Giữ gìn bản sắc văn hoá trong thời đại hội nhập

Trong bối cảnh toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ như hiện nay, việc hội nhập quốc tế không chỉ mang lại cơ hội phát triển kinh tế, giáo dục, khoa học kỹ thuật mà còn tạo điều kiện cho sự giao thoa giữa các nền văn hóa. Tuy nhiên, cùng với những cơ hội ấy là nguy cơ mai một, đánh mất bản sắc văn hoá dân tộc. Giữ gìn bản sắc văn hoá trong thời đại hội nhập vì thế trở thành một yêu cầu cấp thiết, là trách nhiệm của mỗi cá nhân, mỗi quốc gia để bảo tồn giá trị cốt lõi, bản lĩnh và linh hồn của dân tộc mình.

Bản sắc văn hoá là những nét riêng biệt tạo nên đặc trưng của một dân tộc, bao gồm ngôn ngữ, phong tục tập quán, trang phục, ẩm thực, tín ngưỡng, nghệ thuật dân gian,... Đó là kết tinh của hàng nghìn năm lịch sử, được hình thành và bồi đắp qua nhiều thế hệ. Bản sắc văn hoá không chỉ là yếu tố giúp phân biệt giữa các quốc gia, dân tộc, mà còn là nền tảng nuôi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc và ý thức cộng đồng.

Thế nhưng, trong quá trình hội nhập, nhiều người – đặc biệt là giới trẻ – lại có xu hướng sính ngoại, chạy theo trào lưu văn hoá nước ngoài mà quên đi, thậm chí xem nhẹ những giá trị truyền thống. Không ít bạn trẻ không biết mặc áo dài, không hiểu ý nghĩa Tết cổ truyền hay lễ hội dân gian. Nhiều giá trị văn hoá dân tộc bị lấn át bởi làn sóng văn hoá đại chúng nước ngoài như K-pop, Hollywood, thời trang phương Tây, dẫn đến sự đồng hoá, mất phương hướng trong văn hoá bản địa.

Tuy nhiên, hội nhập không đồng nghĩa với hoà tan. Chúng ta có thể tiếp thu tinh hoa văn hoá thế giới để làm phong phú thêm đời sống tinh thần, nhưng không được để bản sắc văn hoá dân tộc bị phai mờ. Giữ gìn bản sắc không phải là bảo thủ, cố chấp giữ những gì cũ kỹ mà là biết trân trọng, làm mới và phát huy những giá trị truyền thống trong dòng chảy hiện đại. Tà áo dài Việt Nam xuất hiện trên sàn diễn thời trang quốc tế, nhã nhạc cung đình Huế được UNESCO công nhận là Di sản phi vật thể của nhân loại, hay việc giới trẻ lan truyền hình ảnh văn hoá Tết, ẩm thực dân gian trên nền tảng mạng xã hội... là những minh chứng rõ ràng cho việc bảo tồn văn hoá trong thời hội nhập.

Để giữ gìn bản sắc văn hoá, cần có sự chung tay của cả cộng đồng. Nhà nước cần có chính sách bảo tồn, phát triển văn hoá dân tộc một cách cụ thể, hiệu quả. Nhà trường cần tăng cường giáo dục ý thức gìn giữ truyền thống cho học sinh, sinh viên. Gia đình là nơi khơi nguồn và gìn giữ các giá trị văn hoá từ những điều giản dị hằng ngày. Và mỗi cá nhân – đặc biệt là thế hệ trẻ – cần tự hào, chủ động tìm hiểu, quảng bá và sống với bản sắc văn hoá của chính mình.

Hội nhập là xu thế tất yếu, nhưng giữ gìn bản sắc văn hoá là điều kiện để dân tộc không bị đánh mất mình giữa thế giới rộng lớn. Khi mỗi người biết gìn giữ hồn cốt dân tộc, thì Việt Nam không chỉ hoà nhập mà còn khẳng định vị thế riêng biệt và đáng tự hào trong cộng đồng quốc tế.

Trong thời đại hội nhập toàn cầu, con người không chỉ được tiếp cận với tri thức, công nghệ và các nền văn hoá đa dạng mà còn phải đối mặt với thách thức lớn: làm sao để giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc giữa muôn vàn ảnh hưởng ngoại lai. Đây không chỉ là câu hỏi của riêng cá nhân, mà là trách nhiệm chung của cả một dân tộc.

Bản sắc văn hoá là những giá trị tinh thần, truyền thống, phong tục, tín ngưỡng, lối sống... đã được hình thành, bồi đắp và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Đó là hồn cốt của một dân tộc, tạo nên sự khác biệt giữa các quốc gia và giúp mỗi người tìm thấy niềm tự hào về cội nguồn của mình. Trong bối cảnh toàn cầu hoá, văn hoá các nước ngày càng có điều kiện giao lưu, tiếp xúc lẫn nhau. Tuy nhiên, sự tiếp xúc không chọn lọc với các yếu tố văn hoá ngoại lai dễ dẫn đến nguy cơ mai một hoặc đánh mất bản sắc dân tộc.

Việc giữ gìn bản sắc văn hoá không có nghĩa là khép kín, từ chối hội nhập. Trái lại, nó đòi hỏi mỗi người biết tiếp nhận tinh hoa văn hoá nhân loại một cách chọn lọc, đồng thời trân trọng và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình. Một người trẻ mặc áo dài vào dịp lễ Tết, một bạn học sinh tìm hiểu về ca trù, nhã nhạc cung đình, hay chỉ đơn giản là nói tiếng mẹ đẻ một cách trong sáng – đó cũng là những hành động góp phần gìn giữ bản sắc.

Thực tế hiện nay cho thấy, nhiều bạn trẻ có xu hướng chạy theo trào lưu phương Tây, sử dụng tiếng lóng, lạm dụng ngôn ngữ mạng, thờ ơ với phong tục tập quán... Đây là biểu hiện của sự bị “hòa tan” trong hội nhập, thiếu bản lĩnh văn hoá và lòng tự hào dân tộc. Bên cạnh đó, một số giá trị truyền thống đang đứng trước nguy cơ bị lãng quên, khi lớp trẻ không còn mặn mà với các lễ hội dân gian, nghệ thuật truyền thống, trò chơi dân gian,...

Vì vậy, giáo dục về văn hoá dân tộc là điều vô cùng cần thiết. Nhà trường, gia đình và xã hội cần giúp thế hệ trẻ hiểu đúng – hiểu sâu về giá trị văn hoá Việt Nam. Bên cạnh đó, ứng dụng công nghệ để lan tỏa văn hoá truyền thống (như làm phim, video ngắn, sách nói...) cũng là cách tiếp cận hiệu quả trong thời đại số.

Giữ gìn bản sắc văn hoá là giữ lấy linh hồn dân tộc, là cách để Việt Nam không bị lu mờ giữa bản đồ văn hoá thế giới. Mỗi người dân, đặc biệt là người trẻ, hãy trở thành một đại sứ văn hoá – biết yêu, biết gìn giữ và tự hào với những gì thuộc về cội nguồn. Chỉ khi đó, bản sắc văn hoá mới thực sự sống bền vững trong dòng chảy hội nhập.