Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực sâu sắc của văn học Việt Nam. Những tác phẩm của ông luôn là tấm gương phản chiếu chân thực về cuộc sống nghèo khổ của người nông dân trong xã hội cũ. Qua nhân vật Dần trong "Một đám cưới", Nam Cao đã lột tả nỗi khốn cùng mà cái đói, cái nghèo đã tước đoạt mọi hạnh phúc, ước mơ của con người.

"Một đám cưới" được sáng tác vào năm 1944, khi bóng dáng của nạn đói đã dần bao trùm khắp nơi, len lỏi vào từng ngóc ngách cuộc sống. Những người nông dân vốn đã cơ cực nay lại càng rơi vào cảnh lao đao, khốn đốn. Trong bối cảnh ấy, nhân vật Dần hiện lên như một biểu tượng cho số phận bất hạnh và đau thương của người nông dân nghèo.

Dần chỉ mới 14, 15 tuổi nhưng đã phải nếm trải trăm ngàn cay đắng của cuộc đời. Sinh ra trong một gia đình bần nông, nghèo khó luôn đeo bám lấy cô như một định mệnh không thể trốn thoát. Vì miếng cơm manh áo, mẹ Dần đành gửi cô đi ở đợ từ khi còn nhỏ. Nhưng thay vì tìm được sự no đủ, cô lại trở về nhà trong tình trạng gầy gò "như một cái que củi", đầy những vết thương từ những trận đòn roi. Cuộc đời Dần từ bé đã phải chịu đựng sự nhẫn nhục, vất vả để có miếng ăn, khiến người đọc không khỏi xót xa.

Nỗi đau ấy chưa dừng lại. Khi mẹ mất, cha Dần vì không có tiền lo ma chay đã buộc phải gả cô đi. Một quyết định mà chính ông cũng đau lòng, nhưng cái nghèo đã cướp đi quyền được lựa chọn. Với một đám cưới không tình yêu, không sự chuẩn bị, Dần bước vào cuộc đời mới trong sự u uất và tủi hờn.

Đám cưới của Dần là một bức tranh đầy ảm đạm và xót xa. Đám cưới người ta thường rực rỡ, đầy tiếng cười, tiếng pháo, nhưng đám cưới của cô chỉ có vài người nhà trai đến đón dâu khi chiều đã muộn. Hình ảnh mẹ chồng và chồng Dần xuất hiện cùng những bộ quần áo cũ kỹ, chiếc chẽ cau bạc màu làm quà mọn, đã phơi bày trọn vẹn sự nghèo túng, đơn sơ. Một đám cưới không có niềm vui, không có sự rộn ràng, chỉ có sự im lặng và buồn bã.

Điều khiến người đọc càng nhói lòng hơn là hình ảnh Dần trên đường về nhà chồng. Quần áo đẹp vốn là điều cô không dám mơ ước, nhưng ngay cả bộ đồ tươm tất cũng không có. Cô từ chối mặc chiếc áo dài của mẹ chồng đưa, nhưng hành động ấy chẳng thể thay đổi được số phận. Dần "sụt sịt khóc" – tiếng khóc ấy là tiếng lòng của một cô gái nhỏ bé trước cuộc đời tăm tối. Cô khóc vì sắp phải xa gia đình, xa cha và các em, vì không biết cuộc sống phía trước sẽ như thế nào. Đồng thời, cô khóc vì số phận bất hạnh, vì sự nghèo đói đã biến cô thành một món hàng rẻ mạt, bị sắp đặt bởi đồng tiền.

Hình ảnh cuối cùng về đám cưới của Dần khắc sâu sự nghèo khó đến tận cùng. Một đoàn đưa dâu lặng lẽ trong màn sương lạnh và bóng tối, không lời chúc mừng, không tiếng nói cười. Nam Cao đã ví họ như "một gia đình xẩm lặng lẽ dắt díu nhau đi tìm chỗ ngủ". Hình ảnh ấy không chỉ gợi lên nỗi buồn tủi của Dần mà còn là bi kịch của cả một tầng lớp nông dân nghèo trong xã hội cũ.

Qua nhân vật Dần, Nam Cao không chỉ lột tả sự khốn cùng của người nông dân mà còn bộc lộ nỗi xót xa sâu sắc của mình. Đám cưới của Dần không chỉ là bi kịch cá nhân mà còn là tấm gương phản ánh xã hội đầy bất công và tăm tối. Giọng văn của Nam Cao, khi thì lạnh lùng khách quan, khi lại đầy cảm thông, đã khiến người đọc không khỏi chạnh lòng trước số phận của những con người như Dần.

Tác phẩm "Một đám cưới" của Nam Cao không chỉ đơn thuần kể về một đám cưới nghèo, mà còn là lời kêu cứu đầy chua xót trước cảnh đời bất hạnh. Nhân vật Dần hiện lên như một biểu tượng cho sự bất lực của con người trước số phận. Đọc xong, người ta không chỉ thương Dần mà còn cảm nhận được niềm trăn trở, nỗi đau thầm kín của tác giả trước hiện thực xã hội đầy oan trái. Nam Cao, qua từng câu chữ, đã nhắc nhở chúng ta rằng, trong bóng tối của cái nghèo, vẫn còn những số phận mong manh cần được thấu hiểu và sẻ chia.