Những hoạt động đối ngoại chủ yếu của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 – 1975):

Xây dựng và củng cố mối quan hệ với các nước xã hội chủ nghĩa: Sau khi chia cắt đất nước, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã chủ động phát triển quan hệ với các nước xã hội chủ nghĩa như Liên Xô, Trung Quốc, các quốc gia Đông Âu. Các nước này đã cung cấp sự hỗ trợ quan trọng về quân sự, kinh tế và ngoại giao trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Đấu tranh ngoại giao trên trường quốc tế: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tận dụng các diễn đàn quốc tế, đặc biệt là Liên Hợp Quốc, để lên án chính sách can thiệp của Mỹ và kêu gọi sự ủng hộ từ cộng đồng quốc tế. Việt Nam luôn khẳng định cuộc chiến tranh của mình là chính nghĩa, là cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Kêu gọi sự ủng hộ của các phong trào giải phóng dân tộc và các lực lượng hòa bình trên thế giới: Việt Nam đã thiết lập quan hệ với nhiều tổ chức, phong trào cách mạng và hòa bình trên thế giới, đồng thời thúc đẩy sự ủng hộ của các quốc gia thuộc thế giới thứ ba, các tổ chức chống chiến tranh, các lực lượng nhân dân yêu chuộng hòa bình.
Đàm phán và ký kết Hiệp định Paris (1973): Trong khi tiếp tục cuộc đấu tranh quân sự, Việt Nam cũng tiến hành đàm phán với Mỹ và các nước liên quan tại hội nghị Paris để tìm kiếm giải pháp hòa bình, góp phần kết thúc chiến tranh và tạo điều kiện để thống nhất đất nước.
Bài học cho hoạt động đối ngoại của Việt Nam hiện nay:

Chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình: Trong thời kỳ kháng chiến, Việt Nam luôn kiên định với chính sách đối ngoại độc lập và tự chủ, không để bị chi phối bởi bất kỳ thế lực nào. Bài học này vẫn rất quan trọng trong thời kỳ hiện nay, khi Việt Nam tiếp tục duy trì chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đồng thời mở rộng quan hệ hợp tác với tất cả các quốc gia vì lợi ích quốc gia và hòa bình thế giới.
Tận dụng các diễn đàn quốc tế: Cũng như trong kháng chiến, Việt Nam ngày nay cần tiếp tục sử dụng các tổ chức quốc tế và diễn đàn đa phương như Liên Hợp Quốc, ASEAN, APEC, và WTO để bảo vệ quyền lợi quốc gia và nâng cao vị thế của đất nước trên trường quốc tế.
Xây dựng và củng cố quan hệ với các đối tác chiến lược: Trong cuộc kháng chiến, Việt Nam đã nhận sự hỗ trợ từ các nước xã hội chủ nghĩa. Ngày nay, Việt Nam tiếp tục xây dựng các mối quan hệ đối tác chiến lược và toàn diện với các quốc gia lớn, đồng thời giữ vững các quan hệ truyền thống với các nước trong khu vực và trên thế giới.
Đấu tranh vì hòa bình và công lý: Trong thời kỳ chiến tranh, Việt Nam luôn khẳng định mình là một quốc gia đấu tranh vì hòa bình và công lý. Bài học này vẫn có giá trị trong việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, và lợi ích quốc gia trong bối cảnh thế giới vẫn còn những căng thẳng và tranh chấp quốc tế.
Những bài học này giúp Việt Nam có thể tiếp tục phát triển một chính sách đối ngoại mạnh mẽ và linh hoạt, đồng thời bảo vệ và phát triển lợi ích quốc gia trong một thế giới toàn cầu hóa và đa cực hiện nay.

- Sau năm 1954, miền Bắc từng bước xây dựng chủ nghĩa xã hội, miền Nam tiếp tục cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Trong bối cảnh mới, hoạt động đối ngoại của Việt Nam tập trung chủ yếu vào phục vụ sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

- Một số hoạt động đối ngoại cụ thể:

+ Đấu tranh yêu cầu thực hiện Hiệp định Giơ-ne-vơ: Từ năm 1954 đến năm 1958, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà nhiều lần gửi công hàm cho chính quyền Sài Gòn và các bên liên quan, yêu cầu thực hiện nội dung của Hiệp định Giơ-ne-vơ.

+ Củng cố, phát triển quan hệ với các nước xã hội chủ nghĩa: Từ năm 1954 đến năm 1975, Chủ tịch Hồ Chí Minh và lãnh đạo cấp cao của Việt Nam đã có nhiều cuộc tiếp xúc với lãnh đạo các nước xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là Trung Quốc, Liên Xô.

+ Tăng cường mối quan hệ đoàn kết giữa ba nước Đông Dương:

▪ Năm 1965, Hội nghị nhân dân ba nước Đông Dương diễn ra tại Phnôm Pênh (Campuchia).

▪ Năm 1970, Hội nghị Cấp cao nhân dân ba nước Đông Dương ra tuyên bố chung.

+ Đàm phán, kí kết Hiệp định Pa-ri: Từ năm 1968 đến năm 1973, Việt Nam cử các phái đoàn ngoại giao, tham gia đàm phán, kí kết Hiệp định Pa-ri, buộc Mỹ rút quân và công nhận các quyền dân tộc cơ bản của Việt Nam.

+ Mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước, đặc biệt là sau khi Hiệp định Pa-ri được kí kết (1973); đẩy mạnh đối ngoại nhân dân: Từ năm 1954 đến năm 1975, Việt Nam thiết lập, mở rộng quan hệ ngoại giao với nhiều nước; tích cực xây dựng mặt trận nhân dân thế giới ủng hộ Việt Nam chống Mỹ.

Trong giai đoạn cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 – 1975), Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã thực hiện nhiều hoạt động đối ngoại quan trọng nhằm hỗ trợ cho cuộc kháng chiến và củng cố thế trận ngoại giao. Các hoạt động đối ngoại chủ yếu có thể kể đến như sau:

Thiết lập quan hệ ngoại giao: Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã thiết lập và củng cố mối quan hệ với nhiều quốc gia trên thế giới, đặc biệt là những nước xã hội chủ nghĩa và các phong trào giải phóng dân tộc. Những nước như Liên Xô, Trung Quốc, và các nước cộng sản khác đã hỗ trợ cả về vật chất lẫn tinh thần cho Việt Nam.
Kêu gọi sự ủng hộ quốc tế: Việt Nam đã chủ động kêu gọi sự ủng hộ từ các tổ chức quốc tế, phong trào hòa bình và công lý, giúp nâng cao nhận thức và sự chú ý của thế giới về cuộc kháng chiến chống Mỹ của dân tộc Việt Nam. Các cuộc mít tinh, hội nghị quốc tế được tổ chức để lan tỏa thông điệp về cuộc đấu tranh của nhân dân Việt Nam.
Tham gia các diễn đàn quốc tế: Việt Nam đã tham gia nhiều hội nghị quốc tế, trở thành thành viên của các tổ chức quốc tế nhằm khẳng định vị thế và chính nghĩa của mình. Điển hình là việc tham gia Đại hội đồng Liên Hợp Quốc và nhiều hoạt động khác để nâng cao sức mạnh ngoại giao.
Hỗ trợ để xây dựng Liên minh chống Mỹ: Việt Nam đã tích cực vận động các nước, nhất là các nước đang phát triển và các nước Châu Phi, Châu Á, Mỹ Latinh tham gia vào phong trào đấu tranh chống chiến tranh xâm lược của Mỹ, thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới.
Thực hiện chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ: Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa luôn xác định phương châm đối ngoại là độc lập, tự chủ, không phụ thuộc vào bất kỳ một thế lực nào, từ đó củng cố sự tự tin và quyền tự quyết trong quan hệ quốc tế.
Bài học cho hoạt động đối ngoại của Việt Nam hiện nay:
Từ những hoạt động đối ngoại của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, chúng ta có thể rút ra một số bài học có giá trị cho việc vận dụng vào hoạt động đối ngoại của Việt Nam hiện nay:

Kiên định mục tiêu độc lập, tự quyết: Trong mọi hoạt động đối ngoại, cần duy trì nguyên tắc độc lập, tự chủ và tự lực cánh sinh. Điều này giúp bảo vệ lợi ích quốc gia và khẳng định chủ quyền.
Đẩy mạnh quan hệ quốc tế đa phương: Việt Nam cần tiếp tục mở rộng và thiết lập mối quan hệ đối tác chiến lược với nhiều quốc gia, chú trọng vào các mối quan hệ đa phương, đặc biệt là trong các tổ chức quốc tế lớn để nâng cao vị thế và tác động quốc tế của mình.
Tích cực vận động hỗ trợ quốc tế: Việt Nam cần chủ động kêu gọi sự ủng hộ từ cộng đồng quốc tế, đặc biệt là trong các vấn đề liên quan đến phát triển bền vững, bảo vệ môi trường và chống biến đổi khí hậu, từ đó nâng cao uy tín và sức ảnh hưởng.
Phát huy vai trò của tổ chức quốc tế: Tích cực tham gia vào các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, ASEAN, APEC để thúc đẩy hợp tác đa phương, góp phần duy trì hòa bình và ổn định khu vực và thế giới.
Xây dựng hình ảnh quốc gia: Đẩy mạnh những chiến lược tuyên truyền và quảng bá hình ảnh quốc gia, tăng cường giao lưu văn hóa để tạo dựng hình ảnh tích cực của Việt Nam trên trường quốc tế.
Những bài học này không chỉ có giá trị trong bối cảnh hiện tại mà còn có thể được áp dụng và điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế của Việt Nam trong tương lai.