Trong mỗi câu ca dao tục ngữ, thành ngữ ông cha đều muốn có cháu mình phải biết sống đúng đạo đức hướng tới cái chân thiện mỹ trong cuộc sống, chính vì vậy, mỗi câu ca dao đều thể hiện một bài học nào đó như câu tục ngữ “Cái nết đánh chết cái đẹp”Đây là một câu tục ngữ rất quen thuộc với cuộc sống của người nông dân Việt Nam. Thông qua câu tục ngữ này ông bà ta muốn đề cao phẩm hạnh đạo đức, tính cách của con người, đặc biệt là người con gái, hơn là vẻ bề ngoài đẹp đẽ.Cái nết đánh chết cái đẹp là gì? Cái nết chính là đức tính trong nề nếp, tính cách, trong việc ứng xử đối nhân xử thế của người con gái với những người xung quanh mình. Nó thể hiện việc người con gái ấy có ngoan ngoãn đoan trang đức hạnh hay không, có phải là người biết ứng xử trước sau, bản chất có lương thiện hay không? Cái nết cần phải có thời gian tìm hiểu lâu dài mới có thể nhìn ra được, mới cảm nhận sâu sắc và thấu đáo được.Còn cái đẹp? Chính là hình dáng, khuôn mặt bên ngoài, là những gì mà người ngoài, người đối diện có thể nhìn thấy trực tiếp bằng mắt thường có thể nhận ra được ngay lập tức.Việc cái nết đánh chết cái đẹp muốn thể hiện tầm quan trọng của tính cách con người, hơn hẳn dung mạo đẹp đẽ bên ngoài.Một người con cái có tâm hồn đẹp sẽ tốt hơn nhiều một cô gái có dung mạo đẹp đẽ những tính cách bản chất xấu xa không lương thiện, không ngoan ngoãn nề nếp, gia giáo.

Khi đánh giá về một con người chúng ta thường có những nhận xét về dáng vẻ bên ngoài và tính nết, phẩm chất của người đó. Vậy mối quan hệ giữa hình thức bên ngoài với phẩm hạnh của một người được thể hiện như thế nào? Từ những suy nghĩ đó và từ việc đúc rút từ kinh nghiệm qua nhiều thế hệ ông cha ta đã đưa ra quan niệm: “Cái nết đánh chết cái đẹp”.

Vẻ đẹp của con người được biểu hiện ở hai mặt: phẩm chất đạo đức hay còn gọi là cái nết và dung mạo bên ngoài. Trước kia câu tục ngữ này thường ứng với người phụ nữ. “Cái nết” của người phụ nữ phải là công, dung, ngôn, hạnh. Tuy nhiên ngày nay khi nam nữ bình đẳng thì “nết” còn để chỉ cả phẩm hạnh, phẩm chất của người đàn ông. “Nết” là cái bên trong còn “đẹp” là cái hình thức bên ngoài. Câu tục ngữ nhằm đề cao “cái nết” trong mối tương quan với cái đẹp bên ngoài. Con người đẹp không phải ở dáng vể bề ngoài xinh xắn, ưa nhìn mà là ở tâm hồn, nhân cách.

Cái đẹp có khi đã bao hàm luôn cái nết. Ở các cuộc thi hoa hậu, ngoài đòi hỏi về vóc dáng, nhan sắc thì tiêu chí để chọn ra một vị hoa hậu đại diện cho đất nước còn là cái đẹp ở trí tuệ, tư tưởng và tình cảm. Chính vì thế ngoài trình diễn những trang phục lộng lẫy thì các ứng viên còn phải thi những nội dung như trả lời vấn đáp, trả lời các tình huống ứng xử, cách xử lý tình huống khi gặp phải… Tất cả để kiểm nghiệm xem ai có đủ tài, đức và cả sắc đẹp để trở thành gương mặt đại diện cho quốc gia, trở thành hình mẫu lý tưởng.

Một người có dáng vẻ bề ngoài xinh đẹp như hoa hậu, quần áo sang trọng nhưng lại “xấu nết” thì liệu có đước mọi người yêu quý. Xấu ở đây là lười biếng, ăn nói, hành xử thô lỗ, tục tằn, sống ích kỉ, bất hiếu…và tất nhiên là sẽ bị mọi người chê cười, xa lánh. Ngược lại, có người mặc dù họ có thể hình thức không được đẹp, hay những người có những khiếm khuyết trên khuôn mặt thậm chí là bị mọi người khi nhìn thấy xa lánh. Tuy nhiên họ lại là người có những phẩm chất tốt đẹp, yêu thương, giúp đỡ người khác, có trình độ học vấn thì khi tiếp xúc lâu hơn họ sẽ được mọi người yêu quý, kính trọng. Vì thế dân gian ta mới có câu:

“Tốt gỗ hơn tốt nước sơn,

Xấu người đẹp nết còn hơn đẹp người”

Cũng có nhiều người luôn đánh giá người khác chỉ qua bề ngoài. Họ cho rằng ai xinh đẹp, ăn mặc đẹp, hợp thời trang nghĩa là người làm việc cẩn thận, có học thức. Hay quan niệm về những người xăm trổ là người đầu gấu, đàn anh, đàn chị trong xã hội, phẩm chất đạo đức xấu. Đó là những cái nhìn nhận hoàn toàn sai lầm và dễ phải nhận những hậu quả không đáng có.

Là một học sinh thì “cái nết” được thể hiện qua vẻ đẹp tâm hồn, sự ngoan ngoãn, lễ phép, chăm ngoan, biết kính thầy yêu bạn và đoàn kết, giúp đỡ bạn bè. Những người như vậy sẽ được bạn bè xung quanh yêu mến, quý trọng. Có thể có những học sinh học kém nhưng có những phẩm chất đạo đức tốt thì sẽ vẫn được mọi người yêu mến. Có câu “Cần cù bù thông minh” nếu một bạn có sự tiếp thu chậm trong học tập, kết quả học tập không được cao nhưng ngược lại bạn rất chăm chỉ, cần cù học tập thì chắc chắn kết quả học tập sẽ được cải thiện. Bên cạnh đó, ở trường học còn tồn tại rất nhiều bạn đã học tập chưa tốt mà còn ngỗ nghịch, không lễ phép với người lớn, thường gây mất hòa với các bạn xung quanh. Hay có những bạn học giỏi nhưng lại kiêu căng, coi thường người khác… Những học sinh như vậy thường sẽ bị mọi người chán ghét, bị cách li giữa tập thể lớp.

Câu tục ngữ “Cái nết đánh chết cái đẹp” đem lại cho ta một bài học sâu sắc về việc nhận định, đánh giá với một ai đó và trong quá trình học tập tiếp thu kiến thức phải luôn đi đôi với rèn luyện, tu dưỡng đạo đức. Có như vậy chúng ta mới có thể thành công trong cuộc sống, được mọi người yêu quý và trở thành người có ích cho gia đình, xã hội.