Mạch gỗ và mạch rây là hai phần quan trọng trong hệ thống dẫn truyền chất của cây, nhưng chúng có chức năng và cách thức vận chuyển khác nhau. Dưới đây là sự so sánh giữa quá trình vận chuyển các chất trong mạch gỗ và mạch rây:

1. Vị trí và cấu trúc
Mạch gỗ (Xylem):

Mạch gỗ nằm ở phần trong của cây, chủ yếu chịu trách nhiệm vận chuyển nước và các ion khoáng từ rễ lên các bộ phận khác của cây.
Cấu trúc của mạch gỗ gồm các tế bào chết (như tế bào mạch gỗ và tế bào trụ) giúp tạo thành ống dẫn nước.
Các tế bào trong mạch gỗ có vách tế bào dày và lignin giúp mạch gỗ vững chắc.
Mạch rây (Phloem):

Mạch rây nằm ở bên ngoài của mạch gỗ và chủ yếu vận chuyển các sản phẩm quang hợp, chủ yếu là đường (glucose) từ lá đến các bộ phận khác của cây.
Cấu trúc của mạch rây bao gồm các tế bào sống như tế bào rây, tế bào kèm, và các tế bào liên kết.
2. Chất được vận chuyển
Mạch gỗ: Vận chuyển nước và các khoáng chất (ion khoáng) từ rễ lên các bộ phận trên của cây.
Mạch rây: Vận chuyển các sản phẩm quang hợp (đặc biệt là đường, chủ yếu là sucrose) từ lá xuống các bộ phận như rễ, thân, và các cơ quan khác của cây.
3. Quá trình vận chuyển
Mạch gỗ:

Quá trình vận chuyển nước trong mạch gỗ diễn ra chủ yếu nhờ vào hiện tượng thoát hơi nước (transpiration) ở lá. Khi nước bay hơi khỏi các lỗ khí trên lá, tạo ra lực hút, giúp nước từ rễ được hút lên trên.
Quá trình này không cần sự trợ giúp của tế bào sống vì mạch gỗ chủ yếu bao gồm các tế bào chết.
Mạch rây:

Quá trình vận chuyển trong mạch rây diễn ra thông qua sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa các vùng có nồng độ đường cao (ở lá) và các vùng có nồng độ đường thấp (ở rễ và các cơ quan khác).
Mạch rây sử dụng năng lượng từ tế bào sống để đẩy các chất (chủ yếu là đường) qua các tế bào rây bằng cách tạo ra áp suất thẩm thấu.
4. Tính chất và hoạt động tế bào
Mạch gỗ: Các tế bào trong mạch gỗ chủ yếu là tế bào chết, không có hoạt động sống, và chúng có khả năng vận chuyển nước nhờ vào cấu trúc của chúng (ống dài, vách dày).
Mạch rây: Các tế bào trong mạch rây là tế bào sống, có sự tham gia tích cực vào việc vận chuyển chất, đặc biệt là các tế bào kèm giúp duy trì chức năng của tế bào rây.
5. Hướng vận chuyển
Mạch gỗ: Chỉ vận chuyển từ dưới lên trên (từ rễ lên lá).
Mạch rây: Vận chuyển hai chiều, có thể chuyển chất từ lá xuống rễ hoặc từ nơi thừa đến nơi thiếu (tùy thuộc vào nhu cầu của cây).
Tóm tắt:
Mạch gỗ chủ yếu vận chuyển nước và khoáng chất từ rễ lên các bộ phận trên cây và sử dụng cơ chế hút qua thoát hơi nước.
Mạch rây vận chuyển sản phẩm quang hợp (chủ yếu là đường) từ lá tới các bộ phận khác của cây và sử dụng cơ chế áp suất thẩm thấu thông qua các tế bào sống.
Mặc dù cả hai đều là phần quan trọng trong hệ thống vận chuyển chất của cây, nhưng chúng phục vụ cho những mục đích khác nhau và hoạt động theo cơ chế khác biệt.