Đô thị hóa có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều mặt của đời sống xã hội, kinh tế và môi trường, đặc biệt là tại Việt Nam. Dưới đây là những tác động chính của đô thị hóa đến các yếu tố này:

1. Ảnh hưởng đến kinh tế xã hội:
Kinh tế phát triển: Đô thị hóa thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, gia tăng sản xuất, thương mại và dịch vụ. Các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM trở thành trung tâm kinh tế quan trọng, thu hút đầu tư trong và ngoài nước, góp phần tạo ra nhiều cơ hội việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân.
Tạo ra sự chuyển dịch cơ cấu lao động: Đô thị hóa dẫn đến việc chuyển từ nông nghiệp sang các ngành công nghiệp và dịch vụ. Nông dân và lao động nông thôn tìm kiếm công việc trong các khu công nghiệp, các doanh nghiệp dịch vụ tại các đô thị, dẫn đến sự gia tăng dân số đô thị.
Xã hội phân hóa: Đô thị hóa cũng gây ra sự phân hóa xã hội rõ rệt, giữa các tầng lớp có thu nhập cao và thấp. Sự chênh lệch này có thể tạo ra những vấn đề xã hội như nghèo đói, thiếu nhà ở, và bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ xã hội như giáo dục, y tế.
Vấn đề di cư: Người dân từ các vùng nông thôn kéo về các thành phố tìm kiếm việc làm và điều kiện sống tốt hơn, tạo ra tình trạng di cư lớn. Điều này khiến cho các đô thị phải đối mặt với vấn đề quá tải cơ sở hạ tầng, dịch vụ công cộng, và vấn đề nhà ở.
2. Ảnh hưởng đến môi trường:
Tăng trưởng dân số và sử dụng đất: Đô thị hóa dẫn đến sự gia tăng diện tích đất đô thị, chiếm dụng đất nông nghiệp, làm giảm diện tích đất canh tác. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất nông nghiệp, gây khó khăn cho việc cung cấp thực phẩm và bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên.
Ô nhiễm môi trường: Đô thị hóa nhanh chóng thường đi kèm với sự gia tăng ô nhiễm không khí, nước và đất. Các phương tiện giao thông, nhà máy, cơ sở sản xuất và hoạt động xây dựng tạo ra lượng khí thải và chất thải lớn, làm giảm chất lượng không khí và gây hại cho sức khỏe con người.
Khí hậu đô thị: Các thành phố lớn tại Việt Nam như TP.HCM, Hà Nội đang phải đối mặt với hiện tượng "đảo nhiệt đô thị", khi nhiệt độ trong các khu đô thị cao hơn so với các khu vực nông thôn xung quanh, do sự tập trung của các tòa nhà, phương tiện giao thông và ít không gian xanh.
Cạn kiệt tài nguyên nước: Việc phát triển đô thị và sự gia tăng dân số đẩy mạnh nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt, nước công nghiệp, dẫn đến việc khai thác quá mức tài nguyên nước. Hệ thống cấp nước và xử lý nước thải chưa đáp ứng kịp, gây ô nhiễm nguồn nước.
3. Liên hệ tại Việt Nam:
Tăng trưởng đô thị và sự thay đổi cấu trúc xã hội: Các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ về hạ tầng giao thông, các khu công nghiệp, khu đô thị mới, nhưng đồng thời cũng đối mặt với những vấn đề như nghèo đói, tắc nghẽn giao thông, và dịch vụ công chưa đồng bộ.
Thách thức về môi trường: Tình trạng ô nhiễm không khí và nước tại các thành phố lớn ở Việt Nam đang ở mức báo động. TP.HCM và Hà Nội đã thực hiện nhiều biện pháp kiểm soát ô nhiễm, nhưng việc xử lý ô nhiễm và bảo vệ môi trường vẫn là vấn đề nan giải, nhất là trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra quá nhanh.
Phát triển bền vững: Việt Nam đang cố gắng hướng đến phát triển đô thị bền vững, nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Các giải pháp như xây dựng các thành phố xanh, phát triển năng lượng tái tạo, và cải thiện giao thông công cộng đang được chú trọng hơn.
Tóm lại, đô thị hóa tại Việt Nam mang lại cả cơ hội và thách thức lớn cho phát triển kinh tế và xã hội, đồng thời gây ra nhiều vấn đề về môi trường. Việc tìm kiếm các giải pháp phát triển bền vững, cải thiện hạ tầng và quản lý tài nguyên hợp lý là điều cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực của đô thị hóa.

Ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa ở nước ta đối với phát triển kinh tế - xã hội :

a) Tích cực :

- Tác động mạnh mẽ tới quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nước ta.

- Các đô thị có ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội của các địa phương, các vùng trong nước (năm 2005 đô thị đóng góp 70,4% GDP cả nước, chiếm 84% tổng GDP của công nghiệp - xây dựng, chiếm 87% GDP ngành dịch vụ và đóng góp 80% ngân sách nhà nước).

- Tạo thị trường tiêu thụ hàng hóa lớn và đa dạng.

- Sử dụng đông đảo lực lượng lao động có chuyên môn kĩ thuật.

- Là nơi có cơ sở vật chất, kết cấu hạ tầng đồng bộ hiện đại, thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước, tạo động lực cho phát triển kinh tế.

- Tạo nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người lao động.

b) Tiêu cực :

- Ô nhiễm môi trường (ô nhiễm nguồn nước, đất do rác thải sinh hoạt, ô nhiễm không khí, tiếng ồn…).

- Cạn kiệt tài nguyên.

- Nảy sinh nhiều vấn đề an ninh trật tự xã hội (tai nạn giao thông, trộm cắp, tắc nghẽn giao thông…).