+ Giới thiệu chung
- Tác giả: Nguyễn Duy – nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, thơ ông gần gũi, sâu sắc, giàu tính triết lý.
- Tác phẩm: “Ánh trăng” (1978) – sáng tác sau chiến tranh, khi đất nước đã thống nhất.
- Chủ đề: Bài thơ là lời tự nhắc nhở về lòng biết ơn và sự phản tỉnh lương tâm khi con người quên đi quá khứ, cội nguồn, ân nghĩa.

+ Bố cục & Phân tích nội dung
=>  1. Khổ 1–2: Ký ức về quá khứ gắn bó với ánh trăng
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
- Tác giả hồi tưởng về tuổi thơ và thời chiến – những năm tháng sống gần gũi với thiên nhiên: đồng, sông, bể, rừng.
- Vầng trăng không chỉ là hình ảnh thiên nhiên mà trở thành biểu tượng của người bạn tri kỉ, đồng hành cùng người lính năm xưa.
Trần trụi giữa đồng không
có hòn trăng làm bạn
→ Hình ảnh trần trụi gợi sự khắc nghiệt của chiến tranh, nhưng ánh trăng vẫn âm thầm hiện diện, trở thành biểu tượng của sự thủy chung, bền bỉ.

⟶ Thông điệp: Quá khứ gian khổ nhưng nghĩa tình, trăng như người bạn thân thiết, nhân hậu.

=> 2. Khổ 3: Hiện tại – sự thay đổi, lãng quên
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện, cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
- Khi cuộc sống đầy đủ, tiện nghi, con người dễ quên đi những gì từng gắn bó, từng có ơn.
- Trăng vẫn xuất hiện, nhưng giờ đây bị thờ ơ, lạnh nhạt, như một "người dưng".
⟶ Hình ảnh đối lập: "tri kỉ" xưa nay thành "người dưng" → phơi bày sự vô tình, vô ơn của con người khi đổi đời.

=> 3. Khổ 4–5: Sự tỉnh ngộ và hối lỗi
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
- Bối cảnh mất điện – biểu tượng cho khoảnh khắc con người rơi vào khủng hoảng, mất phương hướng.
- Trong bóng tối, ánh trăng lặng lẽ hiện ra như một sự cứu rỗi, gợi lại ký ức và đánh thức lương tri.
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng
- Cảm xúc rưng rưng là biểu hiện của sự xúc động, ăn năn, hồi tưởng.
- Các hình ảnh đồng, bể, sông, rừng lặp lại → quá khứ ùa về, nhắc nhở về những năm tháng gian khổ nhưng đầy tình nghĩa.

=>  4. Khổ cuối: Lời nhắc nhở, triết lý nhân sinh
Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình
- Trăng vẫn tròn, vẫn hiện diện âm thầm → biểu tượng cho thiên nhiên, ân tình, đạo lý – luôn thuỷ chung, vị tha, không trách móc.
- Dẫu con người vô tình, nhưng trăng không hề thay đổi.
- Sự “im phăng phắc” của trăng khiến con người “giật mình” – đó là giây phút tỉnh ngộ, nhận ra sai lầm khi vô ơn với quá khứ.
⟶ Thông điệp sâu sắc: Cần biết trân trọng quá khứ, sống có nghĩa tình, không được vô ơn – dù đời đổi thay.

+ Nghệ thuật
- Kết cấu đối lập quá khứ – hiện tại, ánh sáng – bóng tối.
- Hình ảnh ánh trăng được nhân hóa, biểu tượng hóa sâu sắc.
- Ngôn ngữ thơ mộc mạc, cô đọng, nhiều tầng ý nghĩa.
- Giọng điệu trầm lắng, suy tư, nhiều cảm xúc.

+  Kết luận
“Ánh trăng” là một bài thơ giàu giá trị nhân văn và triết lý sống sâu sắc. Qua hình ảnh ánh trăng, Nguyễn Duy nhắc nhở mỗi người hãy sống thủy chung, biết ơn, đừng quên quá khứ dù cuộc sống có thay đổi. Đó không chỉ là lời tâm sự của riêng tác giả, mà còn là tiếng nói lương tri chung cho mọi thế hệ.

Tác giả kể lại những năm tháng tuổi thơ và thời chiến tranh sống gần gũi với thiên nhiên, trong đó ánh trăng là người bạn tri kỷ, gắn bó, luôn hiện diện bên cạnh. Nhưng khi thời bình đến, sống trong đô thị đầy đủ tiện nghi, con người dần lãng quên quá khứ giản dị ấy. Chỉ đến khi mất điện, trong khoảnh khắc im lặng giữa bóng tối, ánh trăng xưa lại hiện ra, khiến nhà thơ chợt tỉnh ngộ, cảm thấy ân hận và xúc động.

Qua đó, bài thơ không chỉ nói về sự lãng quên ánh trăng, mà còn là biểu tượng cho việc con người dễ lãng quên những giá trị xưa cũ, những kỷ niệm ân tình, những quá khứ đã từng gắn bó sâu sắc. "Ánh trăng" trở thành lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng sâu sắc về sự thủy chung, về lòng biết ơn với quá khứ và những điều giản dị đã từng nâng đỡ cuộc đời mỗi người.

Bài thơ "Ánh trăng" của Nguyễn Duy là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện sự suy ngẫm sâu sắc về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, đặc biệt là ánh trăng, biểu tượng cho quá khứ và những giá trị bình dị, trong sáng. 
1. Hoàn cảnh ra đời và ý nghĩa nhan đề:
Bài thơ được sáng tác năm 1978 tại Thành phố Hồ Chí Minh, sau khi đất nước thống nhất. Nhan đề "Ánh trăng" gợi lên vẻ đẹp tự nhiên, quen thuộc nhưng cũng ẩn chứa ý nghĩa sâu xa về sự thức tỉnh lương tri, nhắc nhở con người về những giá trị đã bị lãng quên trong cuộc sống hiện đại.
2. Cảm xúc và suy tư của nhà thơ:
Khổ 1, 2: Ánh trăng gắn liền với tuổi thơ, với những kỷ niệm đẹp đẽ, bình dị, là người bạn tri kỉ của nhà thơ trong những năm tháng chiến tranh gian khổ.
Khổ 3, 4: Cuộc sống hiện đại với những tiện nghi vật chất (ánh điện, cửa gương) đã khiến con người dần quên đi ánh trăng, quên đi những giá trị giản dị, mộc mạc của quá khứ.
Khổ 5: Sự cố mất điện đột ngột đã khiến ánh trăng hiện về, gợi lại những ký ức và thức tỉnh lương tâm của con người.
Khổ 6: Ánh trăng im lặng, tròn vành vạnh như một sự nhắc nhở, một lời cảnh tỉnh về sự vô tình, bạc bẽo của con người. Nỗi ân hận, day dứt của nhà thơ được thể hiện rõ nét.
3. Nghệ thuật:
Thể thơ năm chữ, giọng điệu tâm tình, thủ thỉ.
Hình ảnh thơ giản dị, gần gũi, mang tính biểu tượng cao (ánh trăng, sông, đồng, rừng, cửa gương, ánh điện).
Sử dụng phép đối lập (quá khứ - hiện tại, ánh trăng - ánh điện) để làm nổi bật chủ đề.
Kết cấu đầu cuối tương ứng, tạo sự liền mạch và nhấn mạnh thông điệp.
4. Giá trị của bài thơ:
Giá trị hiện thực: Phản ánh một thực trạng phổ biến trong xã hội hiện đại, khi con người dễ dàng lãng quên quá khứ, những giá trị cội nguồn.
Giá trị nhân đạo: Khơi gợi lòng biết ơn, trân trọng những giá trị bình dị, nhắc nhở con người sống ân nghĩa, thủy chung với quá khứ và thiên nhiên.
Giá trị triết lý: Bài thơ mang ý nghĩa triết lý sâu sắc về sự vô thường của cuộc sống, về bài học "uống nước nhớ nguồn", về sự cần thiết phải giữ gìn những giá trị tinh thần.