1. Giống nhau
Đều là hiện tượng làm thay đổi vật chất xung quanh ta (thay đổi trạng thái, hình dạng, tính chất).
Đều có thể đi kèm thay đổi năng lượng (tỏa hoặc thu nhiệt).
Đều là hiện tượng tự nhiên và xuất hiện trong đời sống, phòng thí nghiệm.
Trong cả hai loại, nếu hệ là hệ kín, khối lượng tổng cộng bảo toàn (định luật bảo toàn khối lượng).
2. Khác nhau 
Tiêu chí
Biến đổi vật lí
Biến đổi hóa học
Bản chất
Chỉ thay đổi hình thức, trạng thái, kích thước, vị trí — không tạo ra chất mới.
Tế bào/pha/tập hợp nguyên tử tái sắp xếp → tạo ra chất mới với tính chất khác.
Trường độ vi mô
Các phân tử/nguyên tử vẫn giữ cấu tạo; chỉ thay đổi khoảng cách/định hướng.
Liên kết hóa học bị bẻ gãy và/hoặc tạo mới → cấu trúc hóa học khác.
Dấu hiệu nhận biết (thông thường)
Thay đổi trạng thái (đóng băng, tan, bay hơi), thay đổi kích thước/hình dạng, hoà tan.
Tạo khí (không do sôi), có kết tủa, đổi màu rõ rệt, thay đổi mùi, tỏa/thu nhiệt mạnh, phát sáng, xuất hiện tro/không thể phục hồi.
Khả năng phục hồi
Thường dễ phục hồi bằng phương pháp vật lí (đông, cô cạn, lọc, sấy...).
Khó hoặc không phục hồi về chất ban đầu bằng phương pháp vật lí (cần phản ứng hóa học ngược, nếu có).
Năng lượng
Thường ít biến đổi năng lượng; có thể thu/tỏa nhưng không kèm phá/vét liên kết lớn.
Kèm phá vỡ/tạo liên kết hóa học — thường tỏa hoặc thu năng lượng đáng kể (nhiệt, sáng).
Tốc độ
Nhanh hoặc chậm (ví dụ: tan nhanh, chảy chậm).
Tốc độ phụ thuộc vào điều kiện: nồng độ, nhiệt độ, xúc tác, bề mặt tiếp xúc.
Ví dụ dễ thấy
Nước đá tan → nước; giấy bị xé; đường tan trong nước; kim loại uốn cong (không oxy hóa).
Giấy cháy → tro + khói; sắt rỉ → Fe₂O₃; baking soda + giấm → CO₂ + muối + nước.
3. Dấu hiệu thường dùng để nhận biết (và lưu ý)
Dấu hiệu có thể gợi ý biến đổi hóa học:

Có khí mới sinh ra (bong bóng không do sôi).
Có kết tủa (chất rắn xuất hiện trong dung dịch).
Đổi màu đột ngột và khác với việc chỉ pha trộn màu.
Thay đổi mùi (mùi mới xuất hiện).
Tỏa hoặc thu nhiệt rõ rệt mà không do nung nóng/nguội bề ngoài; xuất hiện ánh sáng.
Không thể trở lại trạng thái ban đầu bằng cách vật lí đơn giản.
Lưu ý quan trọng:

Không phải dấu hiệu nào cũng chắc chắn: ví dụ sinh khí có thể là do đun sôi (vật lí) hoặc do phản ứng (hóa học). Đổi màu cũng có thể do pha trộn màu (vật lí). Vì vậy, khi nhận định cần kết hợp nhiều dấu hiệu và hiểu bản chất quá trình.
4. Giải thích đơn giản ở mức phân tử
Biến đổi vật lí: các hạt (phân tử, nguyên tử) vẫn giữ cấu tạo — chỉ thay đổi khoảng cách, vị trí hay trạng thái tập hợp (rắn ↔ lỏng ↔ khí).
Biến đổi hóa học: liên kết giữa nguyên tử bị phá và tạo → các tập hợp nguyên tử khác nhau, tạo chất mới với tính chất khác (điều đó giải thích vì sao không thể chỉ “làm nguội” để lấy lại chất ban đầu).
5. Ví dụ cụ thể (kèm mô tả ngắn)
Vật lí:

Nước đá → tan thành nước (chỉ thay đổi trạng thái).
Đường tan trong nước (vẫn là đường, có thể cô cạn lại).
Giấy bị xé, kim loại uốn cong, nước sôi — không sinh chất mới.
Hóa học:

Giấy cháy → tro + khí + nhiệt (sản phẩm khác hoàn toàn).
Sắt rỉ (Fe + O₂ → Fe₂O₃) — tạo oxit sắt.
Baking soda + giấm → CO₂ (sủi bong bóng), muối, nước.
Trứng chín khi nấu — protein biến tính, không thể trở lại sống.
6. Một số trường hợp “pha trộn” (cả hai loại xảy ra)
Đốt nến: sáp chảy (vật lí) và sáp cháy tạo CO₂ + H₂O + nhiệt (hóa học).
Nướng bánh: nguyên liệu hoà tan/lẫn lộn (vật lí) và phản ứng hóa học làm bánh chín (hóa học).
Hòa tan HCl vào nước: có thể thấy tỏa nhiệt — quá trình phân li/mã hóa ion (độ phân chia hóa học/điện li), là chuyển đổi hóa học ở mức ion nhưng thường học sinh gọi là hiện tượng hóa học do tính chất thay đổi.