Tế bào là đơn vị cấu tạo và chức năng cơ bản của cơ thể sống. Tế bào có nhiều thành phần, mỗi thành phần có chức năng riêng biệt để duy trì hoạt động của tế bào. Dưới đây là cấu tạo tế bào và chức năng của mỗi thành phần chính:

1. Màng tế bào (Membrane)
Cấu tạo: Màng tế bào được cấu tạo chủ yếu từ một lớp kép phospholipid và các protein xuyên màng. Lớp phospholipid có đầu ưa nước (hydrophilic) và đuôi kỵ nước (hydrophobic).
Chức năng: Màng tế bào kiểm soát việc trao đổi chất giữa tế bào và môi trường bên ngoài, bảo vệ tế bào khỏi các yếu tố xâm nhập, đồng thời duy trì hình dạng tế bào và tạo ra các điều kiện để các phản ứng sinh học diễn ra.
2. Tế bào chất (Cytoplasm)
Cấu tạo: Tế bào chất là một chất lỏng trong suốt chiếm phần lớn không gian trong tế bào, chứa các bào quan và các phân tử cần thiết cho hoạt động tế bào.
Chức năng: Tế bào chất giúp duy trì cấu trúc của tế bào, đồng thời là nơi diễn ra nhiều quá trình sinh học, bao gồm sự tổng hợp protein, phân giải năng lượng, và các phản ứng hóa học khác.
3. Nhân tế bào (Nucleus)
Cấu tạo: Nhân tế bào được bao bọc bởi màng nhân, bên trong chứa chất di truyền DNA (deoxyribonucleic acid), và có các cấu trúc con như nhân con (nucleolus) là nơi tổng hợp ribosome.
Chức năng: Nhân tế bào là trung tâm điều khiển các hoạt động của tế bào. DNA trong nhân chứa thông tin di truyền, điều khiển quá trình sao chép, phiên mã và dịch mã. Nhân cũng kiểm soát sự phân chia tế bào.
4. Ribosome
Cấu tạo: Ribosome là các hạt nhỏ cấu tạo từ RNA và protein, có thể tự do trong tế bào chất hoặc gắn trên mạng lưới nội chất.
Chức năng: Ribosome là nơi diễn ra quá trình dịch mã, tổng hợp protein từ mRNA (RNA thông tin). Protein do ribosome tạo ra đóng vai trò quan trọng trong các chức năng sống của tế bào.
5. Mạng lưới nội chất (Endoplasmic Reticulum - ER)
Cấu tạo: Mạng lưới nội chất có hai loại:ER nhẵn: Không có ribosome gắn trên bề mặt.
ER hạt: Có ribosome gắn trên bề mặt.
Chức năng:ER nhẵn: Tổng hợp lipid, chuyển hóa carbohydrate, giải độc các chất.
ER hạt: Tổng hợp protein và vận chuyển các protein này đến các bào quan khác hoặc ra ngoài tế bào.
6. Golgi (Apparatus Golgi)
Cấu tạo: Golgi bao gồm các túi màng xếp chồng lên nhau.
Chức năng: Golgi nhận các sản phẩm từ mạng lưới nội chất, xử lý và đóng gói chúng vào các túi nhỏ gọi là thể vescicle để vận chuyển ra ngoài tế bào hoặc đến các bào quan khác. Golgi cũng tham gia vào quá trình glycosylation (gắn đường vào protein).
7. Ty thể (Mitochondria)
Cấu tạo: Ty thể có hai màng, màng ngoài nhẵn và màng trong có các nếp gấp gọi là cristae. Bên trong ty thể có chất nền (matrix) chứa các enzyme tham gia vào quá trình hô hấp tế bào.
Chức năng: Ty thể là "nhà máy năng lượng" của tế bào, thực hiện quá trình hô hấp tế bào để tạo ra ATP (adenosine triphosphate) – nguồn năng lượng chính cho các hoạt động của tế bào.
8. Lizôxôm (Lysosome)
Cấu tạo: Lizôxôm là các bào quan chứa enzyme tiêu hóa mạnh mẽ.
Chức năng: Lizôxôm thực hiện nhiệm vụ tiêu hóa các chất thải, mảnh vỡ tế bào và các cấu trúc không còn hoạt động trong tế bào. Chúng cũng tham gia vào quá trình tự tiêu hủy (autophagy) và tiêu diệt vi khuẩn.
9. Vacuole (Bào quan chứa dịch)
Cấu tạo: Vacuole là một túi lớn chứa dịch lỏng, chủ yếu có mặt trong tế bào thực vật.
Chức năng: Vacuole giúp duy trì áp suất turgor, dự trữ nước, khoáng chất và một số chất dinh dưỡng. Ở thực vật, vacuole cũng giúp lưu trữ các sản phẩm chuyển hóa và các chất độc.
10. Cytoskeleton (Hệ thống sợi cơ)
Cấu tạo: Cytoskeleton bao gồm các sợi protein như microtubules, actin filaments và intermediate filaments.
Chức năng: Cytoskeleton giúp duy trì hình dạng tế bào, tham gia vào vận chuyển các bào quan, và hỗ trợ trong các quá trình như phân chia tế bào (mitosis) và di chuyển tế bào.
11. Peroxisome
Cấu tạo: Peroxisome chứa enzyme peroxidase và catalase.
Chức năng: Peroxisome tham gia vào quá trình chuyển hóa các chất béo và giảm độc tố như hydrogen peroxide trong tế bào.

Tóm tắt:
Màng tế bào: Kiểm soát trao đổi chất, bảo vệ tế bào.
Tế bào chất: Nơi diễn ra các quá trình hóa sinh.
Nhân tế bào: Điều khiển các hoạt động tế bào, chứa DNA.
Ribosome: Tổng hợp protein.
Mạng lưới nội chất: Tổng hợp và vận chuyển protein và lipid.
Golgi: Xử lý và đóng gói sản phẩm.
Ty thể: Cung cấp năng lượng cho tế bào.
Lizôxôm: Tiêu hóa chất thải và mảnh vỡ tế bào.
Vacuole: Dự trữ nước và chất dinh dưỡng (đặc biệt ở thực vật).
Cytoskeleton: Duy trì hình dạng và hỗ trợ vận chuyển.
Peroxisome: Chuyển hóa chất béo và giảm độc tố.
Mỗi thành phần của tế bào đều đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống và chức năng của tế bào.