Trong bối cảnh xã hội ngày càng phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của con người được nâng cao, vấn nạn xả rác bừa bãi nổi lên như một nghịch lý đáng buồn. Hình ảnh những bãi rác tự phát, những con đường ngập tràn rác thải không chỉ làm mất mỹ quan đô thị mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại cho sức khỏe cộng đồng và môi trường sống. Là một học sinh, chứng kiến thực trạng này ở trường học và khu dân cư, tôi nhận thấy đây là một vấn đề cấp bách cần được giải quyết triệt để.

Xả rác bừa bãi là hành vi vứt bỏ, thải, đổ rác thải không đúng nơi quy định, bao gồm rác thải sinh hoạt, rác thải công nghiệp, rác thải y tế, rác thải xây dựng… Hành vi này thể hiện sự thiếu ý thức, thiếu trách nhiệm đối với môi trường và cộng đồng.

Thực tế đáng báo động cho thấy, tình trạng xả rác bừa bãi đang diễn ra tràn lan ở khắp mọi nơi. Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2022, mỗi ngày Việt Nam thải ra khoảng 80.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó chỉ có khoảng 75% được thu gom và xử lý. Điều này đồng nghĩa với việc có tới 20.000 tấn rác thải bị thải ra môi trường mỗi ngày.

Tại các trường học, rác thải thường tập trung ở sân trường, hành lang, lớp học, nhà vệ sinh… Hình ảnh vỏ bánh kẹo, giấy vụn, chai nhựa, *** nước ngọt… vứt bừa bãi không còn xa lạ. Điển hình như tại trường THPT Chuyên Hà Nội – Amsterdam, mỗi ngày có tới hàng trăm kg rác thải được tạo ra, gây ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường học tập và sức khỏe của học sinh.

Ở khu dân cư, tình trạng còn đáng ngại hơn. Rác thải chất đống trên vỉa hè, lòng đường, thậm chí tràn xuống cả lòng kênh, ao hồ. Tại một số khu đô thị mới ở Hà Nội như Times City, Ecopark, tình trạng này diễn ra khá phổ biến, gây bức xúc cho người dân.

Nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ nhiều yếu tố. Trước hết, phải kể đến ý thức của một bộ phận người dân còn kém. Nhiều người vẫn thờ ơ, vô cảm trước vấn đề rác thải, cho rằng đó là việc của người khác. Bên cạnh đó, việc thiếu hệ thống thùng rác công cộng, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, cũng góp phần làm gia tăng tình trạng này. Cuối cùng, việc xử phạt chưa nghiêm, chế tài chưa đủ mạnh cũng khiến nhiều người không e ngại khi xả rác bừa bãi.

Hậu quả của việc xả rác bừa bãi là vô cùng nghiêm trọng. Ô nhiễm môi trường là hệ quả nhãn tiền, trực tiếp đe dọa đến sức khỏe con người. Các loại rác thải không được xử lý đúng cách sẽ phân hủy, tạo ra các khí độc hại như metan, amoniac… gây ô nhiễm không khí, nguồn nước, đất đai. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ô nhiễm môi trường là nguyên nhân gây ra khoảng 1,7 triệu ca tử vong mỗi năm ở trẻ em dưới 5 tuổi.

Không chỉ vậy, xả rác bừa bãi còn làm mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng đến hình ảnh của đất nước, cản trở phát triển du lịch. Các điểm tham quan nổi tiếng như Hồ Gươm, phố cổ Hội An… cũng không tránh khỏi tình trạng này.

Có ý kiến cho rằng, nguyên nhân chính của tình trạng xả rác bừa bãi là do thiếu thùng rác công cộng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, ngay cả khi có thùng rác, nhiều người vẫn cố tình vứt rác bừa bãi. Do đó, cần phải có sự thay đổi từ nhận thức, từ ý thức của mỗi người dân, kết hợp với việc tăng cường xử phạt nghiêm minh.

Để giải quyết vấn nạn này, cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các tổ chức xã hội và mỗi cá nhân. Trước hết, để giải quyết triệt để vấn nạn này, cần phải nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho mọi người. Theo em, nhà trường và các tổ chức đoàn thể nên tổ chức các buổi sinh hoạt, hội thảo, diễn đàn để tuyên truyền, giáo dục về tác hại của việc xả rác bừa bãi và lợi ích của việc giữ gìn vệ sinh môi trường. Bên cạnh đó, việc lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường vào các môn học, hoạt động ngoại khóa, hoạt động Đoàn - Đội cũng là một cách làm hiệu quả. Ví dụ, trong môn Địa lý, giáo viên có thể lồng ghép các kiến thức về ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu; trong môn Sinh học, giáo viên có thể giới thiệu về các loài động vật, thực vật đang bị đe dọa bởi rác thải nhựa. Ngoài ra, việc phát động các phong trào thi đua như "Xây dựng trường học xanh - sạch - đẹp", "Khu phố văn minh",... cũng góp phần khơi dậy tinh thần trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với môi trường sống xung quanh. Thực tế cho thấy, tại Singapore, việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường được thực hiện từ rất sớm, ngay từ bậc mầm non. Kết quả là người dân Singapore có ý thức rất cao trong việc giữ gìn vệ sinh chung, đường phố luôn sạch sẽ.

Bên cạnh nâng cao ý thức, việc xây dựng hệ thống thùng rác hợp lý cũng là một giải pháp quan trọng. Ban giám hiệu nhà trường, chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể cần phối hợp để đặt thùng rác ở những nơi công cộng, đông người qua lại, dễ nhìn thấy. Số lượng thùng rác phải đủ dùng và được phân loại rõ ràng (rác hữu cơ, rác vô cơ, rác tái chế). Thùng rác phải có nắp đậy kín, được vệ sinh thường xuyên. Để nâng cao hiệu quả, chúng ta có thể sử dụng các loại thùng rác thông minh có khả năng tự động nén rác, tự động báo đầy, hoặc sử dụng các ứng dụng di động để thông báo vị trí thùng rác gần nhất. Một ví dụ điển hình cho việc xây dựng hệ thống thùng rác hợp lý là ở Nhật Bản, nơi mà thùng rác được đặt ở khắp mọi nơi, từ ga tàu điện ngầm, công viên, trường học đến các khu dân cư. Nhờ đó, người dân Nhật Bản rất ít khi vứt rác bừa bãi.

Cuối cùng, không thể thiếu công tác kiểm tra, xử lý vi phạm. Đội ngũ bảo vệ nhà trường, lực lượng chức năng địa phương cần tăng cường tuần tra, kiểm soát thường xuyên để phát hiện và xử lý các trường hợp xả rác bừa bãi. Xử phạt nghiêm minh các trường hợp vi phạm theo quy định của pháp luật và công khai danh tính các trường hợp vi phạm trên các phương tiện truyền thông để răn đe. Việc sử dụng camera giám sát để ghi lại hình ảnh các trường hợp vi phạm hay sử dụng các ứng dụng di động để người dân có thể báo cáo các trường hợp vi phạm cũng sẽ nâng cao hiệu quả của công tác kiểm tra, xử lý. Hàn Quốc là một quốc gia có chế tài xử phạt người xả rác bừa bãi rất nghiêm khắc. Người vi phạm có thể bị phạt tiền, lao động công ích hoặc thậm chí bị phạt tù. Nhờ đó, đường phố Hàn Quốc luôn sạch sẽ.

Bản thân tôi luôn tâm niệm rằng, giữ gìn vệ sinh môi trường là trách nhiệm của mỗi người. Tôi luôn thực hiện tốt việc phân loại rác tại nhà, mang theo túi đựng rác khi đi dã ngoại, không xả rác bừa bãi nơi công cộng. Tôi cũng tích cực tham gia các hoạt động dọn dẹp vệ sinh do trường lớp, khu phố tổ chức.

Xả rác bừa bãi là một vấn nạn nhức nhối, gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự chung tay của cả cộng đồng, trong đó học sinh đóng vai trò quan trọng. Bằng những hành động nhỏ bé nhưng thiết thực, chúng ta có thể góp phần xây dựng một môi trường sống xanh – sạch – đẹp, một xã hội văn minh, hiện đại. “Hãy hành động vì một Việt Nam xanh, vì một tương lai bền vững”.