Tất Tố dùng giọng điệu phẫn uất, dồn nén, thiên về mô tả hiện thực khốc liệt.
Kim Lân có giọng kể đằm thắm, nhân hậu, đôi khi pha chất trào phúng, thiên về khơi dậy hi vọng trong tuyệt vọng.

3. Đánh giá chung
Cả hai tác phẩm đều là đỉnh cao của văn học hiện thực phê phán Việt Nam, mỗi tác giả đã chọn một cách đi riêng để vừa phản ánh hiện thực, vừa cất tiếng nói nhân đạo sâu sắc. Nếu "Tắt đèn" là tiếng kêu cứu u uất từ đáy cùng xã hội, thì "Vợ nhặt" lại là ánh sáng nhỏ nhoi le lói trong đêm tối, mang mầm sống và sự thức tỉnh cách mạng.

Kết luận
"Vợ nhặt" và "Tắt đèn" là hai tác phẩm đặc sắc góp phần làm nên diện mạo văn học Việt Nam giai đoạn trước và sau Cách mạng tháng Tám. Qua đó, người đọc không chỉ cảm nhận được nỗi đau, khổ của người dân lao động, mà còn thấy được tấm lòng nhân đạo và tài năng của hai nhà văn lớn. Văn học vì thế trở thành vũ khí sắc bén, đấu tranh cho công lý, tình thương và khát vọng sống của con người.