1. Công trình kiến trúc dưới thời Lý
Thời kỳ Lý (1009-1225) là một trong những giai đoạn vàng son của lịch sử Việt Nam. Dưới triều đại này, các công trình kiến trúc chủ yếu mang tính tôn giáo, đặc biệt là các chùa chiền, đền đài.

Chùa Một Cột (Lý Nam Đế)
Vị trí: Hà Nội.
Ý nghĩa: Chùa Một Cột được xây dựng vào năm 1049 dưới triều Lý Thái Tông, là biểu tượng cho sự kết hợp giữa văn hóa Phật giáo và nghệ thuật kiến trúc dân gian Việt Nam. Chùa có thiết kế hình búp sen, trên một cột đá duy nhất, thể hiện tinh thần của Phật giáo và khát vọng hòa hợp giữa con người với thiên nhiên.
Đặc điểm: Được xây dựng bằng gỗ, nhưng đã được trùng tu và bảo tồn, công trình này không chỉ là một di tích tôn giáo mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của người Việt trong thời kỳ Lý.
Khu di tích chùa Thiên Mụ (Thừa Thiên - Huế)
Vị trí: Tỉnh Thừa Thiên-Huế.
Ý nghĩa: Chùa Thiên Mụ là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu của Phật giáo dưới thời Lý. Mặc dù được xây dựng vào cuối thế kỷ 17 dưới thời nhà Nguyễn, nhưng việc tham khảo và phát triển các hình thức kiến trúc của thời Lý vẫn hiện diện rõ rệt.
2. Công trình kiến trúc dưới thời Trần
Thời Trần (1225-1400) nổi bật với các công trình phòng thủ, cùng với việc duy trì và phát triển nền tảng văn hóa Phật giáo, đồng thời mở rộng các công trình phục vụ cho đời sống dân sinh.

Thành nhà Trần (Thành Đại La)
Vị trí: Hà Nội.
Ý nghĩa: Thành Đại La được xây dựng dưới triều đại Trần, nổi bật với các công trình phòng thủ mạnh mẽ, phục vụ cho mục đích bảo vệ đất nước trước các cuộc tấn công của kẻ thù. Đây là một trong những công trình quan trọng phản ánh chính sách quân sự của triều Trần.
Đặc điểm: Thành có các lũy thành kiên cố, hệ thống hào nước và nhiều cổng thành, thể hiện sự phát triển vượt bậc về kỹ thuật quân sự thời kỳ này.
Chùa Côn Sơn (Hải Dương)
Vị trí: Hải Dương.
Ý nghĩa: Chùa Côn Sơn là một trong những chùa nổi bật của Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử, được xây dựng dưới triều Trần. Đây là một công trình kiến trúc tiêu biểu cho văn hóa tâm linh thời Trần và cũng là nơi phát triển thiền phái Trúc Lâm, với sự gắn bó chặt chẽ giữa đạo Phật và các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc.
3. Công trình kiến trúc dưới thời Hồ
Dưới thời Hồ, mặc dù triều đại này chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn (1400-1407), nhưng cũng có những công trình nổi bật, phản ánh khát vọng xây dựng một quốc gia hùng mạnh.

Thành nhà Hồ (Thanh Hóa)
Vị trí: Thanh Hóa.
Ý nghĩa: Thành nhà Hồ là một trong những công trình quân sự vĩ đại nhất của Việt Nam, được xây dựng dưới triều Hồ Quý Ly vào cuối thế kỷ 14. Thành được xây dựng với các tường thành cao, kiên cố, với kỹ thuật xây dựng bằng đá rất tiên tiến.
Đặc điểm: Thành nhà Hồ không chỉ là một công trình phòng thủ quan trọng mà còn là một công trình kiến trúc khổng lồ, có giá trị lịch sử và nghệ thuật. Đây là minh chứng cho sức mạnh và sự phát triển vượt bậc của triều Hồ.
Gợi nhớ về giai đoạn lịch sử
Những công trình kiến trúc dưới thời Lý, Trần, và Hồ phản ánh những đặc trưng của từng thời kỳ trong lịch sử Việt Nam:

Thời Lý: Là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của Phật giáo và nền văn hóa dân tộc. Các công trình kiến trúc như chùa, đền thờ không chỉ là nơi thờ cúng mà còn thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.
Thời Trần: Được biết đến với sự phát triển về quân sự và văn hóa, cùng với các công trình phòng thủ như Thành Đại La và các công trình tôn giáo, đã tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển đất nước.
Thời Hồ: Mặc dù không kéo dài lâu, nhưng những công trình như Thành nhà Hồ cho thấy khát vọng của triều đại này trong việc xây dựng một quốc gia hùng mạnh, phản ánh sự sáng tạo và tầm nhìn chiến lược.
Những công trình này không chỉ mang giá trị về mặt nghệ thuật, mà còn gắn liền với các sự kiện lịch sử quan trọng, chứng minh sự phát triển vượt bậc của xã hội Việt Nam trong các giai đoạn này. Các công trình kiến trúc này gợi cho ta nhớ về một thời kỳ huy hoàng, khi Việt Nam đang dần khẳng định vị thế của mình trước các thế lực bên ngoài, đồng thời duy trì và phát triển các giá trị văn hóa và tôn giáo truyền thống.