Giống nhau:
Về chiến lược chung:

Đều thực hiện chiến lược “vườn không nhà trống”: rút lui có chủ đích, tiêu thổ kháng chiến, tránh giao chiến trực diện để làm suy yếu quân địch.
Chủ động tiêu hao lực lượng địch, tận dụng địa hình, thời tiết, sự tiếp tế khó khăn của quân Nguyên để kéo dài thời gian, làm địch mệt mỏi.
Về tinh thần đoàn kết:

Cả hai cuộc kháng chiến đều thể hiện sự đoàn kết dân tộc cao độ, vua tôi đồng lòng, quân dân một ý, cùng nhau đánh giặc.
Về cách đánh tổng lực:

Sau khi làm địch suy yếu, quân Trần chủ động phản công, đánh lớn tiêu diệt địch, khiến chúng đại bại.
Đều có những trận chiến quyết định làm nên chiến thắng (Vạn Kiếp, Tây Kết trong lần hai; Bạch Đằng trong lần ba).

 Khác nhau:
Tiêu chí
Lần thứ hai (1285)
Lần thứ ba (1287–1288)
Âm mưu giặc
Đánh nhanh thắng nhanh, bắt sống vua Trần
Kết hợp thủy bộ, đánh lâu dài, cắt đứt hậu cần của Đại Việt
Cách phòng ngự ban đầu
Tránh giao chiến, rút lui, phân tán lực lượng
Rút lui sâu hơn, tổ chức kháng chiến lâu dài, tập trung phá hậu cần địch
Chiến thuật đặc biệt
Phục kích, phản công ở vùng đồng bằng, tiêu diệt đội quân chính
Chặn đánh đường tiếp tế thủy quân của địch tại sông Bạch Đằng
Trận đánh then chốt
Trận Tây Kết, Chương Dương, Vạn Kiếp
Trận Bạch Đằng Giang (1288) – đỉnh cao của nghệ thuật quân sự
Đặc điểm nổi bật
Phản công nhanh sau khi địch chiếm đóng
Đánh lâu dài, tập trung đánh vào điểm yếu tiếp vận của địch

Nhận xét chung:
Cả hai cuộc kháng chiến đều thể hiện tài thao lược, nghệ thuật quân sự sáng tạo và linh hoạt của nhà Trần. Tuy nhiên, đến lần thứ ba, cách đánh đã phát triển hơn, có chiều sâu hơn, thể hiện sự trưởng thành rõ rệt trong tư duy quân sự, đặc biệt là qua trận Bạch Đằng, nơi kết tinh trí tuệ, tinh thần độc lập tự chủ và lòng yêu nước của dân tộc.

Cách đánh giặc của nhà Trần trong cuộc kháng chiến lần thứ ba (1285) và lần thứ hai (1258) có nhiều điểm giống và khác nhau.

- Giống nhau:

+ Cả hai lần, nhà Trần đều sử dụng chiến thuật phòng thủ vững chắc, tận dụng địa hình tự nhiên để chống lại quân Nguyên.
+ Nhà Trần đều huy động toàn dân tham gia, kết hợp chiến tranh nhân dân và quân đội chính quy.
+ Các tướng lĩnh Trần luôn linh hoạt trong việc sử dụng chiến thuật phản công và du kích.
- Khác nhau:

+ Lần thứ hai, quân Trần chủ yếu phòng ngự và nhanh chóng rút lui sau khi quân Nguyên tấn công Thăng Long. Kết quả là quân Nguyên tạm chiếm Thăng Long nhưng không duy trì lâu dài.
+ Lần thứ ba, nhà Trần chuẩn bị kỹ lưỡng hơn, chủ động tấn công và sử dụng chiến thuật thủy chiến quyết liệt, đặc biệt là trận Bạch Đằng Giang, nơi quân Trần tiêu diệt quân Nguyên bằng chiến thuật phục kích.
+ Cuộc kháng chiến lần thứ ba có sự tham gia mạnh mẽ của toàn dân và sử dụng chiến tranh nhân dân hiệu quả hơn so với lần thứ hai.
Tóm lại, lần thứ ba nhà Trần chiến đấu kiên cường và chủ động hơn, đạt được thắng lợi hoàn toàn, trong khi lần thứ hai chỉ là cuộc phòng ngự ngắn hạn.