Khi so sánh nghị luận về một tác phẩm truyện và một tác phẩm thơ, chúng ta có thể thấy những điểm giống và khác nhau rõ rệt trong cách tiếp cận và phương pháp phân tích.

Điểm giống nhau:
Mục đích: Cả nghị luận về tác phẩm truyện và tác phẩm thơ đều nhằm làm rõ giá trị nghệ thuật, tư tưởng, chủ đề, và thông điệp mà tác phẩm muốn gửi gắm. Người viết nghị luận sẽ phân tích, đánh giá và chứng minh những giá trị đó thông qua các yếu tố trong tác phẩm.
Cách tiếp cận: Cả hai thể loại đều có thể sử dụng phương pháp phân tích các yếu tố văn học như nhân vật, cốt truyện, tình huống, bối cảnh, hình ảnh, ngôn ngữ, và biểu tượng. Dù là tác phẩm truyện hay thơ, người viết cũng cần chú trọng đến các yếu tố này để làm sáng tỏ tác phẩm.
Sử dụng dẫn chứng: Trong cả nghị luận về truyện và thơ, việc trích dẫn hoặc nêu ra các dẫn chứng từ tác phẩm là rất quan trọng để hỗ trợ cho các luận điểm của mình.
Điểm khác nhau:
Đặc điểm cấu trúc và nội dung:

Tác phẩm truyện: Thường có một cốt truyện, các nhân vật, tình huống, và diễn biến câu chuyện. Nghị luận về tác phẩm truyện sẽ tập trung vào việc phân tích cốt truyện, nhân vật, mâu thuẫn, tình huống, và thông điệp mà tác giả muốn truyền tải thông qua câu chuyện.
Tác phẩm thơ: Thường có cấu trúc ngắn gọn, súc tích và mang đậm tính biểu tượng, hình ảnh. Nghị luận về tác phẩm thơ sẽ tập trung vào ngôn ngữ, hình ảnh thơ, nhịp điệu, và cảm xúc mà bài thơ mang lại. Hơn nữa, trong thơ, cảm xúc và ý nghĩa thường được truyền đạt qua những biểu tượng và ẩn dụ, vì vậy nghị luận về thơ cần làm rõ những yếu tố này.
Phương pháp phân tích:

Tác phẩm truyện: Người viết nghị luận thường phân tích sâu về sự phát triển nhân vật, mối quan hệ giữa các nhân vật, và các sự kiện trong truyện. Chú trọng vào cách kể chuyện, các tình huống xung đột và cách chúng được giải quyết.
Tác phẩm thơ: Phân tích thơ chủ yếu tập trung vào cảm xúc, hình ảnh, âm điệu và các biện pháp tu từ như ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa... Thơ thường không theo trình tự thời gian như truyện, nên người phân tích sẽ chú trọng đến việc giải mã các biểu tượng và ý nghĩa sâu xa qua các hình ảnh thơ.
Cảm xúc và ấn tượng:

Tác phẩm truyện: Nghị luận về truyện thường tìm cách phân tích logic các yếu tố của câu chuyện và các quan điểm sống, tư tưởng mà tác giả muốn truyền tải qua hành động của nhân vật và các sự kiện.
Tác phẩm thơ: Thơ thường gây ấn tượng mạnh về mặt cảm xúc và thẩm mỹ. Do đó, nghị luận về thơ sẽ chú trọng đến việc làm rõ cảm xúc, trạng thái tinh thần của người đọc khi tiếp cận tác phẩm, đồng thời giải thích ý nghĩa của các hình ảnh, cảm xúc và thông điệp mà tác giả gửi gắm qua từng câu, chữ.
Tóm lại:
Giống nhau: Cả hai đều cần phân tích, đánh giá và làm sáng tỏ các giá trị nghệ thuật của tác phẩm, đồng thời sử dụng dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm.
Khác nhau: Nghị luận về truyện tập trung vào các yếu tố như cốt truyện, nhân vật, mâu thuẫn, tình huống, trong khi nghị luận về thơ lại chú trọng đến ngôn ngữ, hình ảnh, âm điệu và cảm xúc thẩm mỹ mà tác phẩm truyền tải.

Giống nhau
- Đều là dạng bài nghị luận văn học

- Đều trình bày những nhận xét, đánh giá về nội dung và nghệ thuật 

- Đều phải dựa trên những hiểu biết về tác phẩm để đưa ra cảm nhận
Khác nhau
-  Là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể.

- Xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, số phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát.

-  Phải nêu được các nhận xét, ý kiến (luận điểm) xác đáng, rõ ràng về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích); phải có các luận cứ tiêu biểu xác thực làm cơ sỏ cho luận điểm.

- Cần sử dụng phối hợp các thao tác, kĩ năng (phân tích, chứng minh, giải thích…); nên có những suy nghĩ, những cách trình bày bài mang sắc thái riêng.
- Là  trình bày nhận xét, đánh giá của mình về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ ấy.

- Cần phân tích các yếu tố như ngôn từ, hình ảnh, giọng điệu,.. Để làm nổi bật nội dung tư tưởng và nghệ thuật

 
- Có hiểu biết cơ bản về loại hình nghệ thuật mà tác phẩm đó thuộc về.

- Có hứng thú với tác phẩm trên cơ sở từng xem, nghe, thưởng lãm theo điều kiện thực tế cho phép.

- Có một quan điểm đánh giá rõ ràng về tác phẩm với việc triển khai những lí lẽ xác đáng.