Nguyên nhân sụp đổ của CNXH ở Đông Âu và Liên Xô:
Khủng hoảng kinh tế và bất ổn nội bộ:

Quản lý kinh tế kém hiệu quả: Hệ thống kinh tế kế hoạch hóa tập trung, thiếu sự linh hoạt, sáng tạo trong sản xuất, dẫn đến sự thiếu hụt hàng hóa, lãng phí tài nguyên, và tình trạng trì trệ kéo dài. Hơn nữa, sự phân phối không công bằng cũng khiến cho khoảng cách giàu nghèo gia tăng trong xã hội.
Kinh tế không đáp ứng được nhu cầu của người dân: Mặc dù có những thành tựu ban đầu, nhưng sau vài thập kỷ, nền kinh tế xã hội chủ nghĩa không thể cung cấp đủ các sản phẩm, dịch vụ chất lượng cho người dân. Cuộc sống vật chất không được cải thiện đáng kể, điều này khiến người dân chán nản và mất niềm tin vào hệ thống.
Cải cách không đồng bộ và mâu thuẫn chính trị:

Cải cách chính trị và kinh tế của Mikhail Gorbachev: Chính sách cải cách Perestroika (cải cách kinh tế) và Glasnost (cởi mở chính trị) của Mikhail Gorbachev đã tạo ra sự thay đổi trong xã hội, nhưng lại làm lộ rõ sự yếu kém của hệ thống, không thể khôi phục niềm tin của người dân vào Đảng Cộng sản và Chính phủ.
Mâu thuẫn trong đảng và nhà nước: Tại Liên Xô, Đảng Cộng sản và các cơ quan nhà nước đã trở thành các thể chế quan liêu, kém hiệu quả. Mâu thuẫn giữa các nhóm lợi ích và sự phân hóa trong nội bộ Đảng đã làm suy yếu quyền lực, khiến chính quyền mất kiểm soát.
Áp lực từ các quốc gia ngoài Liên Xô:

Sự đe dọa của phương Tây và khối NATO: Liên Xô và các quốc gia xã hội chủ nghĩa luôn phải đối mặt với các áp lực chính trị, kinh tế và quân sự từ phương Tây, đặc biệt trong suốt Chiến tranh Lạnh. Các cuộc chạy đua vũ trang và chi phí cho quốc phòng quá lớn đã ảnh hưởng tới ngân sách quốc gia, làm giảm khả năng đầu tư vào phát triển kinh tế trong nước.
Các phong trào đòi tự do và dân chủ: Ở các nước Đông Âu như Ba Lan, Tiệp Khắc, Hungary, các phong trào đòi tự do và dân chủ dâng cao, dẫn đến sự sụp đổ của các chế độ cộng sản. Các quốc gia này cũng không thể duy trì được quyền lực của mình khi mà sự ủng hộ của người dân đã giảm sút nghiêm trọng.
Xung đột sắc tộc và dân tộc:

Các quốc gia trong khối Liên Xô và Đông Âu đều có sự đa dạng sắc tộc, dân tộc. Khi chế độ cộng sản yếu đi, các sắc tộc bắt đầu đòi quyền tự trị, quyền độc lập, dẫn đến các cuộc xung đột sắc tộc và sự tan rã của Liên Xô vào năm 1991. Các cuộc xung đột này làm suy yếu sức mạnh của hệ thống xã hội chủ nghĩa.
Tại sao chủ nghĩa xã hội không được mở rộng ra toàn thế giới?
Khó khăn trong việc duy trì nền kinh tế kế hoạch hóa:

Một trong những yếu tố quan trọng là kinh tế kế hoạch tập trung mà chủ nghĩa xã hội đề ra. Trong khi lý thuyết của chủ nghĩa xã hội rất hấp dẫn vì tính công bằng xã hội, thực tế nền kinh tế kế hoạch hóa đã gặp rất nhiều vấn đề trong việc phân bổ tài nguyên và động lực phát triển. Chính phủ không thể dự đoán chính xác nhu cầu của thị trường, dẫn đến tình trạng thiếu hụt hoặc lãng phí tài nguyên.
Chế độ độc tài và thiếu tự do chính trị:

Chủ nghĩa xã hội thực tế đã dẫn đến các chế độ độc tài, nơi quyền lực tập trung trong tay của một đảng cầm quyền. Việc không có sự đối lập chính trị, đàn áp tự do ngôn luận và thiếu dân chủ đã tạo ra một hệ thống xã hội không thể tự điều chỉnh và thay đổi khi có vấn đề. Sự đàn áp này khiến cho người dân cảm thấy bị áp bức và mất niềm tin vào lý tưởng xã hội chủ nghĩa.
Sự cạnh tranh và ảnh hưởng từ các nước phương Tây:

Các quốc gia tư bản, đặc biệt là Hoa Kỳ và các quốc gia châu Âu, đã luôn đưa ra các mô hình kinh tế, chính trị và xã hội có tính cạnh tranh mạnh mẽ, đặc biệt là mô hình nền kinh tế thị trường tự do. Việc các quốc gia phương Tây có thể duy trì nền kinh tế phát triển mạnh mẽ, sáng tạo và đa dạng đã tạo ra một sự đối lập lớn với các mô hình xã hội chủ nghĩa.
Các quốc gia tư bản cũng luôn có các chiến lược chính trị và quân sự để ngăn chặn sự lan rộng của chủ nghĩa xã hội, chẳng hạn như thông qua các biện pháp can thiệp quân sự, các cuộc chiến tranh lạnh, và sự lan tỏa của các phong trào dân chủ.
Sự thiếu linh hoạt và không tương thích với các đặc thù văn hóa, xã hội:

Mô hình chủ nghĩa xã hội, dù được xây dựng trên các lý tưởng công bằng xã hội và phân phối tài nguyên công bằng, nhưng không phải lúc nào cũng phù hợp với các đặc thù văn hóa và xã hội của các quốc gia khác nhau. Các quốc gia có lịch sử và đặc điểm chính trị, xã hội khác nhau đôi khi không thể áp dụng một mô hình chính trị và kinh tế giống nhau.
Các yếu tố văn hóa, dân tộc, tôn giáo, và truyền thống xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành các mô hình chính trị và xã hội. Các hệ thống xã hội chủ nghĩa đã không thành công trong việc dung hòa và thích nghi với những yếu tố này.

Chủ nghĩa xã hội có lý tưởng tốt đẹp về công bằng xã hội và bình đẳng, nhưng thực tế đã gặp rất nhiều khó khăn trong việc thực thi. Việc quản lý nền kinh tế kế hoạch hóa không hiệu quả, sự thiếu tự do chính trị, và sự cạnh tranh từ các quốc gia tư bản đã dẫn đến sự suy yếu và sụp đổ của các hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô. Mặc dù ý tưởng về một xã hội công bằng vẫn còn tồn tại, nhưng mô hình xã hội chủ nghĩa đã không thể phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới.