“Ừ đây là núi Bà Đen

Khói đời nghi ngút nỗi niềm cơ duyên

Dọc theo triền núi nghiêng nghiêng

Cáp treo lơ lửng nối miền tĩnh tâm.”

Nhắc đến Tây Ninh một vùng đất thuộc khu vực Nam Bộ là nơi được mệnh danh là thiên đường của bánh tráng, muối tôm,…địa điểm du lịch nổi tiếng với nhiều danh lam thắng cảnh thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới.

Một trong số đó phải kể đến địa danh núi Bà Đen đã gắn liền từ bao đời nay với vùng đất Tây ninh thơ mộng, yên bình, mang đến cảm giác trải nghiệm thú vị cho du khách khi ghé thăm.

Núi Bà Đen được biết đến là ngọn núi cao nhất của vùng Nam Bộ với độ cao 986m do đó mà quanh năm nơi đây đều được bao phủ bởi mây mù. Do địa thế đặc biệt này mà nơi đây còn có tên gọi là Vân Sơn, ngày nay nhiều người thường gọi nó là núi Điện Bà.

Nơi đây thường được tương truyền rất nhiều về huyền thoại xa xưa, có người kể rằng xưa có cô Lý Thị Thiên Hương là người ở Trảng Bàng, nhưng vì tình duyên trắc trở, lận đận mà buồn tuổi nên cô đành bỏ lên núi, thì không may gặp phải bọn cướp chúng đã giết chết, xác bị khô đen.

Và cũng nghe nói một tương truyền khác kể lại rằng vào khoảng cuối thế kỷ 18 trong giai đoan “Trịnh Nguyễn phân tranh” có một người anh hùng tên là Lê Sĩ Triệt với tài cao, chí lớn, quyết tâm đánh đuổi quân ngoại xâm mà đành chia tay người yêu là Lý Thị Thiên Hương lên đường làm chí lớn.

Dù vậy, cô gái vẫn rất chung tình, giữ trọn tiết hạnh đợi chàng trở về, thế nhưng xung quanh nàng là bao ác bá ngày đêm dồm ngó nàng. Một hôm nàng bị chúng cưỡng hiếp vì quá đau khổ mà gieo mình xuống núi để giữ trọn đạo.

Sau đó, sư trụ trì là người được Thiên Hương báo mộng về tìm nơi thân thể đang rã đi của mình, thì lúc đến chỉ còn là một bộ xác khô đen.

Để tưởng nhớ người con gái đức hạnh nhưng lại có kết thảm nên đã lập bàn thờ, mai tang cho cô, sau đó người dân ở đây thường hay đến để chiêm bái, cầu nguyện để được hộ trì mà sau này núi có tên là Bà Đen.

Nói đến núi Bà Đen đây là một quần thể di tích lịch sử to lớn vĩ đại của nhân loại, là một biểu tượng lâu đời của vùng đất Tây Ninh. Được biết đến là nơi với phong cảnh sơn thủy hữu tình, nên thơ, núi Bà Đen nằm trong quần thể di tích văn hóa lịch sử núi Bà Đen.

Từng được mệnh danh là “Đệ nhất thiên sơn” nghĩa là ngọn núi cao nhất miền Nam Viêt Nam với độ cao 986m tính từ chân núi. Được biết đây là nơi có từ thời xa xưa cách đây khoảng 300 năm là một vùng đất nhô lên khỏi đồng bằng giữa một rừng già hiểm trở, hoang vu, bí hiểm.

Quần thể di tích đucợ trải rộng lên đến 24 km, bao quanh là rừng núi, cây cối xanh um tùm, đường đi lên cũng vô cùng quanh co, khúc khủy, ngày nay đã được tu sửa đã khá dễ dàng thuận tiên di chuyển. Khi lên đến đỉnh núi du khách sẽ được tận mắt thấy được không gian bao la rộng lớn quang cảnh hùng vĩ của vùng trời.

Đặc biệt núi Bà Đen tọa lạc ở vị trí đắc địa, khi nhìn về hướng Đông Nam sẽ thấy được ngọn núi Phụng và khi nhìn về Tây Bắc sẽ là ngọn núi Heo. Điểm đến khiến du khách vô cùng thích thú đó là Điện Bà, là nơi nằm cách mặt nước biển với độ cao 250m về sườn Đông Nam của núi.

Khuôn viên có khoảng sân rộng trên 2000 mét vuông quần tụ xung quanh là các ngơi chùa Phật và chùa Tổ mang tính ngưỡng thiêng liêng cao quý. Được biết theo sách “Ngọn đuốc cửa thiền” thì xa xưa hang Điện Bà chỉ là một hang động tự nhiên được hình thành do đá núi cấu tạo chồm ra ngoài che một khoảng không gian rộng 30m2.

Bên trên sẽ là hai tầng mái bê tông được thiết kế giả ngói có tổng cộng 8 đầu đao vươn ra bốn phía, bên trong sẽ có bàn thờ bà đặt ngay chính giữa, trên là ngai tượng Bà và hai cô thiếu nữ đứng hầu hai bên.

Nằm trên cùng một mặt bằng sân, ngoài Điện Bà còn có chùa Bà hay được gọi là Linh Sơn Tiên Thạch Tự. Chùa được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 19, được cấu tạo hoàn toàn bằng gỗ cây sao, bên trong còn có một nhà giảng.

Đi từ dưới lên sẽ đi qua một bậc thang bằng đá có lan can bằng sắt ở hai bên, dẫn lên một khoảng mặt bằng phía trước cửa hang, tại đây thường là nơi có gió lùa rất mát mẻ nên đươc đặt là hang Gió.

Nhìn chung nơi đây có kiến trúc khá cổ kính, hoang sơ với nhiều lớp mái bê tông giả ngói đó, thiết kế hoa văn chạm khắc hình rồng hình phượng vô cùng tinh tế, đặc sắc.

Thường là vào tháng giêng hằng năm nơi đây thường rất đông đúc, là lúc các tín nữ thiện nam từ khắp các nơi về tụ hội viếng lễ, thắp hương cầu bình an, tài lộc, may mắn cho năm mới. Vào ngày mùng 5 tháng giêng sẽ là ngày diễn ra lễ vía bà, sẽ là lúc đông khách đến viếng lễ nhất.

Di chuyển đi lai trên núi giờ đã thuận tiện hơn xưa, được đầu tư cáp treo để đưa du khách từ chân núi lên đến đỉnh núi. Do được cấu tạo là một khối đất nhô lên giữa một đồng bằng nên nhìn từ xa trông núi Bà Đen giống như một cái bát úp ngược lai to lớn, hùng vĩ lạ thường.

Từ trên cao nhìn xuống, mây trời bao quanh xanh biếc, khí hậu lại mát mẻ dễ chịu thường khiến cho tâm hồn mình nhẹ nhàng, thư giãn, bỏ quên đi hết sự mệt nhọc mà thả hồn vào thiên nhiên tận hưởng một danh lam thắng cảnh có một không hai này.

Đỉnh núi cũng được biết đến là nơi thường được du khách lựa chọn để tổ chức cắm trại hay các hoạt động vui chơi, giải trí, đặc biệt đây còn là địa điểm hấp dẫn các bạn trẻ đến để chụp những bức ảnh lưu lại kỉ niệm khi đến vùng đất này.

Cứ mỗi dịp xuân về, núi Bà Đen Tây Ninh luôn là điểm đến hấp dẫn, thu hút nhất của du khách từ khắp thập phương tụ hội, vừa chiêm ngưỡng vừa bái lễ cầu mong sự bình an, hạnh phúc.

Ngày 21/1/1989, núi Bà Đen vinh dự được Bộ văn hóa thể thao và du lịch công nhận là Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh tiêu biểu, nổi bật cấp quốc gia.

Tất cả những điều đó, đã góp phần tạo tiền đề để phát triển cả về kinh tế lẫn du lịch, một nét đẹp đặc trưng vốn có của vùng đất Tây Ninh của Việt Nam.

Núi Bà Đen là núi nằm trong một quần thể di tích văn hóa lịch sử nổi tiếng bởi phong cảnh hữu tình và nhiều huyền thoại tại Tây Ninh. Theo Gia Định thành thông chí, tên gốc của núi Bà Đen là Bà Dinh. Những bậc kỳ lão địa phương thì cho rằng tên gốc là núi Một. Đến khoảng nửa thế kỷ XVIII mới xuất hiện tên gọi núi Bà Đênh, sau gọi trại dần thành núi Bà Đen. Cũng có người gọi là núi Điện Bà.

Núi Bà Đen là ngọn núi cao nhất miền nam Việt Nam (986m) và là biểu tượng cho mảnh đất và con người Tây Ninh.

Núi Bà Đen còn có tên gọi khác là núi Vân Sơn do ngọn núi quanh năm có mây bao phủ. Núi Bà Đen gắn với truyền thuyết về một người con gái nhan sắc mặn mà, có nước da bánh mật tên là Lý Thị Thiên Hương. Người yêu cô là Lê Sỹ Triệt, quê ở Quang Hóa (tức huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh ngày nay), có tài cao, chí lớn, nên đã lên đường phò Nguyễn Huệ giữ nước.

Nhân dịp Tết Đoan Ngọ, cô theo gót đoàn hành hương lên núi Một lễ Phật, cầu cho đất nước được thanh bình để người yêu sớm trở về thì bị bọn quan quân Tuần Phủ vây bắt và có ý định hãm hại. Cùng đường túng thế, cô đã gieo mình xuống núi tuẫn tiết để giữ tấm lòng chung thủy với người yêu. Đêm hôm ấy, cô đã về báo mộng cho nhà sư trụ trì ngôi chùa trên núi để đưa thi thể cô về an táng. Sau khi chết, cô rất hiển linh, luôn phù hộ độ trì cho thiện tín mười phương nên được nhân dân quanh vùng lập điện thờ trên núi. Khi Nguyễn Ánh lên ngôi vua, lấy hiệu là Gia Long, tưởng nhớ đến chuyện lúc lên núi được Bà mách bảo nơi ẩn náu và thoát nạn nên đã sắc phong cho Bà là Linh Sơn Thánh Mẫu và tạc tượng Bà bằng đồng đen để nhân dân chiêm bái, phụng thờ. Từ đó, núi Một có tên gọi là núi Bà Đen.

Quần thể danh thắng núi Bà Đen trải rộng trên diện tích khoảng 24km², gồm 3 ngọn núi tạo thành: núi Heo - núi Phụng - núi Bà Đen. Với độ cao 986m, nhìn từ xa, núi Bà Ðen như một chiếc nón úp trên đồng bằng. Để lên đến đỉnh núi, du khách có thể đi bằng nhiều cách như: đi bộ, đi cáp treo (tuyến cáp dài 1.200m) hoặc sử dụng hệ thống máng trượt. Máng trượt ở núi Bà Đen là một hệ thống khép kín, gồm hai tuyến: tuyến kéo (tuyến lên) dài 1.190m và tuyến trượt (tuyến xuống) dài 1.700m.

Nằm rải rác từ chân núi lên đến đỉnh núi Bà Đen là một quần thể kiến trúc gồm điện, chùa, miếu, tháp... phản ánh những đặc trưng của văn hóa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian. Trong đó, nổi bật là chùa Bà Đen (Linh Sơn Tiên Thạch tự) hay còn gọi là chùa Thượng và Điện Bà, nơi đặt bức tượng Bà Đen bằng đồng. Chùa Bà Đen được trùng tu và khởi dựng lại vào năm 1997. Đặc biệt, chùa còn giữ hai cột đá xanh được tạc thời Tổ Tâm Hòa (1919) ở tiền đường, mỗi cột cao 4,5m, đường kính 0,45m, chạm hình rồng uốn lượn rất đẹp. Bên cạnh chùa là Điện Bà được xây dựng dựa vào thế núi từ một mái đá tự nhiên nhô ra tạo thành am động. Vòm mái của Điện Bà cao 2,5m và gian nhà thờ nhân tạo phía trước dài 8m.

Ngoài ra, trên núi còn có một số ngôi chùa khác như: chùa Phật với tượng Phật nhập Niết bàn, chùa Hang (Linh Sơn An Phước tự), chùa Hạ, chùa Trung (Linh Sơn Phước Trung tự), chùa Vân Sơn. Đan xen với hệ thống chùa là rất nhiều hang động được các tăng ni, phật tử sửa chữa làm nơi thờ tự như: động Thanh Long, động Ông Hổ, động Ba Cô, động Ba Tuần, động Thiên Thai, động Ông Tà, hang Gió... Dưới chân núi là Khu Du lịch Văn hóa núi Bà với nhiều khu vui chơi, giải trí, nhà hàng, nhà nghỉ.

Do giữ một vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng nên trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ (1947 – 1975), núi Bà Đen đã từng là nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt của quân và dân ta chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Hiện nay, tại đây có 3 địa điểm trưng bày một số hiện vật và hình ảnh về các cán bộ, chiến sĩ quân Giải phóng, đó là động Kim Quang, khu chùa Hang và bảo tàng dưới chân núi.

Hàng năm, cứ mỗi dịp xuân về, nhất là ngày Rằm tháng Giêng, du khách trong và ngoài tỉnh lại tụ hội về khu vực núi Bà Đen để hành hương, lễ bái và tham quan du lịch.

Ngày 21/01/1989, núi Bà Đen đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử và danh thắng cấp quốc gia.

Núi Bà Đen là núi nằm trong một quần thể di tích văn hóa lịch sử nổi tiếng bởi phong cảnh hữu tình và nhiều huyền thoại tại Tây Ninh. Theo Gia Định thành thông chí, tên gốc của núi Bà Đen là Bà Dinh. Những bậc kỳ lão địa phương thì cho rằng tên gốc là núi Một. Đến khoảng nửa thế kỷ XVIII mới xuất hiện tên gọi núi Bà Đênh, sau gọi trại dần thành núi Bà Đen. Cũng có người gọi là núi Điện Bà.

Núi Bà Đen là ngọn núi cao nhất miền nam Việt Nam (986m) và là biểu tượng cho mảnh đất và con người Tây Ninh.

 
Núi Bà Đen còn có tên gọi khác là núi Vân Sơn do ngọn núi quanh năm có mây bao phủ. Núi Bà Đen gắn với truyền thuyết về một người con gái nhan sắc mặn mà, có nước da bánh mật tên là Lý Thị Thiên Hương. Người yêu cô là Lê Sỹ Triệt, quê ở Quang Hóa (tức huyện Trảng Bàng, tỉnh Tây Ninh ngày nay), có tài cao, chí lớn, nên đã lên đường phò Nguyễn Huệ giữ nước.

Nhân dịp Tết Đoan Ngọ, cô theo gót đoàn hành hương lên núi Một lễ Phật, cầu cho đất nước được thanh bình để người yêu sớm trở về thì bị bọn quan quân Tuần Phủ vây bắt và có ý định hãm hại. Cùng đường túng thế, cô đã gieo mình xuống núi tuẫn tiết để giữ tấm lòng chung thủy với người yêu. Đêm hôm ấy, cô đã về báo mộng cho nhà sư trụ trì ngôi chùa trên núi để đưa thi thể cô về an táng. Sau khi chết, cô rất hiển linh, luôn phù hộ độ trì cho thiện tín mười phương nên được nhân dân quanh vùng lập điện thờ trên núi. Khi Nguyễn Ánh lên ngôi vua, lấy hiệu là Gia Long, tưởng nhớ đến chuyện lúc lên núi được Bà mách bảo nơi ẩn náu và thoát nạn nên đã sắc phong cho Bà là Linh Sơn Thánh Mẫu và tạc tượng Bà bằng đồng đen để nhân dân chiêm bái, phụng thờ. Từ đó, núi Một có tên gọi là núi Bà Đen.

Quần thể danh thắng núi Bà Đen trải rộng trên diện tích khoảng 24km², gồm 3 ngọn núi tạo thành: núi Heo - núi Phụng - núi Bà Đen. Với độ cao 986m, nhìn từ xa, núi Bà Ðen như một chiếc nón úp trên đồng bằng. Để lên đến đỉnh núi, du khách có thể đi bằng nhiều cách như: đi bộ, đi cáp treo (tuyến cáp dài 1.200m) hoặc sử dụng hệ thống máng trượt. Máng trượt ở núi Bà Đen là một hệ thống khép kín, gồm hai tuyến: tuyến kéo (tuyến lên) dài 1.190m và tuyến trượt (tuyến xuống) dài 1.700m.

Nằm rải rác từ chân núi lên đến đỉnh núi Bà Đen là một quần thể kiến trúc gồm điện, chùa, miếu, tháp... phản ánh những đặc trưng của văn hóa Phật giáo và tín ngưỡng dân gian. Trong đó, nổi bật là chùa Bà Đen (Linh Sơn Tiên Thạch tự) hay còn gọi là chùa Thượng và Điện Bà, nơi đặt bức tượng Bà Đen bằng đồng. Chùa Bà Đen được trùng tu và khởi dựng lại vào năm 1997. Đặc biệt, chùa còn giữ hai cột đá xanh được tạc thời Tổ Tâm Hòa (1919) ở tiền đường, mỗi cột cao 4,5m, đường kính 0,45m, chạm hình rồng uốn lượn rất đẹp. Bên cạnh chùa là Điện Bà được xây dựng dựa vào thế núi từ một mái đá tự nhiên nhô ra tạo thành am động. Vòm mái của Điện Bà cao 2,5m và gian nhà thờ nhân tạo phía trước dài 8m.

Ngoài ra, trên núi còn có một số ngôi chùa khác như: chùa Phật với tượng Phật nhập Niết bàn, chùa Hang (Linh Sơn An Phước tự), chùa Hạ, chùa Trung (Linh Sơn Phước Trung tự), chùa Vân Sơn. Đan xen với hệ thống chùa là rất nhiều hang động được các tăng ni, phật tử sửa chữa làm nơi thờ tự như: động Thanh Long, động Ông Hổ, động Ba Cô, động Ba Tuần, động Thiên Thai, động Ông Tà, hang Gió... Dưới chân núi là Khu Du lịch Văn hóa núi Bà với nhiều khu vui chơi, giải trí, nhà hàng, nhà nghỉ.

Do giữ một vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng nên trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ (1947 – 1975), núi Bà Đen đã từng là nơi diễn ra nhiều trận đánh ác liệt của quân và dân ta chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Hiện nay, tại đây có 3 địa điểm trưng bày một số hiện vật và hình ảnh về các cán bộ, chiến sĩ quân Giải phóng, đó là động Kim Quang, khu chùa Hang và bảo tàng dưới chân núi.

Hàng năm, cứ mỗi dịp xuân về, nhất là ngày Rằm tháng Giêng, du khách trong và ngoài tỉnh lại tụ hội về khu vực núi Bà Đen để hành hương, lễ bái và tham quan du lịch.

Ngày 21/01/1989, núi Bà Đen đã được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử và danh thắng cấp quốc gia.