Nhà thơ Xuân Quỳnh là một trong những cây bút nữ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam, với những tác phẩm mang đậm chất tự sự và tình cảm. Bài thơ "Thơ tình cuối mùa thu" của bà, được viết vào những ngày cuối thu, khi thời tiết chuyển lạnh, khi mùa thu gần khép lại, nhưng lại mang một nỗi buồn da diết và khắc khoải về tình yêu và sự chia ly. Qua bài thơ này, Xuân Quỳnh đã tạo dựng một cấu tứ độc đáo và sử dụng những hình ảnh tinh tế, làm nổi bật những cảm xúc sâu sắc của người viết. Cấu tứ và hình ảnh trong bài thơ góp phần tạo nên sự quyến rũ, ám ảnh đối với người đọc.

Cấu tứ của bài thơ:
Bài thơ "Thơ tình cuối mùa thu" có cấu tứ chủ yếu xoay quanh một cảm xúc chủ đạo: tình yêu trong khoảnh khắc chia ly, khi mùa thu sắp qua, khi con người nhận thức được sự mong manh của thời gian và những cảm xúc trong tình yêu. Cấu tứ của bài thơ được tổ chức theo hình thức tự sự, mang màu sắc của một cuộc đối thoại nội tâm, nơi người nói (tôi) trực tiếp bày tỏ những suy nghĩ, cảm xúc của mình về tình yêu.

Ngay từ nhan đề "Thơ tình cuối mùa thu", Xuân Quỳnh đã gợi lên một không gian thời gian đầy ẩn ý. Mùa thu là mùa của sự chuyển giao, mùa của sự lặng im, của những thay đổi nhẹ nhàng mà sâu sắc, mang đến cho con người cảm giác buồn bã, cô đơn. "Cuối mùa thu" càng làm tăng thêm sự khắc khoải, như một lời báo hiệu về sự kết thúc, về sự chia ly mà chúng ta không thể ngăn cản.

Trong bài thơ, cấu tứ còn được thể hiện qua cách thể hiện tâm trạng của người phụ nữ trong tình yêu. Dường như mùa thu và tình yêu trong bài thơ là những yếu tố không thể tách rời, chúng như một sự phản chiếu lẫn nhau. Khi mùa thu qua đi, tình yêu cũng sẽ có những thay đổi, những sự giằng xé, đau đớn, nhưng cũng không thiếu sự khát khao, hy vọng. Cảm giác ấy được thể hiện qua những câu thơ nhẹ nhàng nhưng đầy sâu sắc, qua sự phân vân và đối diện với nỗi cô đơn.

Hình ảnh trong bài thơ:
Hình ảnh mùa thu:

Mùa thu là hình ảnh bao trùm trong bài thơ và mang nhiều tầng nghĩa. Thu là mùa của sự chín muồi, của sự kết thúc nhưng cũng là mùa của những cảm xúc da diết, của những nuối tiếc và hy vọng. "Cuối mùa thu" không chỉ là sự kết thúc của một mùa trong năm mà còn là sự kết thúc của một giai đoạn trong tình yêu, khi người yêu chia xa, khi những cảm xúc bỗng trở nên mơ hồ, không thể nắm bắt được. Hình ảnh mùa thu với "gió lạnh", "lá vàng" không chỉ gợi lên cảm giác mùa màng chuyển mùa mà còn gợi sự mong manh, dễ vỡ của tình cảm, sự chấm dứt một cuộc tình.
Hình ảnh người phụ nữ trong tình yêu:

Xuân Quỳnh khéo léo vẽ ra hình ảnh người phụ nữ trong tình yêu, người đang đứng trước ngưỡng cửa của sự chia ly. Người phụ nữ trong bài thơ là một con người đa cảm, nhạy cảm trước mọi thay đổi của thời gian, của môi trường xung quanh. Cảm xúc của người phụ nữ này cũng như mùa thu, đầy lãng mạn nhưng cũng đầy tiếc nuối. Bà không chỉ trải qua sự thay đổi của mùa thu mà còn cảm nhận được sự thay đổi trong tình yêu: "Em sẽ trở về, em sẽ đi đâu?". Câu hỏi này có thể coi là một sự giằng xé nội tâm, một sự lưỡng lự trong lòng người phụ nữ, khi tình yêu chưa rõ ràng, khi tương lai của mối quan hệ chưa được quyết định.
Hình ảnh "lá vàng" và "gió thu":

Hình ảnh "lá vàng" và "gió thu" trong bài thơ không chỉ là những hình ảnh đặc trưng của mùa thu mà còn mang ý nghĩa biểu tượng. "Lá vàng" là biểu tượng của sự tàn phai, của thời gian trôi qua, của những gì không thể giữ lại. "Gió thu" là biểu tượng của sự nhẹ nhàng, xao xuyến, nhưng cũng có thể là sự lạnh lẽo, vô tình của thời gian. Những hình ảnh này khắc họa sâu sắc cảm giác nuối tiếc và cô đơn trong tình yêu.
Hình ảnh thời gian:

Thời gian trong bài thơ được thể hiện như một dòng chảy không ngừng nghỉ, là yếu tố làm cho tình yêu càng trở nên mơ hồ, khó nắm bắt. Bài thơ nhắc đến sự trôi qua của mùa thu, nhưng đồng thời cũng nhắc đến sự trôi đi của thời gian trong tình yêu, của những khoảnh khắc không thể giữ lại. Cảm giác thời gian trôi qua, không thể níu kéo, khiến cho tình yêu càng thêm trắc trở, dễ vỡ.
Tổng kết:
Bài thơ "Thơ tình cuối mùa thu" của Xuân Quỳnh không chỉ là một bài thơ tình yêu, mà còn là một tác phẩm sâu sắc về sự cảm nhận của con người trước sự thay đổi của thời gian và tình cảm. Cấu tứ của bài thơ tinh tế, khắc họa nỗi niềm của một người phụ nữ đang yêu và lo âu về sự vô thường của tình cảm. Những hình ảnh mùa thu, lá vàng, gió thu, và thời gian trôi qua đã được Xuân Quỳnh sử dụng một cách rất tài tình để thể hiện những suy nghĩ, những cảm xúc thầm kín của người viết. Qua bài thơ, nhà thơ đã truyền tải một thông điệp về tình yêu, sự chia ly và nỗi niềm khó nói, để lại trong lòng người đọc những cảm xúc sâu lắng, ám ảnh.