Trong dòng chảy cuộc đời, con người không chỉ tồn tại mà còn cần sống sao cho xứng đáng, để lại những dấu ấn tốt đẹp. Để đạt được điều đó, mỗi cá nhân cần trang bị cho mình những phẩm chất quý báu, và lòng tự trọng chính là một trong những nền tảng cốt lõi. Đoạn trích "Củ khoai nướng" của Tạ Duy Anh, dù ngắn ngủi, đã vẽ nên một bức tranh sống động về giá trị của lòng tự trọng, từ đó gợi cho chúng ta những suy ngẫm sâu sắc về cách chúng ta đối nhân xử thế và nhìn nhận bản thân. Lòng tự trọng, hiểu một cách giản đơn, là sự tôn trọng bản thân, ý thức về giá trị và phẩm giá của mình. Người có lòng tự trọng không chỉ biết yêu quý, giữ gìn danh dự cá nhân mà còn luôn có ý thức về hành động, lời nói của mình sao cho phù hợp với chuẩn mực đạo đức và quy tắc xã hội. Trong đoạn trích "Củ khoai nướng", nhân vật Mạnh, dù chỉ là một cậu bé chăn trâu, đã thể hiện rõ nét phẩm chất đáng quý này. Khi đối diện với ông lão ăn mày và người cháu, Mạnh không hề tỏ ra khinh thường hay xem nhẹ hoàn cảnh của họ. Ngược lại, cậu bé cảm nhận được sự đồng cảm, và hành động chia sẻ củ khoai nướng duy nhất của mình là minh chứng cho một trái tim giàu lòng nhân ái và một ý thức tôn trọng người khác. Cậu không muốn người bạn đồng cảnh bị tổn thương hay cảm thấy mình là gánh nặng, đó chính là biểu hiện của lòng tự trọng được đặt đúng chỗ. Điểm nhấn quan trọng trong đoạn trích là "cái nhìn đĩnh đạc của một người tự trọng, không muốn bị thương hại" của cậu bé ăn mày. Ánh nhìn ấy đã chạm đến lương tâm của Mạnh, đánh thức trong cậu sự nhạy cảm và ý thức về hành động của mình. Nó cho thấy rằng, ngay cả trong hoàn cảnh khó khăn, khi con người ta cần sự giúp đỡ, họ vẫn luôn khao khát được tôn trọng, được nhìn nhận như những cá nhân có giá trị, chứ không phải là đối tượng của lòng thương hại. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng, khi trao đi sự giúp đỡ, việc giữ gìn lòng tự trọng cho người nhận là vô cùng quan trọng, và sự đồng cảm chân thành sẽ có giá trị hơn bất kỳ vật chất nào. Hành động từ chối nhận lửa để nướng khoai của ông lão ăn mày cũng là một minh chứng rõ nét cho lòng tự trọng. Dù có thể rất thèm mùi khoai nướng, nhưng ông hiểu hoàn cảnh của Mạnh và không muốn lợi dụng lòng tốt của cậu bé. Sự từ chối ấy không chỉ thể hiện sự tự lập, kiên cường mà còn là cách ông giữ gìn phẩm giá của mình trước Mạnh. Điều này cho thấy, lòng tự trọng không phụ thuộc vào hoàn cảnh, mà là một phẩm chất có thể được rèn giũa và giữ gìn ngay cả trong những hoàn cảnh éo le nhất. Trong cuộc sống hiện đại, khi áp lực cơm áo gạo tiền đôi khi khiến con người ta phải đánh đổi nhiều thứ, lòng tự trọng càng trở nên quý giá hơn bao giờ hết. Nó là kim chỉ nam cho hành động, giúp chúng ta giữ vững lập trường, không sa ngã vào những điều sai trái, dù là vì lợi ích cá nhân hay áp lực từ bên ngoài. Một người có lòng tự trọng sẽ biết nói "không" với những cám dỗ, biết bảo vệ lẽ phải và luôn nỗ lực để hoàn thiện bản thân

I. ĐỌC HIỂU
Câu 1. Xác định ngôi kể trong đoạn trích?
Đoạn trích được kể theo ngôi kể thứ ba. Dấu hiệu nhận biết là người kể xưng "cậu" hoặc "Mạnh" để kể về nhân vật, không trực tiếp xưng "tôi" hay "chúng tôi".

Câu 2. Nêu chủ đề của đoạn trích?
Chủ đề của đoạn trích là sự trưởng thành trong nhận thức và tình yêu thương của cậu bé Mạnh, đặc biệt là sự đối mặt và vượt qua cảm giác ích kỷ để thể hiện lòng trắc ẩn, sự đồng cảm với những người kém may mắn hơn mình.

Câu 3. Nhân vật chính trong đoạn trích là ai?
Nhân vật chính trong đoạn trích là cậu bé Mạnh.

Câu 4. Vì sao cậu bé Mạnh lại có “cảm giác ngây ngất của người vừa được ban tặng một món quà vô giá”?
Mạnh có "cảm giác ngây ngất của người vừa được ban tặng một món quà vô giá" không phải vì cậu đã ăn củ khoai nướng, mà vì cậu đã nhường lại củ khoai cho hai ông cháu ăn mày. Hành động này mang lại cho cậu cảm giác hạnh phúc, thanh thản, và sự tự hào vì đã làm được một việc tốt, một việc làm đầy tình người. Đó là món quà tinh thần vô giá mà cậu tự trao cho mình, giá trị hơn bất cứ món ăn vật chất nào.

Câu 5. Chi tiết nào trong đoạn trích để lại ấn tượng sâu sắc nhất với anh/chị?
Chi tiết để lại ấn tượng sâu sắc nhất là khi Mạnh cảm thấy nỗi háo hức ban đầu tiêu tan và củ khoai "như là nhân chứng cho một việc làm đáng hổ thẹn nào đó" sau khi hai ông cháu ăn mày bỏ đi. Chi tiết này cho thấy sự đấu tranh nội tâm mạnh mẽ của Mạnh. Ban đầu cậu đã có ý định giấu giếm, giữ riêng củ khoai cho mình, nhưng sự xuất hiện của hai ông cháu và đặc biệt là "cái nhìn đĩnh đạc của một người tự trọng" từ cậu bé ăn mày đã khiến Mạnh nhận ra sự ích kỷ của bản thân. Từ đó, cậu thay đổi hoàn toàn thái độ và quyết định nhường lại món quà quý giá của mình.

Câu 6. Em hãy lý giải hành động của ông lão ăn mày trong câu văn sau:“Ông lật đật đứng dậy, bám vào vai cậu bé, vội vã bước.”
Hành động "lật đật đứng dậy, bám vào vai cậu bé, vội vã bước" của ông lão ăn mày cho thấy ông là một người nhạy cảm và có lòng tự trọng. Ông đã nhận ra sự khó xử của Mạnh khi cậu bé đang nướng khoai thơm lừng mà mình lại vô tình làm phiền. Ông không muốn làm khó Mạnh và cũng không muốn biến mình thành kẻ đáng thương, lợi dụng lòng tốt của người khác. Ông vội vã rời đi để Mạnh có thể thoải mái mà không cảm thấy áy náy hay bị dòm ngó, đồng thời thể hiện phẩm giá của một người dù nghèo khó nhưng vẫn giữ được sự tự tôn.

Câu 7. Đánh giá tình cảm và thái độ của tác giả với nhân vật Mạnh?
Tác giả Tạ Duy Anh thể hiện tình cảm trân trọng và đầy tin tưởng đối với nhân vật Mạnh.

Tình cảm: Tác giả luôn dõi theo sự phát triển tâm lí của Mạnh, từ một cậu bé hồn nhiên, háo hức với món khoai nướng đến một người trưởng thành trong nhận thức khi đối mặt với tình huống khó xử. Tác giả đã đặc tả rất tinh tế những diễn biến nội tâm của cậu, từ đó cho thấy sự đồng cảm sâu sắc với nhân vật.

Thái độ: Tác giả tin rằng mỗi con người đều có thể vượt qua sự ích kỷ để hướng tới những giá trị nhân văn cao đẹp. Mạnh là đại diện cho sự thay đổi tích cực đó. Tác giả đã xây dựng một nhân vật có thể làm "nên sự nghiệp" không phải bằng một củ khoai nướng, mà bằng chính lòng tốt, sự tử tế của mình.

Câu 8. Qua đoạn trích trên, em hãy rút ra thông điệp có ý nghĩa nhất với bản thân.
Thông điệp có ý nghĩa nhất với bản thân em qua đoạn trích là sự tử tế và lòng trắc ẩn có thể mang lại hạnh phúc thực sự và sự trưởng thành cho mỗi con người. Hạnh phúc không phải là sở hữu một món đồ quý giá, mà là khi chúng ta biết sẻ chia và giúp đỡ người khác. Hành động cho đi, dù nhỏ bé, nhưng lại có sức mạnh lớn lao, mang lại niềm vui và sự thanh thản trong tâm hồn, giúp chúng ta trở nên tốt đẹp hơn.

II. VIẾT
BÀI VĂN NGHỊ LUẬN VỀ LÒNG TỰ TRỌNG CỦA CON NGƯỜI

Lòng tự trọng là một phẩm chất cao quý của con người, là cốt lõi của nhân cách, giúp mỗi người đứng vững và sống có giá trị trong xã hội. Lòng tự trọng không chỉ là ý thức về giá trị của bản thân mà còn là thái độ tôn trọng chính mình và người khác. Điều này được thể hiện rõ nét qua câu chuyện "Củ khoai nướng" của Tạ Duy Anh, đặc biệt qua hình ảnh ông cháu lão ăn mày.

Lòng tự trọng của ông lão ăn mày được thể hiện tinh tế qua hành động và lời nói. Dù nghèo khổ, phải đi ăn xin, nhưng khi nhận ra sự khó xử của Mạnh, ông đã "lật đật đứng dậy... vội vã bước", không hề chần chừ hay đòi hỏi. Lời nói "Tôi chỉ xin lửa thôi…" như một lời khẳng định đầy tự tôn, rằng ông không đến để xin khoai nướng, thứ đang khiến ông và cháu thèm thuồng, mà chỉ cần một chút lửa để hút điếu thuốc. Ông hiểu rằng nếu mình ở lại lâu hơn sẽ làm khó cho cậu bé Mạnh, khiến cậu áy náy. Hành động và lời nói ấy cho thấy ông là một người có nhân cách, không muốn lợi dụng lòng tốt của người khác để thỏa mãn nhu cầu của bản thân.

Đặc biệt, hình ảnh cậu bé ăn mày "ý tứ nhìn đi chỗ khác" và "cái nhìn đĩnh đạc của một người tự trọng, không muốn bị thương hại" đã tác động mạnh mẽ đến Mạnh. Cậu bé không nhìn chằm chằm vào củ khoai, không thèm thuồng mà tỏ ra lễ phép, ý tứ, cho thấy cậu cũng giống ông nội, không muốn nhận sự thương hại từ người khác. Chính lòng tự trọng của hai ông cháu đã khiến Mạnh phải cúi gằm mặt xuống vì xấu hổ, vì đã từng nghĩ sẽ giấu củ khoai để ăn một mình. Lòng tự trọng của người nghèo không chỉ giữ lại phẩm giá cho họ mà còn là một tấm gương, một bài học sâu sắc cho những người khác.

Lòng tự trọng giúp con người sống có nguyên tắc, giữ gìn phẩm giá và không ngừng vươn lên trong cuộc sống. Nó không cho phép chúng ta cúi đầu trước khó khăn hay hạ thấp bản thân để đạt được lợi ích vật chất. Người có lòng tự trọng sẽ luôn làm việc bằng chính sức lực của mình, không dựa dẫm hay phụ thuộc vào người khác. Họ có thể nghèo về vật chất nhưng giàu về nhân cách.

Mỗi chúng ta cần rèn luyện lòng tự trọng ngay từ những việc nhỏ nhất. Hãy luôn sống trung thực, có trách nhiệm với lời nói và hành động của mình, không ngừng học hỏi và hoàn thiện bản thân. Lòng tự trọng không phải là sự tự cao, tự đại, mà là sự tôn trọng và yêu quý chính con người mình, từ đó biết cách đối xử tử tế với những người xung quanh. Lòng tự trọng là ngọn lửa thắp sáng con đường nhân cách, giúp ta trở nên cao thượng và đáng kính.